Ҳар йигитнинг аслин билай десангиз,
Маъракада ўтириб-туришин кўринг.
Биров билан ошна бўлай десангиз,
Аввал ўз сўзида туришин кўринг.

Узоқ-яқин йўлга борар бўлсангиз,
Мардлик қиличини солар бўлсангиз,
Бир бедовни сайлаб олар бўлсангиз,
Сийнасин, сағрисин керишин кўринг.

Бир пул тушса бир ифлоснинг қўлига,
Кўксин очиб кезар қишнинг елига,
Харидор бўлсангиз қизга, келинга,
Адабин, икромин, ўтиришин кўринг.

Эр йигитнинг от-яроғи шай бўлса,
Етишар ҳар ерда ҳайда-ҳай бўлса,
Ўзи Ҳотам бўлиб, яна бой бўлса,
Чор тарафдан меҳмон келишин кўринг.

Бир нечани айлаб моли бисёри,
Бир нечани қилдинг бир пулнинг зори,
Яхши-ёмон, одам зотининг бори,
Навбат билан ўтиб боришин кўринг.

Тангри безор, билинг, закотсиз бойдан,
Сиз ҳам қочинг дарҳол ул келар жойдан,
Мард бошга иш тушса кўрар Худойдан,
Номарднинг ҳамроҳдан кўришин кўринг,

Номард юрар мудом ўлимдан қочиб,
Уйига келганда заҳарин сочиб,
Мард йигит меҳмонга қучоғин очиб,
Номарднинг майдонга боришин кўринг.

Золимлар унитар зикри Аллоҳни,
Арзон олиб, қиммат сотар ғаллани,
Судхўр ноинсофлар ҳалол тиллони,
Ҳаром фойдасига беришин кўринг.

Мард йигитнинг иши суҳбат — соз бўлар,
Кўнгли қиш бўлмайин, доим ёз бўлар,
Яхшининг кўнглида гина оз бўлар,
Ёмоннинг кунда бир уришин кўринг.

Қадрдон қардошдан узоқда туриб,
Қадрсиз ёт билан қариндош бўлиб,
Махтумқули, носозларга дуч бўлиб,
Хўжанинг, саиднинг юришин кўринг.

Шарҳ: Кўринг
Одамнинг аслини билиш осон эмас. Зоҳир кўпинча алдамчи бўлади. Бировни дўст тутиш учун аввало унинг ўзини тутишини, муомала маънавиятини кузатган маъқул. Йигит кишининг энг ноёб фазилати айтган сўзида туришидадир. Сўзи ва амали мувофиқ бўлмаган киши эркак саналмайди. Худди шунингдек, узоқ сафарга шайланганингизда ўзингизга арғумоқ танлашда ҳам адашманг. Олдингизда хатарли йўл, сафарнинг кутилмаган синовлари борлигини унутманг. Арғумоққа кекса синчи назари билан боқинг. Бойлик ва шон-шуҳрат елидан ҳаволанманг. Бу ўткинчи ҳаво йигитни хароб қилади. Ёр танлашда мезон - қизнинг бойлиги эмас, ақлу одоби, ҳурмат-эътибори ва иймонидир. Оту яроғи шай, бошқаларнинг корига ярайдиган мард йигитбой. унинг устига сахий бўлса, бундай йигитнинг дўстлари кўп бўлади. Эй Яратган Эгам! Кимни бой-бадавлат, кимни бир-бирига зор қашшоқ қилиб қўйдинг. Сенинг изминг билан йўлга чиққан ажал фариштаси бою камбағални, яхши-ю ёмонни бирдек олиб кетадики, шубҳасиз бунда фақат Ўзингга маълум буюк ҳикмат бордир. Закот беришдан қўрқиб ўзини қашшоқ, кўрсатиб юрган бойларни кўрмайсизми? Қаранг-а нақадар но-дон одам у. Ахир қалбларда пинҳон сирларни билувчи зот назаридан бирор нарсани яширин сақлаш мумкинми? Та-ваккул билан яшайдиган мард бошига бирор кулфат ёғилса, ўз-ўзини тафтиш этар, «бирор ножуя қилмишим бормикан», деб Яратганга тавба қилар. Саховатсиз, иймонсиз бой эса, ўз бадбахтлигини дунёвий сабаблардан қидиради. Бундайлар ўлимдан жуда қўрқади. Ажалга тадбир излаб кун кечирар экан, унинг домига қандай илинганини билмасдан доғда қолади. Унингуйига меҳмон келса қовоқ солади. Мезбонлик одобига риоя қилмайди. Мард йигит меҳмонни қучоқ очиб қаршиласа, номард меҳмон ҳидини сезган заҳоти ўз уйи Дидактикадан қочиш пайида бўлади. Номард, мунофиқ, золим кимса-лар Худони ёд этмаслар. Мўмай фойда учун иймондан юз ўгирадилар, Аллоҳ ҳалол қилган олтинни ҳам судхўрлик мақсадида ишлатиб, ўзларига, жаҳаннам оловидан қаср қурадилар. Мардлик ва саховат эгасининг сухбати дилни тортади. Кўнгли тоза, чеҳраси нурли, гина-кудурат унга мутлоқ бегона бўлади. Номарднинг юраги эса ҳасад, ғийбат, кин ва адоват уясидир. У на қариндош, на дўстни билади. фойда унган жойда вафодор ит каби думини ликиллатиб туради. Эй Махтумқули, бундай мунофиқ кимсалар ёмонлигидан паноҳ сўраб, Аллоҳ хузурига чекин.

Раҳматуллоҳ Носирнинг
"Соз билан суҳбат" китобидан