Мутриба (1894-1964) |
Саломат Парда қизи Мутриба 1894 йилнинг 20 августида Каттақўрғоннинг Қаландархона маҳалласида мактабдор мулла оиласида туғилди. 12 ёшида қизлар мактабини битиргач, мустақил мутолаага берилди. Адабиётга меҳр-иштиёқи зўр бўлган ёш Саломат Навоий, Ҳофиз, Бедил каби улуғ шоирлар ижодини ўрганди. 14-15 ёшидан бошлаб, устози Ҳакима ёрдамида шеър ёзишга киришди. 16 ёшида уни мусофир бир муллага узатадилар. Биринчи жаҳон уруши бошланиши биланоқ юртга вабо тарқалди. У Мулла Парда оиласига ҳам оғир кулфат ва мусибатлар келтирди. Болалигидаёқ онадан етим қолган Саломат 1915 йилнинг икки-уч ойи давомида вабо ва очлик туфайли бувиси, отаси, синглиси, ниҳоят, эридан ажралиб, уч гўдаги билан ёлғиз қолди. У эрта саҳардан кеч оқшомгача бировларнинг хизматини қилиб қаноат ва машаққат билан кун кечирди. УСТОЗИМ ҲАКИМА ТАЪРИФИДА Киши билгайму йўл бир раҳнамосиз, Тутуб илкимни бир пири камолий, Ёғар қалбимга кўп мазмуни ашъор, Менга назм гуллари шўх-шўх боқарди, Безаб мазмун вазну қофиялар, У пири шоира—устоз Ҳакима, Анидек кўрмадим бир нуктадони, Ёши саксонга етган олим эрди, Ёзиб бир шеър менга ул яхши атвор, — Аё жоним қизим, бўлгил саломатг Умидим бул эрур, эй роҳати жон, Ишончим йўқ дигар, эй нуктадоним, Унутманг ҳеч бир вақт, эй намоён,. Эрурман сизга доим дўсти жоний, Болам, ҳолим энди сизга аёндур, Болам деб жон фидо қилдим туну кунг Суханвар олимим, эй қадди райҳон,. Болам, кўнглиз эрур хуршсди ховар. Яшанг оламда кўп, эй моҳи тобон Мени дилхастани кўнглум қилиб шод, Ажойиб хулқи хуш дўсту анисим, Дебон ул пиразоли яхши кирдор, Юмуб кўз кетди оламдин хиромон„ МУХАММАСЛАР * * * Бир кун бориб эрдим басабаб кулбаи дилбар, Гулзор сари боргач ўшал дурри ягона, Ногоҳ кўзум тушди парирўғз ўшал дам, Ким ишқ балосиға агар бўлса гирифтор, Кўрмаклиги мумкин эмас ул чеҳра парини, * * * Кўруб жонон жамолини бўлубман ошиқи зори, Жамолин кўрса ҳар ким бўлғуси, албатта, девона, Жаҳонда кўрмади ҳеч кимса ул ҳурилиқо янглиғ, Сиёсат тийғи бирла қатл этарга айласа фармон, Қани Лайли билан Ширин, кўрубон лофи чашм этса, Сочар нур зарра-зарра ҳар тарафга ул маҳи тобон, Насиб этгаймукин менга ўшал дилдор зулфини, Ниқоб очиб чиқар бўлса чаман сори саёҳатда, Гўзаллар подшоси муниси мендек гадо бўлмас, Бўлуб ҳижрон чўлида тинмайин овора Мажнундек, Кўнгулни ҳозир этсун, шеърими дилдор ўқуғанда, (МАРСИЯ) Шод бўлмай бул жаҳондин минг алам кўрган бошим, Ғунчадек боғи жаҳонда лаҳза дам очилмайин, Бул жаҳони бевафодин кўрмадим ҳеч роҳате, Қавму қардошим ва бир ғамхор ёрим йўқ мени, Турмуш этдим ул азиз дилдору ғамхорим билан, Во, мани ҳасратларим асло жаҳонға сиғмагай, Бердилар таълим менга мен билмаган ҳар кордин, Ул отам бирла онам фарзандга беҳад зор бўлуб, Қани ул ота-онам, аҳволим кўрса бул замон, Вой, юз минг войким, ўтсам бу оламдин бадард, * * * Ранжимак беҳудадур дунё ғамидин, эй кўнгул, Рутбаи олийда эрдингмуки олмишдур магар, Қайси гулшанни кўрурсан: очилур—бўлғай хазон Ўйлама вайронаю ҳар манзили ободни, Қайда шунча одамийлар йўқ алардин бир асар, Умр бир гавҳар эрур, ҳар дам ғанимат бил ани, * * * Эй дўстлар, на бўлди аҳволи Каттақўрғон, Зулм айлабон Николай, тарқатди элға фармон, Аввалда отни олди, кейин мардикор солди, Тўпланди эл бариси, қолмай ёшу қариси, Тушди эл ичра ғавғо, жамъ бўлди шаҳру саҳро, Қамалда қанча одам, минг-минг десам эрур кам, Ҳар кимда бўлса пул кўп, қолди алар қутулуб, Бирни отасин олди, бирни боласин олди, Менман деган амалдор, қўрғондадур ҳукмдор, Мутриба бўлди ношод, эл дардини этиб ёд, БИБИ ХАЛИФАЛАРГА Аё эй, каттақўрғонлик «азизлар», Ёзай мен «офарин, таҳсин» этибон, Ажаб расму ажаб оиндасизлар, Азо ё тўй, мавруд бўлса қайда, На бир сўз маънисин, лафзини билмай, Азо бўлса гўяндалик қилурсиз, Борурсиз, айтди, деб маврудга бирдан, Бўлур мавруд эгаси турфа ҳайрон, Бирига берса гар, бириси қолиб, Агар кўйлак дока бўлса-да, боҳам Дебон, оллоҳу акбар, кўтарурсиз, Уёлмай ҳаммадин анда ўтуруб, Яна сизлар эмиш биби халифа, Аё Мутриба, чўзма, бас қил энди, |
Навоийхонлик
- 0
- 1
Ишқни оловлантирган сув ёхуд “Қаро кўзим”Бир донишмандцан: дунёда энг кучли лаззат нима? — деб сўраганла... |
Илм ва олимлар ҳақидаОламнинг иши халқ билан душманлик экан, олим хор-у, жоқил (били... |
Қўрқутма мени тамуғдинҚўрқутма мени тамуғдин, эй зоҳиди ях, Жаннат манга бўлғуси дебо... |
Навоийнинг ваҳдат тушунчаси ва пантеизмШарқ мумтоз шеърияти, аслини олганда, тавҳид, яъни бирликка асо... |
«Аввалгиларга ўхшамас»Бу – ҳазрат Алишер Навоийнинг тушунилиши анча осон, луғатталаб ... |
Масжидқа неча аҳли риёдек етайин...Масжидқа неча аҳли риёдек етайин, Ё ринд киби азимати дайр этай... |
Бобом сўзин тушунгим келар...Мақоламиз қаҳрамони бир катта шаҳарда ҳоким бўлган, улкан мамла... |
Риёкoр шaйxлaр xусусидaXирқa кийгaн риёкoр шaйxлaр xусусидaким, улaрнинг oлдидa хaқиқи... |
МАҲБУБ УЛ—ҚУЛУББИСМИЛЛОҲИР—РАҲМОНИР—РАҲИМ Ҳамд ангаким, зотиға ҳамд ончаким, ... |
“Лисон ут-тайр” достонида келган тўрт халифа ҳақидаги ҳикоятларҲазрат Навоий бошқа достонларидан фарқли ўлароқ “Лисонут тайр” ... |
Адабиётшунослик
Бадий матн ва таҳлил муаммолариШоирлик аслида шеърни шеъриятга алоқаси йўқ нарсалардан тозалай... |
Улуғбек Ҳамдам. Қодирийнинг хизмати нимада?Қодирий ўзбек халқининг энг севимли адибларидан бири. Ёзувчи ва... |
Абдурауф Фитрат. Аҳмад Яссавий (1927)Аҳмад Яссавий тўғрисида матбуотимизда бир-икки йўла гаплар бўлу... |
СюжетСюжет (фр. sujet — предмет) — адабиёт, драматургия, театр, кино... |
Она фидоийлиги ҳақида бир асарXIX аср охири ўзбек маърифатпарварлик адабиётининг бир қисмини... |
Уйғониш даври
- 0
- 1
Чўлпоннинг «тонг сирлари» шеърий тўпламига сўзбошиБаъзи бир ўртоқлар Чўлпонни йиғлоқ, деб айбситадирлар. Балки ҳа... |
Калвак махзумданБухоройи Шариф билодида фақирнинг ота қадрдон бир ошнамиз бўлур... |
Биз ким ва нималардан қўрқамиз?Ҳар кимнинг ўзига яраша қўрқатурған нарсаси бўладир. «Иштонсизн... |
Самарқандда асари нажотЎтган замонларда Самарқандда мадрасалар дорул-улум(Илмлар уйи.)... |
ШаллақиХалқда бир мақол бор: «Ўғри кулиб енггар, ғар йиғлаб.» Шунга ўх... |
Шомий домланинг оқ салла ташвиқотчилари(Абдулла Қодирий)Саҳар ноғорасини қоқиш олдидан сурнай «Наво»ни эзиб бошлаған эд... |
Ай, Худай урғанлар (Абдулла Қодирий)— Бачимаъни ер ислоҳот?(Чиғанмоқ — тисланмоқ, қўрқмоқ.) — деб м... |
Эски шаҳар «чека»си атрофиндаИкки йил энди ярим ёрти ҳукумат ишлари ўз қўлимизга берилиб кел... |
Хонларга хитобБир-икки сўзда давлатли хонларга сўйламоқ истаймиз, афу буюрсин... |
Шодмарг. Абдулла ҚодирийМулла Карим ҳожининг ёши етмиш ёшларда эди. Ёшликда бошигакўб ж... |