Соқиё, очтинг чу май тутмаққа жоми Жам юзин,
Юз ғамим дафъ айладингким, кўрмагайсен ғам юзин.

Уйла руҳафзо лабинг анфосидин топтим ҳаёт
Ким, гар ўлсам, кўрмагаймен Исою Маръям юзин.

Ёр меҳмон бўлмоқ эрмиш, боринг, эй жону кўнгул,
Истарамким кўрмагай, албатта, номаҳрам юзин.

Гар вафо аҳлиға олам зулм қилмас, бас недур,
Дуди оҳимким қора айлабтурур олам юзин.

Тун эмас, баским, фалак жонимға қўймиш доғи зулм,
Ул тугонлар дуди тутмиш нилгун торам юзин.

Эйки, кўнглунг чоки бутти васлдин, шукр айлагил
Ким, менинг захмимдур улким кўрмамиш марҳам юзин.

Онча юзсизлик улустин кўрмишам, гар берса даст,
Истарамким, кўрмасам ҳаргиз бани одам юзин.

Баски, кўрмишмен қуёш юзлук улустин тийралик,
Дермен оҳим тийра қилса найири аъзам юзин.

Эй Навоий, тушса маст илгингга бир кун, ўпкасен
Ҳам қабоғин, ҳам сақоғин, ҳам дудоғин, ҳам юзин.

Бу ғазал Алишер Навоийнинг юксак бадиий маҳоратини кўрсатувчи асарларидан биридир. Унда шоир май (шароб) ва жоми Жам (Жамшиднинг жоми) каби классик рамзлар орқали севги, ҳаёт ва маънавий поклик мавзуларини баён қилган. Мазмунни замонавий ўзбек тилида шундай шарҳ қилиш мумкин:

1. Шоир жоми Жам ва май рамзи орқали ғам ва қийинчиликлардан халос бўлишни тасвирлайди:
Шоир айтадики, жоми Жам орқали очилган май (ҳаёт қувончи) унинг кўнглини тинчлантирган, ғамларидан халос этган. Бу ерда "май" ҳаётнинг маънавий лаззатлари, "жоми Жам" эса комиллик ва ҳаёт ҳақиқатини англаш рамзи сифатида келтирилган.

2. У меҳрибон ёрга муҳаббат ва ундан топилган руҳий қувватни таърифлайди:
Ёрнинг лаблари ва нафаси шу қадар жонбахшки, шоир ҳаётни Исо ва Марямдан эмас, айнан ёрдан олиши мумкинлигини таъкидлайди. Бу маънавий ва фақат ёрга хос бўлган меҳрибонликни кўрсатади.

3. Ёр меҳмони бўлиш – кўнгулнинг энг катта орзуси:
Шоир айтадики, унинг кўнгли ёрни кутади, ундан бошқа ҳеч қандай "номаҳрам" юзни кўришни истамайди. Бу ишқнинг ёрга бўлган содиқлигини кўрсатади.

4. Дунё зулмини ва инсонлар орасидаги бевафоликни танқид қилади:
Навоий бевафоларни танқид қилади ва ўзининг ички ёниғини дунёга кўрсатади. Унинг юрагидаги ғам бутун оламни қоралаган "оҳ дуди" сифатида тасвирланади.

5. Фалакнинг зулми ва туннинг қоронғулигига ишора:
Фалакнинг зулмини туннинг қоронғулиги билан бир хил тасвирлайди. Бу ерда шоирнинг бошидан ўтган қийинчиликлар рамзий маънода келтирилган.

6. Васлга эришганидан шукр қилишга чақиради:
Шоир унинг юраги васл (учрашув) орқали юзаликлардан қутулганидан шукр айтиб, ўзининг захмига (азоб-дардига) марҳам топмаганлигини таъкидлайди.

7. Инсонларнинг юзалик ва хиёнатларидан норозилик:
Инсонларнинг бевафолигидан, юзсизлигидан норози бўлган шоир, ҳатто уларни кўришни ҳам истамаслигини билдирган. Бу жамиятнинг адолатсизликларини танқид қилади.

8. Қуёш ва ишқ тимсоллари орқали юксак ҳисларни ифода қилиш:
Шоир қуёшни поклик рамзи сифатида тасвирлайди ва унинг нурларига қарши ўзида бор юксак эҳтиросларни қўяди.

9. Навоийнинг охирги сатрларида ишқ мастлигига бўлган ишора:
Шоир, агар бир кун мастлик илгини олиши мумкин бўлса, ёрнинг барча аъзоларига меҳр изҳор қилиб, уни тараннум этади. Бу ишқнинг чексизлиги ва буюклигини кўрсатади.

Бу ғазал ишқ ва фалсафий ҳис-туйғулар билан йўғрилган бўлиб, Навоийнинг сўз санъатини юқори даражада ўзида мужассам қилган асарларидан биридир.

Абу Муслим