Home icon Бош саҳифа»Кутубхона»Назм»Сайланма. Ҳалима Худойбердиева - 12
Facebook
Сайланма. Ҳалима Худойбердиева - 12 PDF Босма E-mail
Материал индекси
Сайланма. Ҳалима Худойбердиева
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Ҳамма саҳифа
13 дан 16 сахифа


ТОШ ҲАҚИДА

Эй тош,
Эй, кундан-кун шишаётган тош,
Бировнинг қўлида соққадай ўйнаб
Бошқага гурзидай тушаётган тош,
Менинг ҳам қўлимда бўларсан соқка
Мен сени бировнинг бошига эмас,
Ботқоққа отаман,
Ботқоққа!
Қайтиб бу ўртада ораламайсан,
Соғ бошларни яраламайсан!
1988 йил 29 апрель


ГУЛ ҲАҚИДА

Дарддошликка гул хўб, кўп кузатилган,
Дардингни жимгина ютиб кетади.
Одамға айтмаки, қўшиб чати-лган
Шовқининг дунёни тутиб кетади.

Гулнинг дардларингни подадай ёйиб,
Бойиб, ўтлатгувчи ўтлоқлари йўқ.
Унинг бир дардингга ўнта дард қўшиб,
Жўшиб, хатлатгувчи ўртоқлари йўқ.

Дарддошликка гул хўб,
Кўп кузатилган...
1988 йил 2 май


БУГУН АЙТ

Унга айтарингни шу бугун айтгин,
Эртанинг келарин ўйлаб ўтирма.
Эрта кун қизғанган ушбу сўзингни
Айтишга улгурмай қолиб, ўкирма.

Гар бу олма унга аталган бўлса,
Бугун бер, не учун эртани кутмак.
Мабодо, у шомда ё тунда ўлса,
Не зарур, пушмонни қон каби ютмак.

У ўлса... ҳар ҳолда шу совуқ туйғу,
Ўз кўнглин бемалол тўқлашдан афзал.
«Отдай юрибди-ку, ўлгани йўқ-ку,
Эрта берарман», — деб ухлашдан афзал.
1988 йил 29 апрель


МАРҲУМНИНГ ЎЗ ДЎСТИ ҲАҚИДА АЙТГАНЛАРИ

Сиз кўнглимни кўтарсангиз сал
Бўлар эди, ҳолим эди танг.
Келмадингиз сиз, келди ажал,
Тобутимни энди кўтарманг.
Тирак бўлмоқ тирикликка зеб,
Ўлим билан қилганимда жанг,
Сизни кутдим келармикан деб...
Тобутимни энди кўтарманг.
Келмадингиз... Ўралишди у,
Қоқ суяк бўлгунча олишдим.
Оҳ, қасдимга ёмон тушди.у,
Қоқ ияк бўлгунча олишдим.
Ва тан бердим Сиз йўғингизда
Қизил қонларимга ботиб ман,
Дўст, душманга Сиз тўғрингизда
Мана энди айтаётибман.
Манов дўстнинг дўстдир сиёғи,
Тирик дўстга келмагай беткай.
Сизга унинг чўян оёғи,
Фақат қазо кунингиз еткай.
Кўнгли юмшаб, эриб келгунча,
Меваларин териб келгунча.
Эрдан чиққан қизларин мақтаб,
Қайта эрга бериб келгунча.
Сувим тиниб қолди жонимда,
Ўтим сўниб қолди жомимда,
Қачон йўлга чиққанин билмам,
Етиб келди қатл комимда.
Энди мени ёдлар кўтарар,
Илҳақ оҳу додлар кўтарар,
Кўтаргандан кўра бундай дўст,
Ётлар, етти ётлар кўтарар!
Сиз кўнглимни кўтарсангиз сал
Бўлар эди, ҳолим эди танг...
1988 йил 2 май


НОДИРАИ ДАВРОННИНГ СЎНГГИ ШЕЪРИ

Ҳаётингдан балки беиз кетгайдир,
Душман ёзса ёзсин хато ёзса гар.
Ҳар ҳарф юрагингни тешиб ўтгайдир,
Хато ёзмасинлар ўзингникилар.

Қиш қаҳрига олса, баҳор келмасдан
Сенга ҳукми — қатл кун келса агар.
Душман босса боссин, билиб-билмасдан
Муҳр босмасинлар ўзингникилар.

Мен сиғмаган ҳаёт гулгун, бардавом,
Бўғзимдан бўғилиб сўнгги сас келар.
Душман осса оссин жоҳилу авом,
Мендек, осмасинлар ўзингникилар.
1987 йил 7 ноябрь


«ЭСКИ ЎЗБЕК ТИЛИ»ГА ЁЗУВ

Менинг тиғ тилган тилим,
Менинг кесилган тилим,
Баҳайбат тўғон тушиб,
Йўли тўсилган тилим.

Қушнинг унут патидай
Тўкилган унут жоним,
Китобларнинг қатида
Ранги-рўйи сомоним.

«Эски ўзбек тили»мас,
Дедилар эскирган тил,
Қўрқиб чиқармоққа сас,
Сандиқларга кирган тил.

Сенда бодом иси бор,
Сенда бобом иси бор,
Болам на рус, на ўзбек,
Аросат белгиси бор.

Беш юз йиллар аввалги
Хатни мен англайман, бас,
Мен бугун айтганимни
Болам баъзан тушунмас.

Кўкрагимда дод қотган,
Яқинлашар катта хавф,
Ўз тилини йўқотган
Халқ бўлмасми ердан даф.

Олдга, сафарбарликка
Қандай ярайди болам,
Ортидаги жарликка
Қандай карайди болам.

Уни ким қилиб қўйдим,
Ким бўлди оғам-иним,
Томир-томирим куйди,
Синди бўғин-бўғиним.

Гули унут халқ бўлдик,
Иўли унут халқ бўлдик,
Оммавий гунглик содир,
Тили унут халқ бўлдик.

Умримнинг шом, кечига
Шу ўй санчилиб туриб,
«Луғатит-турк» ичига
Ёшим томчилаб туриб,
Дедим: — Тиғ тилган тилим,
Менинг кесилган тилим.
1989 йил 14 февраль


ҚИШ КЕЧАЛАРИ УЗУН

Қиш кечалари узун,
Узун хаёл суради.
Паға-паға қор намчил
Деразага уради.

Менинг маъюс дилимга
Ваҳималар қурар ин,
Бу қаҳрли тунда йўлга
Сиз чиқмадингизмикин?

Шамол увлар қутуриб,
Бор бўл дунёда, сезим!
Игна учида юриб
Мен тонг отдирган кезим...

Сиз кирасиз, ҳорғин, шод,
Кўзларингиз толибди.
Дейсиз «Соғиндим, уйғот,
Обчиқ Мирзо Ғолибни».
1989 йил 15 февраль


МАЙСА

Орамизда бу майса ўгай,
Уйқусираб турар сиёғи.
Узин олиб қочмайди нега,
Не ишончдан порлар қиёғи.

У ўйлайди тозароқмиз биз,
У кўрмайди бизда пастликни.
Майли, тонгда ўйлаб кўрамиз
Уйғотиш ё уйғотмасликни...
1989 йил 15 февраль


ИККИЛАНИШ
(«Шохимдаги қуш» туркумидан)

Олдин ҳеч нарсада иккиланмасдим,
Ҳаёт томчи-томчи руҳимга сингди.
Энди билмам узунми, қисқа дастим,
Энди гумон менинг доимий синглим.

Дарахт бўлатуриб иккиланаман,
Шошилиб шохимга қўяётган ин
Бу қуш умр бўйи яшармикан шан,
Кўзлаган ерига етадимикин?!

Гулларга оғринмай елка тутар қир,
Узим-ку ҳеч гапмас, йиқилсам, йитсам,
Шу қуш бўлмасмикин мендан домангир,
Мабодо,
Мабодо кесилиб кетсам...
1989 йил 15 февраль


ЁЛҒИЗЛИК

Бу сўз уфуради бир совуқ ҳаво,
Ўзи битта, уни ёдлар тўти йўқ.
Ёраб, дафтаримнинг ўшал бенаво
Кирмаган бир шеъри, бирор бети йўқ.
1989 йил 15 февраль


* * *

Тиёлсанг нафсингни тий,
Тиёлмасанг еявер.
Бўлса уч-тўртта соқий,
Базм ўлди деявер.

Бир бошлиғи йўқ юртдан
Этак қоқиб қочавер.
Соқий бўлса уч-тўртта,
Ўзинг қуйиб ичавер.
1989 йил 15 февраль


* * *

Қушлар ака-укалар,
Гуллар опа-сингиллар.
Шундай яшаш бўлмаса,
Бир кун ҳамма енгилар.
1989 йил 15 февраль


* * *

Тахтга чиқар йўл бордир,
Чиқавер шошиб бахтдан.
Тахтдан тушар йўл йўқдир,
Йиқилмоқ бордир тахтдан.
1989 йил 15 февраль


БАДБАХТ ИШОНЧ

Бу тош,
Менга ортиқ ишонар бу тош,
Ёмғир менга ёғар,
Унга тегмайди.
У деб бор балога мен берурман дош,
Мен тирик эканман,
У бош эгмайди.
Туғилмагандайди
Шу бадбахт ишонч,
Жойлашиб олмаса бунча ичкари,
У тошлай қолмасдан,
Бўлармиди ганж
Ёки учармиди қанот чиқариб.
Йўқ,
Устини қоплаб етти қават чанг,
Учмоқни унутган,
Босилган бу тош.
Ўзим турсам ҳамки оёқда аранг,
Менга осилгани осилган бу тош.
1989 йил 17 февраль


ЙЎЛГА ЧИҚҚАН...

Йўлга чиққан бир ўрмон дарахт.
Чиқаверган чақиришган он.
Ким айтади, ким эмас карахт,
Олдиндаги йўл элтар қаён?
Биров айтса, берардим жоним,
Олдинда муз, қормаслигини,
Айтса, гаров қўйиб иймонин,
Ботқоқликка бормаслигини!
Биров айтса бўлардим фидо,
Кўзи билан ё сўзи билан.
Кетаётган бир ўрмон худо,
Бари машғул ўз-ўзи билан.
Йўлга чиққан бир ўрмон дарахт...
1989 йил 18 февраль


УЧИРМА
(«Шохимдаги қуш» туркумидан)

Шохингдаги қушни қайтиб учирма,
Унутсин, эслатиб, айтиб учирма,
Жойлашиб ўтирса ўтираверсин,
Бошқа қушлар учган пайти, учирма.

Умрини ўтказсанг ўтказиб юбор,
Бойлаб, рангини сарғайтиб, учирма.
Воҳ, тоғдай юракни бой бериб қўйдим,
Шохдаги қушчалик пайтим, учирма.
1989 йил 18 февраль


АСЛ БАХТ

Келган ишинг барори,
Сен дунёнинг гули чин,
Йиқитолмас ғам дориб,
Сен қувончлар қули чин.
Нураш билмас тахт қилдир.

Эгасан бахт, салмоққа,
Лек, барибир хун чоққа,
Ўз бошингни олмоққа
Тайёр турсин қиличинг,
Журъатингга шахд қилдир.

Яшамадинг қунишиб,
Мард бор, сўнг он — тик тоққа.
Ўзга қиличи тушиб,
Тушмай ўзга оёққа,
Кетсанг, асл бахт шулдир.
1989 йил 18 февраль


СОВУҚ ШАМОЛ
(«Шохимдаги қуш» туркумидан)

Совуқ шамол, билмам, не дарди,
Шом аралаш йўл солди боққа,
Шохимдаги қушча ўзгарди,
Қатнаб қолди тез-тез у ёққа.

Бу қатновлар ўзгартди тусин,
Қарашлари қишга айланди.
Қатнаб-қатнаб қушчам, мунисим
Бир қасамхўр қушга айланди...

Совуқ шамол,
Билмам, не дарди...
1989 йил 18 февраль


ЯРИМ КЕЧА...

Усмон Носирга

Ярим кеча,
Йўқолган тинчим,
Кўкрагимга қорлар қулайди.
Қайтиб келар ўттиз еттинчи...
Ниҳоллар, чинорлар қулайди.
Рўмолчада нон, қанд ўроғлиқ,
Илинарлар «Шўрлик Усмон ер».
Тик турганча устунга боғлиқ,
Кўкка дўқлаб, Усмон ўқир шеър.
Ўқийверар... осмонлар пастлар,
Лаҳза қаҳ-қаҳ, лаҳзада йиғи. 
— Бу касални кўп ушламаслар,
Тугади, дер лагерь бошлиғи.
Қўли боғлиқ бу йўловчини
Ёшин шамол сидирдимикин?
Ердан топмай бир қўлловчини
Кўкдан худо қидирдимикин?!
Она элим, кўкси тўла доғ,
Тушдинг қора рўйхатга, токай,
Сор ўғиллар туғарсан, бироқ
Олдирарсан калхатга токай.
Ҳамон қут йўқ, ўт йўқдай юртда
Рангинг сариқ, мангу силдайсан.
Сен туғмоқни қилурсан удда,
Асрамоқни ҳамон билмайсан!!!
Ярим кеча,
Йўқолган тинчим...
1989 йил 20 февраль


ТУРКИСТОН ОНАСИ
(туркумдан)

Менга айтадилар, мустақиллик, шон
Бир омаддай келди. Нечун кулмайсан?
Бўғзимга келади кўксимдаги жон,
Санчилаб оғрийди кўксим, жилмайсам..

Жиззах вокзалида поездлар тақ-тақ,
Тўплар халойиққа ўт сочар тикка.
Тўпга қалқон бўлар гулгун келинчак,
Куёв Сибирь кетар, мардикорликка!

Нечун, бу — омад, — деб бўғизни йиртмоқ,
Шоша-пиша ювмоқ сачраган қонни.
Тушимда илондай солланар сиртмоқ,
Дорга осадилар Дукчи Эшонни!

Акани сингилга қайрайди тузум,
Чавақланган Нурхон тушимга кирар.
Тушимда жаллод енг шимариб ҳар тун,
Тилим деганларнинг тилин суғурар!

Қандоғам ичимга беркитай, ютай
Бағрим қиймалаган волаларимни.
Кўксимга тош босиб қандоқ унутай
Тили суғурилган болаларимни.

Мустақиллик!
Сенга мен келдим шонлар,
Қонлардан кўпчиган далалар билан,
Дорларда чайқалган Дукчи Эшонлар,
Тили суғурилган болалар билан.
1991 йил 31 март


ДАРДИМ БИЛАН ЎСАДИЛАР БИР КУНИ...

Сен айтганда фақат бахтдан айтарсан,
Насиямас, фақат нақддан айтарсан,
Таназзулсиз тожу тахтдан айтарсан,
Мен комил бўлмадим, камимдан айтдим.

Балки сенга бедахддир қиш қори,
Ордир менга ўзбекнинг номус, ори,
Чўкиб борар минглаб гўдак мозори,
Мен дод дедим, мен аламимдан айтдим.

Чўпдай озғин оёқлари чалишиб,
Кўтаролмай тупроқ тўла калишин,
Бу «дамқисма» аёл нафас олишин,
Кўриб нафас қисар дамимдан айтдим.

Ҳамон тонглар умид-ла уйғонар у,
Сабр таги — олтин деб инонар у,
Шундай десам, оҳ, нохосда ёнар у,
Тўкила бошлаган жомимдан айтдим.

Ранглари сарғайиб гуллар йиғлади,
Чалкашиб, бош қашиб йўллар йиғлади,
Кўрар кунлари мушкуллар йиғлади,
Қуюқ тортиб келар шомимдан айтдим.

Бошга тегиб бошин эгди шоҳ сўзим,
Тошга тегиб ёшин тўкди, оҳ сўзим!
Неки айтдим жавобгари бир ўзим,
Ҳалима, деб мискин номимдан айтдим.

Осса, мени осадилар бир куни,
Дардим билан ўсадилар бир куни,
Элин комил кўрмай ўттан ғариб, — деб
Маним номим ёзадилар бир куни.

Сен айтганда фақат бахтдан айтарсан...
1988 йил 14 август


ТУШУНМАСМАН

Тушунмасман. Майли, тунни тангдай қилиб тушунай,
Тенг эмасми тенг кўрайин, тенгдай қилиб тушунай.
Тизимдан ҳам келмас пастлар чиқаверса елкамга,
Кўнглим уқиб келмаганни қандай қилиб тушунай?!

Бу болалар қайда ўсди, бундай ўтсиз, боши хам,
Ўн бешида бош бўлмади, йигирмада оши хом.
Тик тикилиб келаверсанг синар тоғнинг тоши ҳам,
Тик кўз тикиб келмаганни қандай қилиб тушунай?!

Сабаб йўкдай бу таъзимкор болаларни сўкмоққа,
Оналари яралгандай ҳасратларин чекмоққа.
Улар қаттиқ ўрганганлар ўз қадрларин букмоққа,
Ёвни букиб келмаганни қандай қилиб тушунай?!

Ёвлар зимдан кўкраклара бемалол тиғ сайсалар,
Минг йилларки ниш урмайди қасос янглиғ майсалар.
Минг йилларки қўрқув дори бошимизда чайқалар,
Дорни йиқиб келмаганни қандай қилиб гушунай?!

Халқ гоҳ тўда-тўда экан, гоҳо ҳалқаю-ҳалқа,
Мардлари ҳам ҳаминкадар, ўзимизга басалқа.


Халқ деганда жондан кечиб, бутун бошли бир халққа
Бошин тикиб келмаганни қандай қилиб тушунай?!

Ерда тузлар кўчаверса заҳару оғу ташиб,
Самолётлар учаверса тулки ташиб, қув ташиб,
Ўғли мамнун яшайверса ёв молига сув ташиб,
Гўрдан чиқиб келмаганни қандай қилиб тушунай?!
1988 йил 19 июль


ТАЪНАЛИ ШЕЪР ЁЗГАНИМДАН КЕЙИНГИ ИЗТИРОБЛАРИМ

Сени ўтсиз дейман-у, ўзим ёна бошлайман,
Қутсиз дейман-у, ўзим ғамга қона бошлайман.
Толесиз эканимга, оҳ, инона бошлайман,
Мунг тўла кўз ўғлоним, нимангта таъна қилай?!

Ининг келиб сен қуйган ғиштингни қирқаётир,
Фитна-фасодлар хели — хиштингни қирқаётир,
Улкан заводлар сели — пуштингни қирқаётир,
Хотини қиз ўғлоним, нимангга таъна қилай?!

Бобонг фақат Темурмас, пахтакор ҳам бўлгандир,
Унга ҳам омад келиб, планлари тўлгандир,
Ўзи жигарин ушлаб пахтазорда ўлгандир,
Сарғимтил тус ўғлоним, нимангга таъна қилай?!

Улуғ янги завод деб имзо чекади тағин,
Ўзбек ерига тўймас кўзин тикади тағин.
Сил, сув очган қичима... оқ қон чиқади тағин,
Жони тўс-тўс ўғлоним, нимангга таъна қилай?!

Ютқазгани-ку аниқ, аммо ютганин билмас,
Меҳмон — атойи худо. Кимни кутганин билмас,
Тилла-зарини кимга, қайга йитганин билмас,
Кийгани бўз ўғлоним, нимангга таъна қилай?!

Сингилларинг далада ёзлашар-у қишлашар,
Улар фақат ўлганда бу ер билан хўшлашар.
Хўшлашганлар... гоҳ жиннихоналарда тишлашар,
Чўкканча тиз, ўғлоним, нимангга таъна қилай?!

Менинг титраган қўлим хатолар ёкасида,
Илдизингдан емирган катталар ёқасида,
Безабон ўтаверган оталар ёқасида,
Сен ҳам бесўз, ўғлоним, нимангга таъна қилай?!

Сариосиёда-ю Навоийда заҳар, ис,
Биз ҳам бўғзгача тўлдик. Йўқ, ортиқ тўлолмасмиз.
Бу қора ёзуғларни бузмасдан ўлолмасмиз,
Ўс, тезроқ ўс, ўғлоним, нимангга таъна қилай?!
1988 йил 19 июль


ЭЛДОШЛАРИМ ИЧРА ЮРИБ

Элдошларим ичра юриб
Қайғуларим қуюқлашди.
Ҳар хил майда имконлар бор,
Биз истаган имконлар йўқ.

Ўзимизча неларнидир
Бугун инкор этмоқдамиз,
Эрта бу инкорлар инкор,
Қайта синмас инкорлар йўқ.

Савлат тўккан бу шунқорлар
Ўрлаб борса тоғда хоқон.
Чўққига бир чиқмоқ учун
Ўлмакка шай шунқорлар йўқ.

Сағирмас фақат сағирлар,
Елкалар ҳамон яғирлар,
Нечук қолдик ер бағирлаб
Кўкраклари осмонлар йўқ.

Минг-минг етим гўдак деманг,
Минг-минг боши эгик одам,
Шу ғамлардан кўзим ёши
Селим, деган инсонлар йўқ.

Эрим деган, ё хотиним,
Майда-чуйда исёнлар кўп,
Оҳ, минг оҳким, ерим деган
Элим деган исёнлар йўқ.

Элдошларим ичра юриб
Қайғуларим қуюқлашди...
1988 йил 8 январь


БУЛ КУН КИМДИР ЎЙНАСА

Бул кун кимдир ўйнаса
Доғ устида ўйнайди.
Доғ-дарахти зардоб ранг
Боғ устида ўйнайди.

Бу тупроққа ишонч-ла
Оёқ босиб бўлмагай,
Қумлари тирқираган
Қумлоқ устида ўйнайди.

Бул кун туҳмат — тоғдай тик,
Бул кун иғво — кўп улуғ,
«Бул қаро-ку, қаро» деб
Оқ устида ўйнайди.

Ҳар қадамда ғор, қопқон,
Қурбон топқони топқон,
Юзтубан тушган мункиб,
Ҳамроҳ устида ўйнайди.

Муқом-ла янги-янги
Тепинганда ер чангиб
Ўзи тушар, эртанги
Чоҳ устида ўйнайди...

Қандоқ сўлмай қиёғи,
Куйиб кетмай оёғи,
Нақ юракнинг устида,
Оҳ устида ўйнайди...
1988 йил 8 февраль


ҲУРЛИК ЎТИ

Элим, Сени муте кўрсам,
Кўздан қолай, кўзим куйсин.
Дема, унда не деюрсан,
Сўздан қолай, сўзим куйсин.

Тўтимасман бир бийрон тил,
Дил оўлмаеа ор, иймон — дил.
Тил бўлмаса дарду қон тил,
Тилим деган сезим куйсин.

Ҳар толеда бир шоҳлик бор,
Ўлмай етсам, эл бахтга ёр,
Қолаверса эл зор, ночор,
Маним шоҳлик кезим куйсин.

Қай пайт мотамсаро кўрдим,
Иғво, фитна аро кўрдим.
Ғамдан юзин қаро кўрдим,
Маним шоир юзим куйсин.

Ў, кўп сирлар бўлар-ку фош,
Кўрарманми, етиб бардош.
Кетсам, қолса эл эгик бош,
Тутаб гўрим, изим куйсин.

Ў, чин ҳурлик бахти катта,
Етажакмиз биз албатта,
Мен етмай ўтсам, у ўтда
Маним ўғлим-қизим куйсин.

Элим, Сени муте кўрсам,
Кўздан қолай, кўзим куйсин...
1988 йил 8 январь


ҚАНДАЙ ЯШАЯПСИЗ?

— Қандай яшаяпсиз? Бу саволмас, тош,
Зада юрагимга теккувчи бот-бот,
Ишқилиб, ҳолимни қилмайдирми фош,
Ранги заъфароним, кўнглимдаги дод?

Бошдан оёғимга қадар муз кетар,
Совуқ қорларини ичга урар қиш.
Тонгдан шомга қараб илдам сўз кетар,
Илдамроқ силжиса, қани эди, — иш?!

Менам неларнидир айтган бўламан,
Бажаргум кимнингдир буюрганини.
Кечда ҳориб-чарчаб қайтган бўламан,
Сезмай ҳам қоламан тун кирганини.

Сут ҳидин қўмсаган болам чарх уриб,
Кўксимга бош қўяр, кўксим ўйлаб — тоғ.
Ишлаб келган бўлиб, мадорим қуриб,
Мен уйқуга кетгум ундан оддинроқ.

Отаси... У мендан кўпроқ чарчайди,
Вақт деганга у ҳам ўтмади ёлчиб.
Болажон, юзингни юлдузлар чайди,
Улар билан тиллаш, улар — бекорчи.

Кейин... тушлар кўриб босинқирайман
Гапнинг қизиётган бозорларида.
Аёллар кўраман, озғин, касалванд,
Минглаб гўдакларнинг мозорларида.

Улар қотиб турар, беҳол қонсиз, оқ,
Тан олгандай, ночор, гўлликларини.
Улар кўкрагига босар қаттиқроқ
Совуган гўдаклар — ўликларини!

Қандай яшаяпсиз?
Бу саволмас, тош...
1988 йил 23 февраль


ЧАҚИРСАНГ...

Чақирсанг, кўнглида ўт
Бор боради мен билан,
Ё ҳақ, деган бир ўтлиғ
Зор боради мен билан.

Қон юқимас қўлимиз,
Бермагаймиз жаллодга,
Жаллодларни осгулик
Дор боради мен билан.

Аслимиз ер, гил экан,
Кўкка сапчиб не топдик.
Оёқ ости бўлгану
Хор боради мен билан.

Зиқна отган- ярадору
Фитна сотган ярадор,
Ўзимдай оқарган бош —
Қор боради мен билан.

Машраб илдизим, жоним,
Бўғзимдан сачраб қоним,
Тўқ, маст-аласт дунёга
Инкор боради мен билан.

Тоғмас, таянолмайсан,
Соғмас, суянолмайсан,
Ўзим каби бемадор
Бемор боради мен билан!

Шунда ҳам қилсанг илож,
Чақир, мен ҳам қулдирман.
Бошингда ярқироқ тож,
Оёғингда кулдирман.
1990 йил 13 апрель


ИЗЛАЙМАН

Ишонаркан ортдагию ёндошга,
Игаонаркан бегонаю қондошга,
Бошим билан уриларкан, воҳ, тошга,
Орангиздан Навоийни излайман.

Яшнаб-яшнамасдан, сўлиб-сўлмасдан,
Кетиб борарканман, ўлиб-ўлмасдан,
Мен ўзимнинг кимлигимни билмасдан,
Орангиздан Навоийни излайман.

Дунёнинг сир-синоати минг турлик,
Бирда хўрлик ўлдиради, бир кўрлик,
Навоийни туғмай, нечун, мен шўрлик,
Орангиздан Навоийни излайман.

Ўтарканман доғи билан доғланиб,
Хокистарин таниб қолдим, оҳ, таяниб,
Девониға суянаркан покланиб,
Орангиздан Навоийни излайман.

Айтинг, кўп қолдими ё оз ул кунга,
Қачон етгум ул ўғилга, пок унга,
Юзим билан йиқиларкан олдинга,
Орангиздан Навоийни излайман.

Юрсам, юргум шу ният ҳар дам ёқиб,
Кетсам ҳам умрим — шу ёруғ ғам ёқиб,
Қабримда ҳам тунлар туриб, шам ёқиб,
Орангиздан Навоийни излайман.
1990 йил 13 апрель


БАЗМИМИЗ ОХИРЛАШДИ

Базмимиз охирлашди,
Куйимиз оғирлашди,
Юклар остида, не тонг,
Руҳларимиз бирлашди.

Жангга солиб қўшинни,
Яшаб ўтдик шишиниб,
Ҳеч йўқса ўлим олдй
Бир-бировни тушуниб.

Балки берармиз сазо,
Бирга ўйга толармиз.
Балки келгунча қазо
Бир йиғлашиб олармиз.
1990 йил 14 мартп


БЎЛАК НАРСА...

Бу дунёнинг кўчалари бўм-бўшдир,
Чироқсиздир, кечалари бўм-бўшдир.
Гўдакларнинг қўлчалари бўм-бўшдир,
Бу қўлларга тошдан бўлак нарса бер.

Оҳ, бу кўзлар, билмам, қачон бир кулган,
Афғон томон термулгани-термулган,
Қорачиғин афғон бўрони юлган,
Бу кўзларга ёшдан бўлак нарса бер.

Тун. Ҳавода тутун. Заҳру заҳарлар,
Мардлар кетар, олмоққа юрт, шаҳарлар,
Сен уларни кузатаркан саҳарлар,
Она, суву-ошдан бўлак нарса бер.

Келган борки, дема, нону туз берди,
Келган гоҳо ваъда берди, сўз берди.
Улуғ хоқон, сендан сўров шу эрди,
Элга сабр, бардошдан бўлак нарса бер.
1987 йил 14 май


МЕН КЕТСАМ...

Эрта-индин мен кетсам
Ёд қолади ортимда.

Шеърлар либосин кийиб
Дод қолади ортимда.

«Бир куйган кўнгил» деган
От қолади ортимда.

Амримга кўнгил, — деган
Хилқат қолади ортимда.

Бобомни тушунмасдан
Дунёдан гирён ўтдим,

Армон, болам тушунмас —
Хат қолади ортимда.
1990 йил 15 апрель


БУ ДУНЁНИНГ КЎЗЛАРИ...

Бу дунёнинг кўзлари
Кўр эканин билмадим.

Ёзуғи пешонамдай
Шўр эканин билмадим.

Меваси мангу пишмас
Ғўр эканин билмадим.

Ҳар қадамда минг чоҳу
Тўр эканин билмадим.

Билмасам-да, нечундир
Бир очилиб кулмадим.

Мунглиғ, кўзи ёшлининг
Теграсидан жилмадим.

Кўзим шунча ёш тўкди
Кўнглим — кўза, тўлмадим.

Ўлсам... қутулармидим,
На иложки... ўлмадим.
1987 йил 14 май


САРИОСИЁДА

Баланд дунёларнинг пастида юрар,
Қуриган бодомзор остида юрар,
Дунёга ўт қўймоқ қасдида юрар,
Сариосиёнинг ерли қизлари.

Заҳар ҳаволарга сирин айтади,
Минг дардидан қайси бирин айтади,
Отасиникига қизлай қайтади,
Сариосиёнинг ерли қизлари.

Бу дунё бул қадар пулга ўч, юзсиз,
Тўймас кўзларини завол ёндирар,
Бир куни дунёни ёндирса, сўзсиз,
Дунёдан қиз ўтган аёл ёндирар.
1988 йил 8 май






- «ҲУРЛИК ЎТИ» ТЎПЛАМИДАН -
(1993)

Битта муштга айланмай биз дастмиз ёлғиз-ёлғиз,
Тўзим косаси янглиғ тўлмасмиз ёлғиз-ёлғиз,
Турку Турон тиклангай, ўлмасмиз ёлғиз-ёлғиз,
Худо, тўзгин элимни бирлаштир, — деб йиғладим.


ДУНЁЛАРГА СИҒМАГАН ҒАВҒО...

Биз кетганда ўзимиз еру,
Кўнгил осмон, кўкка кетгаймиз.
Кекирганнинг ёнига эмас,
Чўғни босиб, чўққа кетгаймиз.

Сотқин, ўзғир ўтмаганида,
Хоин ором кутмаганида,
Номус биздан кетмаганида,
Кўкрак тутиб ўққа кетгаймиз.

Боғ кўрмадик кирганда боққа,
Доғ қўшилди доғ узра доққа,
Кўнгил лим-лим тўлган. Тўкмоққа
Ёшли қорачуққа кетгаймиз.

Қиш ортидан ўтар кўклам, ёз
Тополмасмиз. Кўнгли мослар оз,
Ўзимиздай ғарибга пешвоз
Биз тушмасмиз чўкка, кетгаймиз.

Умрнинг тонг, шомларида ҳам
Бутлансак деб чекдик озор, ғам.
Боламизнинг томларидан ҳам
Ўтаверар чакка, кетгаймиз.

Зарб ермиз, зарб тушириб ёвга,
Тирикликнинг ғами ҳам совға,
Дунёларга сиғмаган ғавғо,
Бир кун жим-жим, йўққа кетгаймиз.
1990 йил 13 март


ШУДГОРЛАНИБ ТЕКИСЛАНГАН ЭЛ

Ўтказмадик умрни ётиб,
Ё ўтириб, ўйларга ботиб.
Юрдик, ботиқ изларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.

Ҳаммада-ку ҳар хил кўз, аён,
Бир хил қилмоқ шарт бўлди, баён.
Хиёл ўткир кўзларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.

Минг дард чеккан ўзимиз силлиқ,
Минг тош теккан сўзимиз силлиқ,
Қирқ қиррали сўзларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.

Бир хил бўлди бўйу энимиз,
Бир хил иймон, бир хил динимиз.
Хиёл тикроқ бошларимизни
Шудгор қилиб текисладилар.

Ортга боқиб сесканасан-ов,
Қани дов бош, қани иймон — дов.
Яйдоқ дала... Боқмас ҳатто ёв.
Шудгор қилиб текисладилар.

Мен мозийга қўрқиб қарайман,
Тошлар туриб кетадими деб,
Бошлар юриб кетадими деб,
Текисланиб кесилган бошлар.

Бари ўтди, ўтди қирғин, дор,
-•Букун кўзим ёшин килар сел.
Фикри ўзғир бир фарзандга зор
Шудгор қилиб текисланган эл.
1990 йил 7 сентябрь


ҚИЁМАТНИНГ ҚАТТИҚ ТОШИ, МЕН...

Мен азада, йиғланганда қон,
Бир яширин кулгу кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.

Ҳалолу пок одамлар аро
Бир устомон тулки кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.

Биров қон тупуриб топганин
Бировларнинг мулки кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.

Портламоғи шарт бўлганида
Асабларни салқи кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.

Бойи бойиб, фақири гадо,
Ўзгармаса хулқи, кўраман
Қиёматдан белги кўраман.

Шоир куйиб бўлганда адо
Тебранмаса халқи, кўраман,
Қиёматдан белги кўраман.

Қиёматнинг қаттиқ тошн, мен
Буларни, минг йилки, кўраман.
1986 йил 11 май


ҚИРҚАР КЎНГИЛ СИНИҒИ...

Бу учқур от олдидан
Отлар ўтаверсинлар,
Мағлуб-мағлуб бош эгиб
Мотлар ўтаверсинлар.

Томирда қон уютган,
Кўнгли ерни уй этган,
Кўк зарбларин унутган
Қанотлар ўтаверсинлар.

Чап бермасанг ўлмакка,
Сабаб кўпдир сўлмакка,
Тиниб, дўнган кўлмакка
Ҳаётлар ўтаверсинлар.

Ўз-ўзини зўрлаган,
Қалам бериб хўрлаган,
Номига минғирлаган
Баётлар ўтаверсинлар.

Кўрсангиз кўкайин Сиз,
Қайнотасиз, қайинсиз,
Етти пушти тайинсиз
Беёдлар ўтаверсинлар.

Кўнгил тўлганда яхга,
Кўкрагингни бер захга,
Ялтоқланиб тож-тахтга
Шодлар ўтаверсинлар.

Бордир бир катта йиғи,
Қирқар кўнгил синиғи,
Унгача ғам сўниғи,
Додлар ўтаверсинлар...

Бу учқур от олдидан
Отлар ўтаверсинлар...
1990 йил 13 апрель


ҲИМОЯ

Ҳимоясиз ўсади-ку майса, ўтлар,
Чаппар уриб куртак ёзар толлар, тутлар,
Бизни ўстирмаслик йўлин кимдир чўтлар,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?

Бирин бери, бирин нари, бўш кўрмас-ку,
Қурт-қумурсқа бир-бирига ниш урмас-ку,
Бир-бирини тепкиламас, қуш урмас-ку,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?

Дардим узун эди, тағин уладилар,
Ўзи яра кўкрагимни тиладилар,
Боғ-умримни кесиб саҳро қиладилар,
Етолмасдан ўлсам керак бир сояга.

Камга қўшиб бергувчи йўқ, мўл қирқилар,
Чўллаб, ютдим, — деганимда кўл қирқилар.
Етдим, етдим деганимда қўл қирқилар,
Етолмасдан ўлсам керак мен вояга.

Табиат хур. Одам жоҳил, хор яшайди,
Қилмишидан бошларида қор яшайди.
Қачонгача одам ўксук, зор яшайди,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?!

Алёр айтсам, алёрларим додга ўхшар,
Ғолиблигим мағлубликка, мотга ўхшар,
Ахир, гўдак — ўсаётган ўтга ўхшар,
Нечун одам муҳтож яшар ҳимояга?!
1986 йил 12 февраль


ШОИР НОМИ

Абдулла Ориповга

Бу дунё шу — биров номус, иймоним деб йиғларкан,
Биров ёшлар тўкиб мансаб, унвоним деб йиғларкан,
Биров халқим, ў, ранглари сомоним деб йиғларкан,
Мен сарғайма гўдакларни «полвоним»,— деб йиғларкан,
Ғамларини яширолмай тўккан ёшлар, оғажон.

Эсимда бор, Сенинг ошкор ҳужумларга ўтганинг,
Очиқ майдон «Маломатнинг тошлари»ни отганинг,
Ҳар бурчак, ҳар туйнуқдан тош қайтаверди изма-из,
Бўғизгача фисқу фасод тошларига ботганинг,
Ҳали-ҳануз оғритар-а теккан тошлар, оғажон.

Ўша пайтлар билмаганлар балки энди билгандир,
Нодираи даврон дормас, кўкрагингда ўлгандир,
Бу сирлардан балки Машраб Сени огоҳ қилгандир,
Ки, чин шоир хоҳ тахтда, хоҳ ғорда яшар, оғажон.
Боши дорга тикилгандир, дорда яшар, оғажон.

Қодирийнинг қонларини обдон ичиб тўйдилар,
Ҳануз билмам мен Усмонни отдиларми, сўйдилар,
Насимийнинг терисини шилиб, кўзин ўйдилар,
Энди билдим, нечун сенинг кўзинг кулмас, оғажон
Кўзларингда «халқим» деган сезим кулмас, оғажон.

Ўйлагандим, довул ўтди, довул тамом ўтмапти,
Бизнинг бу ғўр ўғлонларга бу шўришлар етмапти,
Ҳануз «оломон» бу халқда, халқ сезими битмапти,
Ўзган. Сойда оқиб кетган гўдак Бобур, Моҳимиз,
Энди ўлгунимча сўрар: «Не эди гуноҳимиз?»

Шундай. Турли ларзалардан тирилмоқда томирлар,
Мозийгаю руҳ ичига кирмоқда бир пок нурлар,
Ота Турон даштларида бош кўтарар ғурурлар,
Битта синмас ғурур Сенсан. Тилло оғам сен менинг,
Қодирийнинг ўрнин босган Абдулло оғам сен менинг.

Энди шундай. Курашларга белни маҳкам боғлармиз,
Дил топамиз. Айру-айру элни маҳкам боғлармиз,
Тўғон бўлиб элга келар селни маҳкам боғлармиз,
Тиклагаймиз халқни!
Кураш — ором бўлсин, оғажон,
Тиклолмасак шоир номи ҳаром бўлсин, оғажон!
1991 йил 5 апрель


БУ ОДАМ...

Бу шундайин одам, гапни гуллатар,
Мозийни ёқлайди. Ўткир, лочин кўз,
Аммо... ёнидаги дўстни қулатар,
Юз тубан қулайди ёнидаги дўст.
Чўлпонни, Усмонни «Сиз»лаб, тинмайди,
Мозийга меҳридан гуллайди бодом.
Аммо
Ёнидаги одам... ўсиб-унмайди,
Инфарктдан ўлади ёнидаги одам.
1987 йил 24 май

Биз ўтармиз. Эслар ул, қиз,
Бул асрдан қолгай шул из.
Шўрлик ўзбек. Шўрлик қиргиз.
Коқ ўртада ўлим йиелар!










УНУТГАННИНГ КУЙСИН ИККИ ДУНЁСИ
(«Ўш-Ўзган фарёди» дафтаридан)

Андижон шаҳар клиникасида ётган 16 яшар Акбарали бундай дейди: «Оиламиз, «Қуршоб» совхозига қарашли далаларда пиёз экарди. Тўрт хўжалиқда ўн саккиз киши эдик. Ўша 5 июнь куни  биз  тўқайга  беркиндик. Ярим  кечада  яширинган жойимиздан  чиқиб  йўлга  тушдик. Сой бўйига  чиққанимизда  бизни  босқинчилар  ушлаб  олишди.  Онамнинг  қўлида  икки  ярим  яшар укам бор эди. Ўша укамни онамнинг бағридан узишиб сойга отиб юборишди. Онамни ҳам сувга оқизишди. Уларнинг орқасидан отам,  акам, ўзларини  сувга отишди. Сувдан чиқиб  қочгандик, улар бизни отишди. Оёқларимга ўқ тегиб йиқилдим... Онам билан синглимнинг ҳалигача дараги йўқ...
Газетадан.

Бало тоғу қир ошганин унутинг,
Бало бизга ёндошганин унутинг,
Қорачиқлар ўйиб олинганию
Қароқлардан қон тошганин унутинг,
Унутганнинг куйсин икки дунёси!

Тозаланиб, қизғиш гилам ёзилиб,
Қонли излар кетаверсин босилиб,
Лабларининг четларидан қон сизган
Болачалар тураверсин осилиб...
Унутганнинг куйсин икки дунёси!

Оёғи узилган мурда, от судрар,
Бир қўл ҳам йўқ, бурда-бурда, от судрар,
Фитна отган паҳлавонни, ё раббий, —
Боболар от сурган ерда от судрар...
Унутганнинг куйсин икки дунёси!

Онанг оқиб балиқ бўлди, Акбаржон,
Уканг оқиб балиқ бўлди, Акбаржон,
Энди қайдан бўлсин улар дараги,
Бу терс ҳукми холиқ бўлди, Акбаржон,
Унутганнинг куйсин икки дунёси!

Кетай десанг улар руҳин шод айлаб,
Сойга борма, бора кўрма ёд айлаб,
Жон болам-ов, жонбиз бўлай жонингта,
Чиқаверса қўш балиғинг дод айлаб!!!
Унутганнинг куйсин икки дунёси!

Турон жимжит. Сойи, тоғи чинқирар,
Ўш, Ўзганнинг беҳишт боғи чинқирар,
Онасининг қурсоғига санчилган
Тиғдан ўлган чақалоғи чинқирар,
Унутганнинг куйсин икки дунёси!

Ўтган ўтди. Бўлмас ортга қайтариб,
Фақат юрак зирқ-зирқ санчган пайтлари,
Бу яшинвор чинқириқли Туронда,
Мусулмондан тарқалганга айтарим:
«Унутганнинг куйсин икки дунёси!»
1990 йил 27 август


ТУМОР - ВАСИЯТИМНИ...

Қисматим шу. Текинхўр болаларга онаман,
Ётиб ерлар, ишлари чалаларга онаман.
Қадим Турон боғларин боғ сиёғи қолмаган,
Заҳаролуд ҳаволи далаларга онаман.

Ўта хоксорлиги ҳам ҳукмронлик сўрайди,
Ўта озғинлиги ҳам гумонларга ўрайди.
Ҳар фалокатдан аввал шунинг томи нурайди,
Тенг болалар ичинда «ола»ларга онаман.

Ҳарчандки куйиб ишлаб, етган жойи куйинди,
Офтоблари куйдиргич, кўкда ойи куйинди.
Жонигача қардошга тутган мўминтойларим
«Ўзбек иши»дайин тож, туҳмат тожин кийинди.

Болаларим, ў, бало йўлаб ўлдирилганлар,
Оғзидаги ошгача тўлаб ўлдирилганлар.
Оёқ-қўлида кишан, қамоқ. Итларга талош,
Ялаб ўлдирилганлар, талаб ўлдирилганлар!

Минглар кетиб қайтмоқда ортга юзлар, ўттизлар,
Қайтганларда кетган шон, ранги ўнгиб кўринар!
Қайтганни ҳам гоҳо ўз манқуртларим ўтқизар,
Тик туриб улгурмасдан умр сўнгги кўринар.

Етар! Етим-есирдан нидо чиқа бошларкан,
Бор-буди таланган эл гадо чиқа бошларкан.
«Зўрлаб, жонимизгача тортиб олар каззоблар,
Бу қандайин зулм», — деб садо чиқа бошларкан.

Энди эзилган элга осқинлар келаётир,
Пайт пойлаб, бало, қазо босқинлар келаётир.
Бу босқинлар оралаб, иймон келтирдим, ҳар чол,
Ҳар гўдакда бир Турон, тошқинлар келаётир.

Менинг-ку қисматим ҳал, минг бор тўлган бир жомман,
Гўдагим эмизаркан, бир тун, сўнг бор тўлгайман,
Жонига жойлагайман тумор васиятимни,
«Хоқоним, Турон сизнинг, олгайсиз», — деб ўлгайман.
1990 йил 30 август


ҲАР КУН ХАБАР...

Ҳар кун хабар,
бир совуқ,
Дилим, порам
йиғлайди.
Ўқ устига тегар ўқ,
Янги ярам йиғлайди.
Тўп-тўп қушларим
қурбон,
Кучим кўзимга етар.
Қўлим калта.
Қўлда йўқ,
Шахду чорам йиғлайди.
Мисли ярадор
шерман,
Юзлаб ўқдан ўлмаган.
Чиқмоғимга йўл
бермай
Қафас-қўрам
йиғлайди.
Азобларимдан не наф,
Сақлолмадим бир
кушни.
Улолмаган иймоним
Ўрам-ўрам
йиғлайди.
1990 йил 9 май


ТАРАФКАШЛИК

Ёруғ кунга қолганда бир он
Ҳақнинг юзи тупроққа ботди.
Чунки иғво келди ноаён,
Чунки фитна бурчакдан отди.

Сергак тортиб тўхтайман таққа,
Мен — кўкрагин ғам тилганники.
Мен — фарзандман тупроқ юз ҳаққа,
Мен — бурчакдан отилганники.
1990 йил 9 май


ЎШ-ЎЗГАННИНГ БОЛАЛАРИ

Мен бахтлиман десам бугун бу ёлғондир, ясамадир,
Тўмарисдан туёқман-у, тирноғига ўхшамадим.
Ўш-Узганнинг болалари бир-бирининг қонин ичди,
Мен одамдай яшайвердим, бўри бўлиб қақшамадим.

Турон юртнинг болалари бир-бирига тиш санчдилар,
Бир-бирининг курагига, юрагига ниш санчдилар.
Улар жон тақсим қаларкан, замонга қарғиш санчдилар,
Нечук султон болаларга чўри бўлиб яшамадим.

Энди нолам тинмас сўзлаб, узун нолам найга борар,
Энди нолам тез-тез бўзлаб, Олойга, тўқайга борар,
Энди осмон бўлганимда осмонлигим қайга борар,
Нечук султон болаларнинг ери бўлиб яшамадим.
1990 йил 12 ноябрь


АФСУС

Замон дардин чекмоқ бўлдим, чеколмадим,
Сўкилганни тикмоқ бўлдим, тиколмадим.
Минг юракни ишғол қилган бўлиб юриб,
Бировига бирорта сўз эколмадим.

Экканимда бу хил ниҳол унмас эди,
Ўч қиличи ичларида синмас эди.
Экканимда боболарнинг боши эгик,
Болалар йўл тополмай ўксинмас эди.

Эколмадим, эколмадик. Шундан диллар
Сўнмоқдадир. Сабабнинг минг тури чиқиб,
Шундан беқут ерларимиз унмай гуллар
Кўпчиб ётар манглайига шўри чиқиб.
1990 йил 4 сентябрь


БИЗ ЎТАРМИЗ. ЭСЛАР УЛ, ҚИЗ

Бу йўллар кўп чағир тошли,
Оёғим қон, кўзим ёшли.
Маним чеккан озоримдан
Чекиб озор, йўлим йиғлар.

Узатгани тошмас, аммо.
Берари ҳам фошмас аммо,
Бир-бирига ишонолмай
Ўнг қўлим, чап қўлим йиғлар.

О, она Шарқ, она Шарқ — сен,
Бугун фитна, қонга ғарқсен.
Меросхўрларим манқурт деб
Мозийдаги билим йиғлар.

Сардорларим бор деб эдим,
Сардорсиз юрт хор деб эдим,
Сардорлар-да бугун йўлсиз...
Оқилим, жоҳилим йиғлар.

Кўз ёш — гарчанд қон иси,
Қасос иси, исён иси,
Ҳар дил — бир ярадор арслон,
Кўкси тилим-тилим йиғлар.

Биз ўтармиз. Эслар ул, қиз,
Бул асрдан қолгай шул из.
Шўрлик ўзбек. Шўрлик қирғиз.
Қоқ ўртада ўлим йиғлар.
1990 йил 28 август


БИЗЛАР ОЖИЗ...

Биз қайда-ю, ҳақиқат — ҳаққа
Бағир очган осмон қаерда.
Шарпа сезсак тўхтаймиз таққа,
Юрагида арслон қаерда?

Ҳали узо-оқ, бизлар чўкиб тиз
Яшагаймиз, хоқон қаерда.
Тўниб, музлаб қолган қонимиз
Алмаштирмоққа қон қаерда?

Йў-ўқ!
Гарчанд кетмади шўримиз,
Очимиз оч, тўқимиз тўйган.
Бизлар ожиз она бўримиз
Болаларин одамлар сўйган...

Бугун дунёи дун тескари,
Бўриларни одамлар тишлар.
Сенга одам бўлиб ўсгани
Йўл қўймайди бугунги ишлар.

Кўз ёшимиз кетгандир қуриб,
Қон ювмоққа кўз ёш етмайди.
Боласининг қасосин бўри
Ўз гўрига олиб кетмайди.
1990 йил 30 август


ШУБҲА

«Туркистонда ўксик ўлмас қахрамон,
Ҳар қарич еринда ётар бир арслон».
Қадим турк мақоли.

Шубҳа фарзандига айланиб қолдим,
Бору йўкдигим ҳам баъзан гумондай.
Кўрган-кечирганим дарёга солдим,
Ўлсам айрилмасдан ўлай иймондан.

Ҳа,
Балки арслонлар ётса ётгандир,
Қоронғуни кутиб букир арслонлар...
Қўни-қўшнисига чанг солмоққа шай
Кўзларин ёғ босган сўқир арслонлар.

Турон тупроғига ҳидлашиб, ўпиб,
Ҳақиқий арслонлар тўшни боссалар,
Одам боласини қиймалаб, чопиб,
Ғажиб ўйнамасди қашқирбаччалар.
1990 йил 28 август

ТИШИМДАН ҚОН СИЗИБ...

Кузак ёмғирларин ивиб асрадим,
Сориғ япроқларни севиб асрадим,
Ғамларим яп-янги, ювиб асрадим,
Мени асрагувчи дил топиларми?

Борар жойим аниқ, олдинда йўл йўқ,
Кўрга ҳам бор, менга ойдинда йўл йўқ,
Менга оларда-ю, қайтимда йўл йўқ,
Оёғимга ортиқ ғул топиларми?

Афсус, зору нолон умрим ўтадир,
Бу юрт юз йилларки... олов, ўтдадир,
Ёққувчи қўл битта, гугурт биттадир,
Ўтни ўчирмоққа кул топиларми?

Фитна тиғ санчди тик, кўкси тоғларга,
Ит тегди сут ҳидли қизалоқларга.
Гўдаклар илинди тузоқ, чоҳларга,
Кўз ёшимиздан шўр кўл топиларми?

Ерга кирмоқ бор-у, парвоз этим йўқ,
Оналар ўлмоқда. Аммо етим йўқ,
Ҳайрон ўтим бор-у, исён ўтим йўқ,
Мендан бечорароқ қул топиларми?

Турон ухлар. Ўғил-қиздан сўрайман,
Бобо Темур босган издан сўрайман,
Тишимдан қон сизиб Сиздан сўрайман:
— Туронни турғазар ул топиларми?
1990 йил 28 август


ХАВОТИР

Олашақшақ, шақиллама, оларингни олдингми?
Ёки сенам биз сиёқли ғафлат босиб қолдингми?
Бу босқинни хабарини ҳеч йўқса сен бермадинг,
Ё бу қўпган қиёматда ўзни четга олдингми?

Мен ҳаммага ишонардим, ҳеч кимга тош отмасдим,
Бехосдан чавақлаш не кун, бехосдан уйғотмасдим,
Бош устимда ёнғоқ чақиб шақиллардинг туну кун,
Ҳатто Сенга ишонардим, ҳатто сенга ётмасдим.

Энди у ишонч кайдадир, ишонган кўз ўйилди,
Қари-қартанг, хотин-халаж тунлаб кўйдай сўйилди,
Рустам келбат ботирларнинг кули бўлди бир сиқим,
Осилганлар товонидан қайтадан ўт қўйилди!!!

Энди кимга ишонайин, олашакшақ, сенгами,
Енгган шундай каззобларча, номардларча енгами?
Энг камида Темур бўлар энди бу юрт эркаги,
Энди Тўмарис бўлади хотинларин энг ками.

Зоҳиран дўст, ботин — ёғий, сузиб юрмаяпсанми,
Хуфиёна минг хил шумлик тузиб юрмаяпсанми,
Кимлигинг айт, унингсиз ҳам ўт кетган бу дунёни
Бировларнинг қўли билан бузиб юрмаяпсанми?

Энди янги маломатлар тўқиб кетмасмикан деб,
Тузим ичиб, тузлиғимни тўкиб кетмасмикан деб,
Бугун кўкимдаги ҳар бир қуш, қузғундан хавфдаман,
Гўдакларим кўзларини чўқиб кетмасмикан деб.

Олашақшақ, шақиллама, кимлигингни аён эт...
1990 йил 14 сентябрь


САДО

Мен оҳ тортсам, оҳимга
Кимлар садо қайтарар?
Тарқалиб кетган тошлар,
Қумлар садо қайтарар.

«Овоз беринг, бормисиз?!»
Ваҳшат қичқириғимга
Бир томири қилт этмай
Жимлар садо қайтарар.

Ўш, Ўзганда ҳовлилар
Ҳар шарпадан сесканар,
Эгасиз қолган оту,
Кийимлар садо қайтарар.

Босқинчи тунда босди,
Отди. Чавақлаб осди.
Ҳўнграб йиғлаган шамол,
Қуюнлар садо қайтарар.

«Сиз тирикми эдингиз,
Ёвга нима дедингиз?»
Қабрлар, қабрчалар,
Уюмлар садо қайтарар...
1990 йил 4 сентябрь


БУ ЎЛИМ ҚАНДАЙ ЎЛИМ

Бу ўлим қандай ўлим?
Қорачуққа мил тортар,
Танҳо-танҳо қурбонмас,
Тўда-тўда эл тортар.
Кимга бўлар инониб.
Инониб тўкилгайсан.
Сувда оқиб ё ёниб,
Тўқайзорда ўлгайсан.
Ўлмай йиғлаб, ол, тўйиб
Йўқловчинг қолар ё йўқ,
Аканг қўярми сўйиб,
Уканг тортадими тиғ.
Бир тиллилар, бир-бирин
Тилин қирқиб, тепарлар,
Бир уйлилар уйининг
Ўрнида култепалар.
Бу уйлардан зорланиб
Осмонга ўт ўрлайди.
Бурчакларда бўрилар
Қизчаларни зўрлайди...
Ал-қасос-ул минал ҳақ —
Қазойи ҳақ олдинда!
Қонлар сачраб сесканар,
Уйғонар халқ олдинда!
Унгача, Бобо Темур,
Қўрқаман вақт ўтмаса,
Бир-бирин қонин ичиб
Манқурт, карахт ўтмаса.
Ғажишган бир тиллини
Гижгижлаб тахт ўтмаса!
Бу ўлим қандай ўлим —
Қорачуққа мил тортар...
1990 йил 27 август


ЧИМИЛДИҚҚА КИРМАГАНЛАР ЁР-ЁРИ

Истиқлол йўлида озмунча  ўн  гулидан бир  гули очилмаган  ёш йигитлар  ўққа  учдими... Кўқонда уйланмаган  йигит  ўлса,  мурдани ювишаётганда  унинг тенгқур  ўртоқлари  паст  овозда  ёр-ёр айтиб туришаркан.

Ўз уйини қурмай йигит, ўлмасин,
Қиз билан ўлтирмай йигит, ўлмасин,
Чимилдиқка кирмай йигит, ўлмасин,
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.

Сувалмаган уйи қолса бош эгиб,
Қавилмаган кўрпасига тош тегиб,
Оппоқ, куёв кўйлагига ёш тегиб,
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.

Ёр-ёр айтар экан тўрт-беш ўртоғи,
Болалиги, ёшлиги эш ўртоғи.
Алпомишсахт, Алпомиштўш ўртоғи
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.

Қадим Турон даштларида бир ёр
Уввос солар, дала ёр-ёр, қир ёр-ёр,
Оҳ, дунёни бузар, бир ўткир ёр
Ўлса, ёр-ёр айтиларкан Қўқонда.

Увлаб, маҳшаргача етса... эҳтимол,
Увлаб, тирикларни тутса эҳтимол.
Бизларни ҳам олиб кетса... эҳтимол,
Чимилдиққа кирмаганлар ёр-ёри...
1990 йил 9 май


ТЎМАРИСГА ИЛТИЖО

Тўмарис рақиби, қўшни қабила бошлиги Кирнинг бошини қонли хумга солади.  «Тириклигингда қонга тўймагандинг, энди тўш деб.

Жоним онам, сенсиз қуёш кулмас энди,
Уйғонмасанг, сен турмасанг бўлмас энди,
Бу кўру кар болаларинг силкитмасанг,
Авлодларга гапирмасанг бўлмас энди.

Мендан сўрма, менинг қўлим ожиз қолди,
Боғда ранги сориғ гулим ожиз қолди.
Қафасини синдиролмай қушим ожиз,
Кишанбандим — руҳим, қулим ожиз қолди.

Кечир, она! Гўдакларинг бериб қўйдик,
Чечаклардек, гуддекларинг бериб қўйдик.
Қулда ўз жонидан бошқа не бойлик бор.
Биздекларинг, қулдекларинг бериб қўйдик.

Она! Бугун бари фитна, ошкор ов йўқ,
Пистирмадан отадилар, ошкор ғов йўқ.
Ўз оғангдан, ўз инингдан топган кун бу,
Қонли хумга тиқай десанг ошкор ёв йўқ.

Малҳам керак кўп йиқилган эл доғига,
Турсанг...
Малҳам сел доғига, ел доғига.
Худо шоҳид бўлғусидир, иншооллоҳ,
Тўмариснинг ўлиги ҳам енгмоғига!
1990 йил 27 август


ЎТАМАН

Гарчанд битта юракка Оллоҳ бўлиб ўтаман,
Ваҳки, ғам саҳросидан бир оҳ бўлиб ўтаман.
Ёраб, ўйлабмидим мен, дунёи дун оралаб,
Шунча кўз ёш, қонларга гувоҳ бўлиб ўтаман.

Ўзбек, қирғиз, қироним бирлашмаса тил топиб,
Туркуларим қайта ўткирлашмаса тил топиб,
Бугун тўс-тўс Туроним бирлашмаса тил топиб,
Гумроҳ тортган қавм ичра гумроҳ бўлиб ўтаман
1990 йил 27 август


ЯРИМ КЎНГЛИМ

Ярим кўнглим ғамлар билан тўлгандай,
Бир бутун йўқ, камлар билан тўлгандай,
Элим ожиз шамлар билан тўлгандай,
Ғира-шира ним қоронғи даласи.

Бир сеҳрли дам туғилса элимда,
Бир хотири жам туғилса элимда,
Битта порлоқ шам туғилса элимда,
Кунгай ерда ўсгаймиди боласи.

Туғилсайди... биз оқ рўмол ўрардик,
Ўз пайтида ўзни таниб, сўрардик.
Олойдан тушган қашқирларни кўрардик,
Ангда қолиб тўкилмасдик чамаси.

Энди бир муз кириб ёзим, қишимга,
Яшагайман тишни босиб тишимга,
Энди ўлгунимча кирар тушимга
Қашқирларнинг қизчаларга ҳамласи.

Ў, кўнглим-а, у не истар, не излар?
Бу кунлар туш бўлиб, битса бор излар,
Одам бўлиб қолса қотил — тўнғизлар,
Қизалоқлар тирилиб, чой дамласа...
Ярим кўнглим
Ғамлар билан тўлгандай.
1990 йид 13 сентябрь


ЮКИ ОҒИР БУ ЮРТДА

Мени кимдир таниса каломимдан танийди,
Кўксимга қўйилган қўл, саломимдан танийди.
Юки оғир бу юртда она бўлмоқ кўп оғир,
Ҳорғин-ҳорғин изларим, қадамимдан танийди.

Гўдакларим тупроқда изғир экан зах ўтиб,
Қирққа кирмай қаридим, жон-жонимдан ях ўтиб,
Беқадр пиллам, тиллам, тупроқдан заққум ютиб,
Мендек эрта қуриган бодомимдан танийди.

Эгилган бошларимга туҳмат тожин кияркан,
Ўз манқуртларим гоҳо эл ризқини қияркан.
Кўклам кўрмаган гулим кузни кўриб куяркан,
Ич-ичимдан ўсган ўч, аламимдан танийди.

Мозийига эврилсам ҳар девондан шон томар,
Бугунида Орол йўқ. Ўрнида нишон томар,
Ўш, Ўзган ярасидан ҳали узо-оқ қон томар,
Ҳўнграб-ҳўнграб йиғлаган қаламимдан танийди.
Юки оғир 6у юртда она бўлмоқ кўп оғир...
1990 йил 12 сентябрь


АЁЛНИ ҚУТҚАР

Ўзбекистонда 270 аёл ўзини-ўзи ёқибди. Бу аҳволда сочларнинг оқариб кетиши кам, ақлдан озиш мумкин.
Михаил Дудин.

Бу саройда аёл йўқми, меҳру-шафқат йўқ.
Парвина.

Ўтта сиғинардим, ногоҳ ҳушёр тортдим мен,
Ўз-ўзимга маломатдай юкни ортдим мен,
Кўзимдаги ўт-ку ёнмай қандоқ артдим мен —
Оҳ, жаҳолат, қора юзин кимга бурмоқда,
Меҳру-шафқат худолари ўтга кирмоқда.

Халқи учун Бедил бериб, Навоий бериб,
Ҳар ақлки ерлик эмас, самовий бериб,
Тирикликка тирикликнинг давомин бериб,
Нечун ўзин парвонадай ўтга урмоқда,
Меҳру-шафқат худолари ўтга кирмоқда.

Меҳру-шафқат бор эди-ю итлар қопди, ҳу,
Оҳудайин қочди, билмай қайга чопди, ҳу,
Ярасига малҳам қилиб олов ёпди, ҳу,
Ғофил дунё, алам тусин, алам сасин кўр,
Меҳру-шафқат худоларин алангасин кўр.

Дунё, қора кунинг келса итлар зўр бўлар,
Аммо бугун гўдаклар бор, улар ўр бўлар,
Эрта улар кўзин ўяр, итлар кўр бўлар,
Чирқирайман, бу кўрлардан қолма, — деб доғда,
Меҳру-шафқат худолари ўтга кирмоқда.

Шўринг кўпдир, шундоқ кун ҳам яйрайсан омон,
Ғофил одам, ҳолинг бу кун ёмондан-ёмон,
Қиёқ тилли ўт келмоқда илдизинг томон,
То ўзингга ўт етмасдан аёлни қутқар,
То дунёга ўт кетмасдан аёлни қутқар!
1988 йил 17 апрель


ХАЛҚИМГА ЁКИ ҲОЛАТ

Дарз кетмоқда ишончимнинг деразалари,
Кетмоқдасан бир-бировдан наридан-нари.
Мен нетайин бу дунёнинг кимхобу зарин,
Шунча тошни қисқагина йўлимга бердинг.

Нима дейин, номард дейми ё мардим дейми,
Кечмишингни дил-дилимдан ўткардим дейми,
Бахт қўшиғин аро йўдда биткардим дейми,
Минг хазонни ҳали ғунча гулимга бердинг.

Халқим, кўзга суртиб буғдой — сомонингни ҳам,
Оқлолмайман бугун яхши, ёмонингни ҳам.
Девордай зич қад кўтариб келганида дам,
Ўғлонларинг қутқормасдан ўлимга бердинг.

Чўлпон кетди онасининг ёдида куйдим,
Усмон кетди, Холамбиби «дод»ида куйдим.
Жисму жоним қирқим-қирқим, жодида куйдим,
Шунча ғамни бир муштипар дилимга бердинг.

Бир-бирингга бермай биринг-бирингдан юлдинг,
Бировингни қон қақшатиб бировинг кулдинг.
Гоҳо эрк деб, бахт дебмас, мол-дунё деб ўлдинг,
Бу саросар шеърни нечук тилимга бердинг.

Тўзғин элим, жону дилим, бирлашиб келгин,
«Ол, ҳа, ол»лаб чопавермай сирлашиб келгин.
Мингта ўтмас пичоқ бўлсанг қандоқ ўламан,
Ўнта тиғ бўл, тиғланиб, ўткирлашиб келгин.

«Отмагай тонг» эмас, орзу — шул, тонглар отгай,
Магаданда болаларинг чирқираб ётгай.
Иншооллоҳ, бул садолар бизни уйғотгай,
Йўқса, нечун бу қаламни қўлимга бердинг.
1990 йил 16 май


ЁЛҒИЗ ҚОЛДИРМА...

Кўкда ёлғиз ой йиғлаб кетар,
Ёлғиз Қуёш дил тиғлаб кетар.
Ваҳималар уруғлаб кетар,
Болам, мени ёлғиз қолдирма.

Мушфиққина қушим, маъюсим,
Бор туриши тўзғимас тўзим.
Ҳамон Сенга фармойиш сўзим,
Онам, мени ёлғиз қолдирма.

Жим-жим эдим, жайрон бўлдим мен,
Сим-сим эдим, сайрон бўлдим мен.
Сенинг билан комрон бўлдим мен.
Ёрим, мени ёлғиз қолдирма.

Равшан кеча, ёлғиз қолдирма,
Гавжум кўча, ёлғиз қолдирма.
Одам тоқ келади, кетар тоқ,
Ўшангача ёлғиз қолдирма.
1988 йил 8 ноябрь


СУВ УЗАТАР ТОМИРИМ...
(Амир Темур юбилейи кунларида ёзилган)

Тоғлар энгашиб келар,
Боғлар эргашиб келар,
Қушлар кенгашиб келар,
Рост бўлдими, бобожон,
Юртга қайтаётганинг!
Бизни кўзга илмаслар
Илиб қайтаётирлар,
Қадримизни билмаслар
Билиб қайтаётирлар,
Бизга қовоқ уйганлар
Кулиб қайтаётирлар,
Бўйларини бизга тенг
Қилиб қайтаётирлар.
Инсонни ҳам, элни ҳам
Тоғлари бўлсин экан.
Ҳар қандай кунда умид
Боғлари бўлсин экан.
Сен кетиб тоғсиз қолиб,
Изғиринда изғидик.
Япроқлардек бенажот
Поймол бўлдик, тўзғидик.
Ҳай дегани ҳажи йўқ
Болаларинг қирдилар.
Боши бирикмас, оғзи
Олаларинг қирдилар,
Териб-териб қирдилар,
Эриб-эриб қирдилар,
Сени кетказиб, туркни
Жон-жойига урдилар.
Шундай урдилар ҳануз
Ўзига келолмайди.
Тортилиб қолган тили
Сўзига келолмайди.
Кўз ёши кўкрагидан
Кўзига келолмайди.
Турк туёғи шу тахлит
Ботқоқларга ботибди.
Шундай кунда шоҳ Амир
Юртга қайтаётибди!..

Қайтар турк дарахтимга
Сув узатар томирим.
Энди кўкаражакмиз,
Гуллагаймиз, Амирим.
1991 йил 23 март


ТАНГРИМ, АЙТГИН...

Дунё сирли. Мен ўзимга аёнларни кўраман,
Лолу ҳайрон турфа-турфа баёнларни кўраман.
Тангрим, айтгин, яна қанча мен дўстман, деб эгилиб
Кўкрагимга нишин санчган чаёнларни кўраман.
Йўлларимда кунпаякун бўлажакман неча бор,
Неча қайта ўтиб бўлмас довонларни кўраман!
Қуръонга юзтубан тушиб, дод айладим, юз дод!
Яна қанча ўқиб бўлмас девонларни кўраман.
Кўра-кўра кўзим куйди сарғайган чечакларни,
Ёраб, яна қанча рўйи-сомонларни кўраман.
Онги беҳишт-жовидонларга яшарманми ёвуқ,
Яна қанча онги саҳро, ёбонларни кўраман.
Оби ёвғон тинкасини қуритган бу халқимни
Косасида тағин қанча ёвғонларни кўраман.
Мен узоқроқ яшармидим, гуллаб ўсмаса ёлғон,
Ҳар қадамда отар ёйдай ёлғонларни кўраман.
Ўз елкамни ўзим силаб, овутаман бундай деб,
«Ўлмай юрсам ҳали қанча давронларни кўраман».
Юрагимга разм солсам, зарб тегмаган ери йўқ
Ҳайҳот, боз зарб урмоққа шай гавронларни кўраман
1990 йил 13 ноябрь


АЙТМАЙ ҚАНДОҚ ЯШАЙМАН...

Мен ўйласам кесилган забонлар тилга киргай,
Дарёлари тўсилган замонлар тилга киргай,
Не-не жувонмарг қоши-камонлар тилга киргай,
Дилим ўт олиб турса айтмай қандоқ яшайман.

Улар ҳам ўтгунича топганларини айтиб,
Мендек дилгиру нолон чопганларини айтиб,
Не дарзу ёриқларни ёпганларини айтиб,
Тилимга солиб турса айтмай қандоқ яшайман.

Бир ёнимда Тўмарис деса «болам, ҳолинг танг»
Нафақат дала-тузинг, кўнглинг ичи тошу санг.
Бирён бугунгилардан кўнгли тўлмай Темурланг
Хаёлга толиб турса айтмай қандоқ яшайман.

Нетай, кечаю бугун тилмочлигини бериб,
Кўнглингиздаги тугун тилмочлигини бериб,
Тўқмас, аҳволи нигун тилмочлигини бериб,
Тинчимни олиб турса айтмай қандоқ яшайман.

Айтганимдан бошимга тошлар келмоқлигидай,
Бошим гаровга тикиб, фошлар келмоқлигидай,
Бошим кетиб, ўрнига қуёшлар келмоқлигидай,
Бир ишонч ғолиб турса, айтмоқ қандоқ яшайман.
1990 йил 8 январь

ҚАЙТИБ ОЛИНГАН ЕР БУ

Қуюқ ўрмон бўлди ғам,
Ўрмонларга хўш энди.
Кўнглимиз кийган кишан
Армонларга хўш энди.

Қилвир туллаклар берган,
Чилла чиллаклаб берган,
Халқни куллаклаб берган
Фармонларга хўш энди.

Ўқ кўтардик, санчилдик,
Юк кўтардик, янчилдик.
Туғ кўтарар пайт келди,
Руҳ, ўртага туш энди!

Бу туғ — туғмас, ўтмиш — дод,
Кўтармоқ учун озод
Элим, болаларингни
Бир-бирига қўш энди!

Қайтиб олинган ер — бу,
Мангу қолинган ер бу.
Шу ерда эрк шаробин
Этажакмиз нўш энди!
1991 йил 29 ноябрь


НАВРЎЗ ХАЁЛЛАРИ
(туркум)

1

Гоҳ ўрмаласа ҳам олдинга тикка
Туташиб кетганча қоронғиликка,
Гоҳ қопқонлик қилди ҳуркак кийикка
Ўзинг ёриштир бу йўлларни, Наврўз.

Булбул ўлди. Гул-чи ёнди, очилди,
Елларнинг бўйнидан қучди, осилди,
Бугун у ненидир сезди, босилди,
Гуноҳидан ўт, бу гулларни, Наврўз.

Бу қўлга қон теккан. Бу қўлни асти
Чопиб ташласак ҳам ҳаққи кетмасди.
Аммо... Балки зарур бировга дасти...
Ўзинг юв бу қонли қўлларни, Наврўз!

Кўклам гуллаб кетса тошу харсанг ҳам,
Кўклам гуллаб кетса қари-қартанг ҳам,
Бало-қазолардан энг хатарли дам
Ўзинг асра қизу-улларни, Наврўз!

Бу беморлар тонгни кутар мунғайиб,
Улар ҳам бой, кетган дард билан бойиб.
Суя, суя! Улар кетмасин тойиб,
Узма, узма жони қилларни, Наврўз!

БОШИНИ КЎП ЭГГАН БИР ЖОН

2

Наврўз, бағри тилинган гул,
Оёқ ости қилинган гул,
Япроқлари шилинган гул,
Бугун «омон» айта келдинг.

Синган бир сенмас, гул юзим,
Менам синдим. Синди сўзим,
Бугун ердан узиб ўзим
«Алёр, замон» айта келдим.

Наинки инсон қатағон,
Чордарвеш, девон қатағон,
Ақл қатағон, онг қатағон,
Сен ҳам кетиб, қайта келдинг.

Сумалакли қозонларинг
Ағдарилди азонлари,
Чиқиб чангинг, тўзонларинг
Фикримни улғайта келдинг.

Тўзиб, қайғу чеккан бир жон,
Ғурбатларга чўккан бир жон,
Бошини кўп эгган бир жон,
Бош кўтарган пайтда келдинг.

Кўкармоқда ҳар тўрт тараф,
Унмоқ шараф, ўсмоқ шараф!
Тош кўнгйлга эл тик қараб
Тош кўтарган пайтда келдинг.

Энди шундай қасос-ун-нард
Энди тинган, синган номард,
Элдан кетиб, фасоду, дард,
Ош кўтарган пайтда келдинг.
1988 йил 18 март

ЎСИШ ФАСЛИ ҚАЧОН КЕЛАДИ?

3

Бу нураш, 6у чўкиш фаслидир,
Изтироб, ғам чекиш фаслидир,
Бор дардингни тўкиш фаслидир,
Ўсиш фасли қачон келади?

Тил узайган. Гапирмоқ фасли,
Қулоғингга гап кирмоқ фасли,
Рўзғорингга наф кирмоқ фасли —
Ўсиш фасли қачон келади?

Кўзларимга ёш келди тез-тез,
Кўзим кўзлаб тош келди тез-тез,
Руҳим — эгик бош келди тез-тез,
Ўсиш фасли қачон келади?

Ноҳақ келиб ҳақларни қувди,
Қувлашиб пок сувлар келувди.
Нопок кириб оёғин ювди,
Ўсиш фасли қачон келади?

Бугуннинг бу ёзуғини буз,
Сен келдинг-у, ўсди дала-туз,
Одамларга ўзинг айт, Наврўз,
Ўсиш фасли қачон келади?
1987 йил 27 март


ЯССАВИЙНИНГ «ҲИКМАТ»ИНИ ЙЎҚОТГАН КУНДАГИ ҲОЛАТИМ

Мен — бенаво, чаҳ-чаҳидан айрилган,
Яссавийдай ҳамроҳидан айрилган,
Бор кувончи, бор оҳидан айрилган,
Тақир саҳро, қуриб қолган дил бўлдим.

Дардларимни териб тортаман симга,
Аросатда жон келмоқца ҳалқумга,
Яссавийни кимга олдирдим, кимга,
Авж пардада тилдан қолган тил бўлдим.

Иримчиман, йўлим боғлайди ирим,
То топмасам, ўз кўнглимга йўқ кирим.
Унинг билан кетган фикрат, шуурим,
Дод, минг додки, боз ғафлатга қул бўлдим.

У, кўнглим-а, хордир бугун, хор бўлган,
Ўз ғафлатим доим сиртмоқ, дор бўлган,
Яссавийнинг босмоғига зор бўлган
Кунпаякун тупроқ бўлдим, гил бўлдим.

Мен — бенаво, чаҳ-чаҳидан айрилган...
1991 йил 4 апрель


«НАЗОКАТНИНГ ДОСТОНИ»ДАН

Сиз келмадингиз, бегим,
Ёдим ёшни куйдирди.
Кетдим каддимни эгиб,
Додим тошни куйдирди.

Кетдим далли-девона,
Дўст тутиниб гумона.
Эрмакталаб тумонат
Ёлғиз бошни куйдирди.

Берганингиз жафони
Жонга олганим они
Ҳижроннинг дўл, тўфони
Бор қуёшни куйдирди.

Кўклам селин сўроғи,
Олча гулин сўроғи,
Ирмоқ тилин сўроғи,
Менга хазон кийдирди.

Хазон кийиб кетдим ман,
Тўзон кийиб кетдим ман,
Бу дунёга шунчалар
Арзон келиб кетдим ман.

Сиз келмадингиз, бегим...
1990 йил 5 май


ЭЪТИРОФ

Ношуд фарзанд бўлдим, унутган,
Йўқ ерлардан топиб юрган ғам,
Ахир она, Сиз билан ўтган
Ҳар бир куним эмасми байрам.

Ношуд она бўлдим, мен шеърга
Банди бўлдим, танҳо, ёввойи.
Ахир, болам Сен билан бирга
Ўтган ҳар кун бахт-ку, ғаройиб.

Ношуд аёл бўлдим мен Сизга
Бир мунглуғ чеҳрага ўхшадим.
Бош паноҳим, паноҳингизда
Энг шоҳ кунларимни яшадим.
1990 йил 5 май


УЛГИ

Тўмариснинг тароқлари йўқолган,
Учқур оти, яроқлари йўқолган,
Йўл кўрсатар чироқлари йўқолган,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.

Бир улгусин Нодирами олганди,
Ул ҳам тушмиш, жаҳолатга бир банди.
Ҳўқанди латифнинг армон фарзанди...
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.

Бир улгусин босди энам Кенагас,
Даштларда ҳур ўсди энам Кенагас,
Кун келиб... қон қусди энам Кенагас,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.

Собира
*
га бири теккани чоқда
Бир қиз эди, эл суянгулик — тоғдай.
Қамадилар. Ақлдан озди қамоқда,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.

Қадим Турон даштлари нимқоронғи,
Қай бурчида пинҳон Тўмарис донғи.
Аммо улгуси теккан бор, инонгин!
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.

У сен бўлсанг, тангрим, ўткир кўз бергин,
У мен бўлсам, ўзлигим бер, ўз бергин.
Сўз бер, осон ўлмасликка сўз бергин,
Қоронғида пайпаслаб йўл излаймиз.
1988 йил 8 март


КАРОМАТ

Ҳарбий хизматга уйдан ўйнаб-кулиб чиқиб кетган халқимиз фарзандларининг «Юк-200» тамгаси остида, тобутларда уйларига қайтган фожиали кунларда ёзилган.

Кўнглимда кўнглимнинг минг синиғи бор,
Кўнглимда ғамларнинг ўткир тиғи бор.
Йиғи бор, олдинда катта йиғи бор,
Элнинг болалари ўлмас бекорга!

Обдон ювган билан ювиларми қон,
Қотилидан қочиб йўлга чиққан жон.
Тобутларда сарсон... армон-а, армон...
Бу болалар қони ёзилмас қорга.

Бу кун тинч денгиздай турсанг-да тек, жим
Қаърингдан ўкирик келмоқда, халқим.
Эртага бу жонсиз болалар қалқиб,
Жонли виждонларни тортажак дорга!
1990 йил 6 май


БОЛАЛАРИМ, ҚАДНИ КЎТАРИНГ!

Ўтган қора кунлардан ҳали-ҳануз карахтман,
Ҳар япроғи юракдай титраб турган дарахтман.
Шу ҳолда ҳам олдинга ташлангучи тик шахдман,
Болаларим, қадни кўтаринг!

Текинхўр аталдингиз, бу хўрлик мени еди,
Муштумзўр аталдингиз, бу зўрлик мени еди.
Бу карлик мени еди, бу кўрлик мени еди,
Бошимдан туҳматни кўтаринг!

Тушларимда Тўмарис юраклари узилиб,
«Туёқларим тўзди» деб йиғлайверар эзилиб,
Сўнг тонггача уйқу йўқ. Чап кўкракни тиғ тилиб,
Кўксимдан бу додни кўтаринг!

Бобо Темур уйқуда, Темурларим, Сиз туриб,
Қўзғолган етмиш икки томирларим, Сиз туриб,
Ишонган хоқонларим, амирларим, Сиз туриб,
Хокисор миллатни кўтаринг!

Қалбга экинг. Қадим турк чинорлари тиклансин,
Қон-қардошнинг чин дўсту, чин ёрлари тиклансин.
Ҳар юракда бир Турон минорлари тиклансин,
Улуғ мамлакатни кўтаринг!
1990 йил 12 сентябрь


ИЛТИЖОМ ШУ...

Худо, бандам десанг осий қулингни,
Ўзимдан пастларга интизор қилма.
Қилдай кўрсат йўлимдаги қилингни,
Қилларингни сиртмоқ қилма, дор қилма.

Йиғлаб айтган баёнларим етарли,
Тошдай кўнгли аёнларим етарли.
Рақибларим, чаёнларим етарли.
Оллоҳ, Оллоҳ, дўстларимни мор қилма.

Бир қўл суйди қизилини юзимни,
Кўзга суртди ҳорғин-ҳорғин изимни,
Кетар чоғим шу қўл ёпсин кўзимни.
Бошқа бахтдан энди бахтиёр қилма.

Ишқни гулдай осиб юрсин болалар,
Изимизни босиб юрсин болалар,
Бизларга муносиб юрсин болалар,
Алар ўтар йўлакларни қор қилма.

Дилда ўсиб, нураб юрган бойлигим,
Бор дунёдан сўраб юрган бойлигим,
Иймонимга ўраб юрган бойлигим,
Элимизни шафқатингга зор қилма.

Бор юмушим битиб, кетар маҳалим,
Нурай-нурай йитиб кетар маҳалим,
Сўрай-сўрай ўтиб кетар маҳалим
Илтижом шу: «Туркистонни хор қилма».
1992 йил 1 июль


МЕҲМОНДИР

Одам ўғли бу дунёга мехмондир.
Махтумқули.

Меҳмон эрур асли дунёда бари,
Ранги сориғ кузак бизга меҳмондир.
Юракка меҳмондир ғалаёнлари,
Тизингдаги мадор тизга меҳмондир.

Беш кунликдир бу дунёнинг ёруғи
Ерга тушгай бул кун кўкдаги туғи,
Кетмоқ учун кўрар йўл тадоригин
Қарға, қийғир дала, тузга меҳмондир.

Ғам келса ҳам қуйиб ичаберингиз,
Тириксиз-ку, суйиб ичаберингиз,
Тўзим тўнин кийиб ичаберингиз,
Ахир, кўзда жола кўзга меҳмондир.

Тилсиз бўлса ҳамки мунглиғ онангиз,
Санчаберманг кўксига тиғ, таънангиз
Унинг бағир, қўрғонида тунангиз,
Оҳ, бу қўрғон, болам, Сизга меҳмондир.

Гарчанд, бу кун булбулнинг бир туриман,
Эсаётган шамолнинг ҳур-ҳуриман,
Кетаётган оналарнинг бириман,
Маним аччиқ нолам Сизга меҳмондир...

Меҳмон эрур асли дунёда бари...
1992 йил 1 август


ПАРВАРДИГОР ПАНОҲ БЎЛСИН

Биров учун куймас биров,
Ўзинг учун ўл етим,
Саратонда чимдир қиров,
Совуқ қотар қўл, етим.

Бир беҳиштий дона ўзинг,
Ёлғиз бегона ўзинг,
Сен ўзингга она ўзинг,
Ўзинг ота бўл, етим.

Тўнда жияк, жиға йиғлар,
Бор армонни йиға йиғлар,
Йиғласа енгга йиғлар,
Кир енгчаси ҳўл етим.

Кўча-кўйда ўлмайди ит,
Тағин бир хато — қайди ит,
Ердаги сўгати дайди ит,
Сўнгги хато бўл, етим.

Гўдак, умринг бир тонг бўлсин,
Ташлаганга аттанг бўлсин.
Парвардигор паноҳ бўлсин,
Ўзинг катта бўл, етим.
1992 йил 8 август