Олтин Ўрда тили — 13–15 асрларда Олтин Ўрда давлатида ишлатилган қипчоқ-йўналишидаги туркий тил бўлиб, у:

- Қадимги қипчоқ, оғуз ва қарлуқ диалектлар аралашмасидан ташкил топган;
- Қораханий тилидан кейинги босқичдаги адабий туркий тилининг шакли саналади;
- Бу тилда Қул Али, Хусрав ва Ширин, Кодекс Куманикус, Рабғузийнинг “Қисасу-л-Анбийо” сингари асарлар ёзилган;
- Ҳозирги ўзбек (хусусан қўқон-фарғона), қозоқ, ноғай, тотор ва қарақалпоқ тилларига илдиз бўлган.

Намуна матн

Мусулман түрк будунларны биринчи бегликлери онунчи әсрдан башлаб пайда болдылар. Булар Қарахан беглиги, Ғазнави беглиги ве Салжуқ беглиги эдү.

Қарахан беглигида Абдулкарим Сатуқ Буғра хан заманыда (932–955) Ислом дини қабул итилдүр. Баъзи тарих йазғучылар айдурлар: Қарахан нәсәб Көк түркләрдин турур, бу нәсәбниң башы Сака Алп Ер Тонғадур. Бу бегликде икки орду бар эдүр: Шарқта Қашғар, Ғарбта Самарқанд орду эдүр. Уларның йурти 1212-йылға қадар тура келдүр.

Түрк мусулманларның башқа бир беглиги Ғазнави беглиги эдүр. 1183-йылда бу беглик бир қанча юртқа бөлүнүп кетдүр.

1040-йылда Ғазнави беглиги Дәндәнәкән янында ғалиб болмади, андин сўң Улуқ Салжуқ йурти пайда болдүр. Бу заманда Анатолийа эллари алындылар, андин түрк будунлар ерләшдүр. Бу елда Салжуқ беглиги 1243-йыл Илханийлардан ғалибиятсиз болдилар, уларға қарам болдылар. 1308-йылда юрт парчаланып кетдүр.

Салжуқ беглигидин соң Хоразм шахлары йуртни варис олдылар. Султан Маликшах Ануш Тегинни әвәтдүр, бу киши юртқа асос салдүр. Бу йурт 1077-йылдан 1231-йылға қадар турдүр, андин Моғул зарбисидан кейин йоқ болдүр.

Салаҳиддин Аюбий Мисир ве Шам елларында Аюбий беглигини қурдүр. Бу беглик 1173-йилдан 1252-йылға қадар тура келдүр. Андин кейин бу ел парчаланды, түрк будунлардан Мамлук йурти тузулдүр. Аммо бу йурт 1517-йыл Осмонлар тарафындан алынды.

Он үчинчи әср ортаһыда Чингиз хан вафатындин соң Моғул беглиги төрткә бөлүндүр. Моғулистандин башқа ерләр Исломға киргән түркләрниң юрти болдүр (Алтун Орда, Чағатай улусы ве Илханий беглиги).

1336-йылда Әмир Темур пайда болдүр, Илханий юрты йоқ болдүр. 1370-йылда Чағатай улусында ҳам шундай болдүр. Алтун Орда он бешинчи әср ортасына қадар тура келдүр, андин Астрахан, Қырым ве Қозан ханлыгына бөлүндүр. Андин кийин бу ерлер Руслар тарафындан алындылар. Бу беглик 1857-йыл Инглизлар Һинд юртыны алғач, тамам болдүр.

Темурий беглиги 1500-йылға қадар турдүр, андин Шайбанийханлар зарбисидан йиқылды. Аммо Темурий нәсәбинден Бабыр Мирза Һинд юртының шималины алдүр, Бабурий беглигин қурдүр.

Туркистон ерлеринде Өзбек ханлыклары — Хива, Бухара ве Қуқон ханлыклары — бөлүнүп кетдүр. Он тоққузинчи әср ортаһыда бу ер Руслар тарафындан алындүр.

1918-йылда Осмон беглиги йоқ болдүр, аның орнында Түркийа жумҳурияти пайда болдүр.

Абу Муслим