ЧОРАСИЗ   ҚИЗ
Ой  Тбау тоғи чўққилари ортига яширинган паллада Золийхон жар ёқасидаги сўқмоқ бўйлаб шошганича уйига қайтар эди. Эшик олдида акаси билан Зурабни кўрди-ю, қўрқувдан юраги орқасига тортиб кетди. Тонг саҳарлаб икки дўстнинг йўлга кўз тутиб туриши бежиз эмас –  Золийхонни кутишаётгани шак-шубҳасиз  эди.
“Тбау-уац-Иланинг қаҳри келибди! Энди мени жазолайди!” Золийхоннинг хаёлидан шу фикр ўтиб,  титраб кетди. Севгилиси қучоғига кирганда уни тарк этган қўрқув яна қайтди-ю, темир омбурлари билан вужудини сиқувга олди.
Қиз сири фош бўлганини, куни битганини сезди.
У тунда уйидан чиқди – бу ҳақиқатни беркитиб ҳам бўлмайди, рад этиб ҳам. Бироқ унинг қаерда бўлгани номаълум, буни ҳеч ким, ҳеч қачон била олмайди.
Назарида акаси уни майна қилиб ўкиргандай бўлди. Аслида-ку, Қўрғокнинг бундай қаршилаши аҳамиятсиз бир нарса, чунки  бу уйда унинг сариқ чақалик эътибори йўқ, ҳатто одам қаторига қўшишмайди. Ҳатто  унинг тирикчилиги ҳисобланган таом қолдиқлари ҳам кейинги пайтда  сезиларли даражада камайиб қолди. Бир куни у синглисининг ҳаракатларини зийраклик билан кузатиб, қолган овқатни токчага эҳтиётлаб олиб қўйганини кўрди. Эрталаб тура солиб токчага қараганда таом кўринмади. Бу ҳолат бир неча марта такрорлангач, отасига ириллаганча синглисининг сирини фош этмоқчи бўлди. Аммо Заур унга эътибор бермади.
Кунларнинг бирида гўшти шилиб олинган суякни ғажиб ўтирганида Зураб келиб қолди-ю, дардини унга айтиш истаги туғилди. Суякни Зурабга кўрсатиб, зорланиб ўкирди. Зураб унинг дардини тушунгандай бўлди. Пайтдан фойдаланиб, уни уйига бошлаб кетди. Уйда сузмали сомса пиширтириб, бир коса пиво билан меҳмонини сийлади. Қўрғок дўстининг бу марҳаматидан қувониб, пишқирди-да, бу тансиқ таомни иштаҳа билан еди. Сўнг телбаларча кулиб, миннатдорлик билдиргандай Зурабга қўл узатди.
Зураб имо-ишора билан унга мақсадини англатди. Унинг  истаги бўйича Қўрғок синглисидан кўз узмай ҳар қадамини кузатиши, уйлари атрофида бирон бегона йигит пайдо бўлиб қолса дарҳол хабар қилиши керак эди. Бу хизмати учун Зураб ўн рублнинг баҳридан ўтиши мумкинлигини ҳам тушунтирди.
Соқов “Зураб синглимга уйланмоқчи экан-да”, деб ўйлаб қувониб кетди. Бу хурсандчилик бежиз эмас, Зураб совғалари ва ширин муомаласи билан унинг кўнглини овлаган эди. Шундай йигитнинг куёв бўлиши  Қўрғок учун айни муддао эди. У қувончини ичига сиғдиролмай, Зурабни қучоқлаб, ўпиб қўйди. Кейин кир кафти билан унинг юзини силади. Бу эркалашларидан Зурабнинг ғаши келса-да,  мақсадини амалга ошириш йўлида  ўзига керакли йўлдош топганидан кўнгли тўлгани учун чидаб ўтирди.
Кечки овқатдан сўнг  синглисининг рўмолга нон билан пишган гўшт ўраб қўйганини кўрган Қўрғок отхонага яшириниб, мижжа қоқмай ўтирди. Овул уйқуга берилган онда Золийхоннинг асталик билан уйдан чиқиб, ўрмон томон кетганини кўрди-ю, Зурабни бундан огоҳ қилишга ошиқди. Лекин Зураб уйида йўқ эди, унинг қаёққа кетганини уйидагилар тушунтириб бера олишмади.
Қўшнилари билан ярим тунгача лақиллаб ўтирган Зураб уйга қайтгунича Қўрғок унинг остонасидан нари жилмади. У синглисининг тугунча кўтариб, ой чиқиши олдидан қаёққадир кетганини имо-ишора билан англатди.
-Қаёққа кетди?-деб сўради Зураб.
Соқов саволга жавобан  “билмайман” деган маънода елка қисди.
Қизнинг чакки қадам босаётганини Зураб сезган эди. Лекин шу топда уни қаердан излашни билмай гаранг бўлди. Охири Золийхонни қайтишини унинг эшиги остонасида кутишга қарор қилди. Қарорини маълум қилмаса-да, Қўрғок унинг ёнидан жой олди. Тонг қоронғулигида  Золийхон пайдо бўлгунига қадар Зураб хаёлан минг кўчага кириб чиқди. Қизнинг бошини айлантирган ким экан, деб ўзи билган йигитларни бир-бир кўз олдига келтирди. Гумонидаги нечта йигитнинг кўкрагига хаёлан ханжар урди, қанчасининг қизга термулган кўзларини ўйиб олди, қанчасининг калласини узиб ташлади… Ички бир ғазаб ўтида қовурилаётган дамда Золийхон кўринди. Зураб мартабаси баланд оиланинг қизини дафъатан саволга тутишга журъат қилмади. Қиз яқинлашгач, ўзини қўлга олиб, олижаноблик билан салом берди:
-Тонгинг хайрли бўлсин, Золийхон,-деди у.- Тонгнинг ажойиблигини қара-я! Шундай бўлса ҳам қиз боланинг бир ўзи юрадиган пайт эмас ҳозир. Ҳар ҳолда хатар ҳам бор-да.
Золийхон саломга жавоб қайтармай тўхтади-да,  бошини кўтариб унга мағрур равишда тикилди: 
-Қандайдир кодат қачонлардан бери туцатлар қизи учун тартиб-қоида белгилайдиган бўлиб қолган?
Зураб бундай гапни сира кутмаганди. Золийхон унга донолик билан зарба берган эди. Лекин Зураб ҳам бир чўқишда қочадиган анойи кодатлардан эмасди. Шу пайтгача энг гапга чечан қиз ҳам  уни мот қила олган эмас. Уруғ-аймоғи мартабасининг нисбатан пастроқ эканига шамаъ қилинган онда ҳам Зураб довдираб қолмаган.  Шунинг учун ҳам у жавобга келганда гап излаб тараддудланмади:
-Кодатлар ҳамиша туцатларга содиқ хизмат қилиб келганлар. Керак бўлганида уларнинг номус-ори учун ўз юрак қонларини ҳам тўкканлар. Ҳа, мен – кодатман! Агар зарур бўлса, Заур Туцат хонадонини шармандаликдан асраш учун жонимни беришга ҳам тайёрман.
Бу дадил гапни эшитиб, Золийхон чўчиб тушди.
“Шармандаликдан асраш учун… Зураб нимани назарда тутяпти? Гумони борми?”
Қиз шу ҳавотир билан унга яқин келди. Аввалги ғуруридан асар ҳам қолмади.
-Зураб, сендан ўтиниб илтимос қиламан,-деб ёлборди у,-кечаси кўчада юрганимни бировга айтиб қўйма. Агар оиламизга чиндан ҳам дўст бўлсанг, мени тунда кўрганингни бошқаларга айтмасликка сўз бер.
Энди мағрурлик мартабаси Зурабга кўчди. Қиздан кўз узмаган ҳолда совуққонлик билан сўради:
-Қаерда эдинг?
-Зураб, буни сенга айта олмайман.
-Агар бу қилиғингдан отангни хабардор қилиб қўйсам-чи?
-Барибир айта олмайман.
Зураб ночор аҳволга тушган қиз томон бир қадам қўйди. Ҳеч нимага тушунмаётган Қўрғок эса бир Зурабга, бир синглисига мўлтиллаганича қараб тураверди.
-Золийхон, Керим Тўтараевнинг тутинган акаси эканимни биласан-а, -деб вазминлик билан сўз бошлади Зураб.-Шунинг учун қаерда бўлганингни сўраб, тергашга ҳаққим бор.
-Қанақасига ҳаққинг бўлар экан?-деб юборди қиз ўзини босолмай.-Керим Тўтараевинг билан менинг нима ишим бор? Унга арзийдиган жавобимни айтиб бўлганман.
-Сен гапираверасан. Сенинг гапинг эмас, худонинг буюргани амалга ошади. Сен Керимга тегасан.
-Ҳеч қачон!
Золийхон шундай деб ҳайқирди-ю, нажот излаб атрофига аланглади. Нажот йўқ эди. Соқов акасига кўзи тушиб, ночор равишда бўшашди. 
-Тбау-уац-Ила айтди: тақдиринг шу экан, бўйсунишга мажбурсан,-деди Зураб совуқ оҳангни ўзгартирмай.
-Нима? Бекор айтибсан!
-Ўзинг бекор айтибсан. Ишонмасанг отангдан сўра. Мен фол очиб беришини илтимос қилган эдим.
Бу  янгиликдан сўнг  ўзини тамоман йўқотган Золийхон юзини кафтлари билан тўсди.
Бу қанақаси ахир?! Қалби, муҳаббати фақатгина Урусхонга аталган бўлса-ю, худо уни бошқа бировга раво кўрса?!
Бу қандай кўргилик? Қадамжони булғагани учун худо жазоламоқчими? Ахир у аллақачондан бери Урусхоннинг хотини-ку? Зураб буни хаёлига ҳам келтира олмайди. Аммо Тбау-уац-Иланинг бехабар бўлиши мумкинмас-ку? Ахир бу иш ҳам унинг иродаси билан бўлган-ку? Энди бошқа йигитга раво кўряптими?
Кодат ўғли олий табақали туцат қизининг бу ночор аҳволини кузатиб, лаззатланади.
-Ана, кўрдингми, бошқа иложинг йўқ сенинг. Тақдирдан хабар берувчи фариштанинг айтгани албатта бўлади.
Зураб бу гапни ғолиб одам овози билан айтган эди. Унинг назарида чорасиз қиз мағлубликни тан олмоғи лозим эди. Аммо Зураб кутгандай бўлмади. Золийхондаги мағрурлик яна бош кўтарди.Туцатнинг мағрур қизи амалга ошиши муқаррар қилиб белгилаб қўйилган тақдир ёзуғига ҳам қарши бош кўтарди:
-Ҳеч қачон, ҳеч қачон! Эшитяпсанми, Зураб Кодат! Мен ҳеч қачон Керимга тегмайман!
Зураб қалб нидосини ўзининг кескир гапи билан майдаламоқчи бўлди:
-Барибир сен Керимники бўласан, Золийхон Туцат! Бошқа чоранг йўқ!
Кўнгли чўккан қиз бу одам билан айтишиб туришни истамай, ҳовлисига кириб кетмоқчи бўлди. Аммо йигитнинг бақувват гавдаси йўлини тўсди:
-Агар  биронта йигитга кўнгил қўйган бўлсанг, яхши қиз, билиб қўй, уни сенинг нафасинг эмас,  ўлим фаришталарининг қучоғи кутяпти.
-Йўлдан қоч. Мени ҳоли-жонимга қўй,-деди Золийхон ялингансимон оҳангда.
Қизни  қийнаш ортиқчалигини сезган Зураб четланиб, унга йўл бўшатди. Қиз шошганича ичкари кирди. Ортидан Зурабнинг қаҳрли овози келди:
-Нимагадир ханжарим қонсираб қолди-я!
Зураб бу гапни шунчаки таҳдид учун айтгани йўқ. Агар Золийхоннинг қаердан, кимнинг олдидан келаётганини билса эди, қонсираган ханжарини тонг отмай турибоқ қонга тўйдирарди. Бу бевош қизнинг кимнидир севиб қолгани Зурабга аён. Тунда дайдиб юриши бекоргамас. Биринчи марта Керимнинг истагини айтганда ўйлаб ҳам ўтирмай шоша-пиша рад этгани ҳам бежизмас. Аммо кимни? Қизнинг ақлини ўғирлаган йигит келгиндиларданми ё шу овулдаги эси пастлардан бирими? Зурабга шуниси номаълум.
“Мен буни билишим шарт. Керак бўлса бир ҳафтами, бир ойми изини пойлайман. Билмасдан қўймайман”, деб аҳд қилди у.
Уйга қайтиб, отни эгарлади. Уйқусираб чиққан укасига овга отланганини айтди. Ўткир зеҳни билан тенгдошларидан ажралиб турувчи ўн тўрт ёшли Фидор акасининг мақсади бўлак эканини англаган бўлса-да, унинг гапига ишонгандай бўлиб, қарашиб юборди. Бирин-кетин уйғонган онаси билан синглисига ҳам Зураб овга кетаётганини, беш-ўн кун уйда бўлмаслигини маълум қилди.