Шарқ адабиётида, хусусан тасаввуф шеъриятида, парвона — рамзий образ сифатида жуда муҳим маънога эга. У нафақат табиий бир жонзот (яъни шамга интилиб ёнувчи қуноқ), балки ишқ, фано, содиқлик ва қурбонлик тимсоли сифатида қўлланади.
Парвона нимани англатади?
1. Ишқда фано (йўқолиш):
Парвона шамга муҳаббат билан ўзини оловга ташлайди — бу тасвир тасаввуфда олий ишқда худонинг ишқига йўлиқиш учун нафсни қурбон қилиш тимсоли сифатида талқин этилади.
❝Парвона шам атрофида парвоз қилар, охирда ўзи ёниб кул бўлар. Ҳақиқий ошиқ ҳам ишқда ўзини йўқ қилиб, маҳбубда фано бўлади.❞
2. Содиқлик ва вафо:
Парвонага: “Сен нега ўша шам атрофида парвона бўлиб учасан, у сени ёндириб юборишини биласан-ку?” дейилганда, у жавоб беради:
❝Менинг мақсадим ёниш эмас, шамнинг яқинида бўлиш.❞
Бу сўз вафо ва садоқат рамзидир.
3. Маҳбуб йўлида қурбонлик:
Парвона ўзини қурбон қилиш билан, таслимият, яъни “менлик”дан кечишни ифода этади. Бу фано фи-л-махбуб, яъни маҳбубда йўқ бўлиш тушунчасига боғлиқ.
Шеъриятдаги намуналар (форсий ва туркий адабиётдан):
Жалолиддин Румий:
Парвонамисозад ишқ маро, ҷон сӯхтан аст
(Ишқ мени парвонага айлантирди, жонни ёқишдир бу)
Навоий:
Мени ишқ олови парвона қилур, шамъ ичида сӯзарим
(Мени ишқнинг олови парвона қилган, шам ичида ёниб яшайман)
Хулоса:
Тасаввуф шеъриятида парвона — ҳақиқий ошиқ, шам — маҳбуб (Аллоҳ).
Парвона образи билан ишқ, фано, қурбонлик, вафо каби тасаввуфий тушунчалар ифода этилади.

Абу Муслим тайёрлади