Home icon Бош саҳифа»Кутубхона»Назм»Сайланма. Ҳалима Худойбердиева - 11
Facebook
Сайланма. Ҳалима Худойбердиева - 11 PDF Босма E-mail
Материал индекси
Сайланма. Ҳалима Худойбердиева
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Ҳамма саҳифа
12 дан 16 сахифа

МУҚАДДАС АЁЛ

Ошиқларинг пойингга гул отиб ҳам бўлди,
Хилватларда лабингдан бол тотиб ҳам бўлди,
Ва бу ҳакда кимларгадир сотиб ҳам бўлди,
Сен бари бир муқаддассан,
Муқаддас аёл!

«Аввал: «Кел-эй, қучоғимга тўл, балқ», дедилар,
Унамадинг, аёл ўзи терс «халқ», дедилар.
Ичолмагач юз ўгириб шўр, талх, дедилар,
Сен бари бир муқаддассан,
Муқаддас Аёл!

Сен дарёсан, ўпганини қирғоқ яширар,
Жуфтим бўл, — деб чопганини ҳар тоқ яширар,
Жаннатим, — деб қувонмасдан қумлоқ яширар,
Сен бари бир муқаддассан,
Муқаддас Аёл!

Асли бу бор эрмакларнинг борар ери Сен,
Росту ёлғон эртакларнинг борар ери Сен,
Асов отдай эркакларнинг борар ери Сен,
Сен бари бир муқаддассан,
Муқаддас Аёл!

Чорлашганда сен келсанг, гоҳ бекор келсанг-да,
Маст даврага бир сарин ел, бир тор келсанг-да,
Хор келсанг-да, номардларга гоҳ хор келсанг-да,
Сен бари бир муқаддассан,
Муқаддас Аёл!

Қимтинасан, астагина кўтарасан бош,
Минг йилликдир кўзингдаги жовдираган ёш,
Гуноҳкорлар мингу битта Сенга тегар тош,
Сен бари бир муқаддассан,
Муқаддас Аёл!

Ҳарир, хушбўй баданингда тошлар изи бор,
Кўкрагингда эгилган не бошлар изи бор,
Қуёш изи, куйдирган қуёшлар изи бор,
Сен бари бир муқаддассан,

Муқаддас Аёл!
1986 йил 28 сентябрь





- «БУ КУНЛАРГА ЕТГАНЛАР БОР» ТЎПЛАМИДАН -
(1993)

Кўзингизга тортса ҳам мил,
Кўпригингиз бўлса ҳам қил,
Номард билан топишманг тил,
Сарсон бўлинг, сарсон бўлинг.


АЁЛГА БОШ УРИШ

Қадим ҳаёт йўлларида
Кўпдир зоти — аёл, бас.
Тўмариснинг қўлларидан
Туғ олмаган аёлмас.

Руҳим, юлдуз, кўкка боғлан,
Юлдуз — фақат хаёлмас.
Улуғбекдай битта ўғлон
Туғолмаган аёлмас.

Кўпни кўрган бу ер юзи,
Кумга сингган садо, сас,
Жалолилдин туғмай ўзи,
Мард кўринган аёлмас.

Навоийсиз-ку жаҳон йўқ,
Бор ҳайрат-ку ўшанга.
Онасидан бир нишон йўқ,
Тиз чўкинг йўқ нишонга.

Фидоликка кимдир қодир,
Кўқдами ё гўрдаги?
Барча тирик, ўлик ботир
Бўлса унинг гўдаги!

«Даҳо»ламай тек туринг, Сиз
К,олманг ранжу уволга.
Йўқ, аёлга бош уринг, Сиз,
Даҳо туққан аёлга.
1988 йил 12 июль


БУ ДУНЁДА

Бу дунёда ёқа ушлар ишлар кўп,
Мен — ёзман, — деб оёқ тирар қишлар кўп,
Одамликни даъво қилар қушлар кўп,
Кўра-кўра кўзи тинар одамнинг.

Салла десанг атайлаб бош келтирса,
Тўғри сўзинг ҳасаду — тош келтирса,
Даврон оқил қолиб, пасткаш келтирса,
Кўра-кўра кўнгли синар одамнинг.

Олов ерда, аршда бўлса тутунлар,
Зўрлаш билан ёнмаса у ўтинлар,
Чиданглар-а, ҳа, юраги метинлар,
Кўра-кўра ўти сўнар одамнинг.

Аввал кўнглинг армон бўлар, ер бўлар,
Кейин кўнглинг қасос бўлар, шеър бўлар,
Бора-бора гуллигингни ер булар,
Гул юраги тиғга дўнар одамнинг.

Бу дунёда ёқа ушлар ишлар кўп.
1988 йил 12 июль


КЕТИШ ҲАҚИДА

Айни вақтимиди, мен келганим чоғ
Ким қўйиб кетган бу менинг тошимни.
Бугун сочларимга оралаган оқ
Эртага эгаллаб олар бошимни.

Эртага бу эски лошим билан мен
Омочни қийналиб сургандан кўра,
Ва қор босган оппоқ бошим билан мен
Йўлларда тойиниб юргандан кўра,

Эртага бир тенгдош топмай, аланглаб
Инжиқ, у ён-бу ён «кўчир»ламасдан,
Бугун олқишлаган ёшу яланглар
Эртага ортимдан пичирламасдан,

Зангламасдан туриб кумушим, зарим,
Уни зарда билан отмасдан туриб,
Содиқ шогирдларим, бугунгиларим
Эрта бирортаси сотмасдан туриб,

Кўриб кексаликнинг гурзиларини
Тонггача уйқусиз, тўлғониб чиқмай,
Бўшатиб ҳар қандай курсиларини
Ўз вақтида кетмоқ, кетмоқ — кечикмай!

Вақтинг келгунича, майли, донинг тер,
Гуллар билан тўлдир умринг қатини,
Худойим, борсан-ку, ҳар кимсага бер
Ўз вақтида кетмоқ фаросатини.
1990 йил 26 март


БОР АРМОНИМ

Ў, дунё-я, ўзбекнинг не сор боласи,
Кўкрагида ёнар ўти бор боласи,
Шу ўт сабаб аввал-охир хор боласи
Магаданнинг тупроғида ухлаб ётар.

Одамизод бир-бирини ўнгласинлар,
Ўнгламаса, ўзлари ҳам ўнгмасинлар.
Ўзга ерда ризқ тергани майли-ку-я,
Ўзгаларнинг тупроғига кўммасинлар.

Ўз элига сиғмаган қувғин болалар,
Қасоси бўғзида кеттан хун болалар,
Ёлғонларга емиш бўлган чин болалар
Магаданнинг тупроғида илдиз отар.

Мушкул кўриб кетмоғин бу эл доғини,
Санчиқ олар кўкрагимнинг чапроғини,
Боз ўйлайман, отилажак бу вулқонлар
Қўпормасми Магаданнинг тупроғини.

Йўқлов келар, томоқларим қуриб кетар,
Юракларим отилгудай уриб кетар.
Йўқламайман... гар йўқласам, йигит ўлган
У болалар жой-жойидан туриб кетар.

Уйланмаган, шўх болалар туриб кетар,
Кўкрагида ўқ, болалар туриб кетар,
Ишонган дўст, акалари тутиб берган
Бир паноҳи йўқ болалар туриб кетар!

Қути қочган, ўри, қири ёлғиз элим,
Ожизи-ю баҳодири ёлғиз элим,
Ҳар бирида ўзининг жон талвасаси,
Ўзича бек, лек ҳар бири ёлғиз элим.

Куймайманми, ўнгмаганинг кўриб ўлсам,
Бир-бирингни бир-бирингдан қўриб ўлсам,
Ўтарканман бу дунёдан, бор армоним —
Бир-бирингни ўнглаганинг кўриб ўлсам.
1987 йил 27 май


ЁМОН БИР ЎЙ

Уни бугун тепкилашди,
Обдон тепишди.
Бир, икки, уч... бешов бўлиб,
Олтовлон бўлиб.

Хушдан кетди, сув сепишди,
Тағин тепишди
Навбат билан, гоҳ бенавбат,
Оломон бўлиб.

У яшин урган ниҳолдай
Гоҳ қад тиклар тик.
Гоҳ йиқилар, маст қийқириқ,
Минги кулади.

Машъум жарнинг қирғоғига
Тирмашган шўрлик
Сўнгги тепки зарби билан
Жарга қулади.

Кузатаман... лабларимда
Аччиқ шўру, талх
Ёмон бир ўй ўта бошлар
Кўнглимдан сизиб...

Бир ожизин мингта зўри
Тепкилаган халқ
Халқ бўлмагай,
Ер юзида қолмаган изи...
1990 йил 26 март


ОМОН БЎЛИНГ

Бу дунёнинг бори йўлдир,
Бу йўлларда тузоқ мўлдир,
Йўл бошида сўзим шулдир,
Омон бўлинг, омон бўлинг.

Кўзингизга тортса ҳам мил,
Кўпригингиз бўлса ҳам қил,
Номард билан топишманг тил,
Сарсон бўлинг, сарсон бўлинг.

Нопок кетса ердаги жанг,
Майли, бўлсин ҳолингиз танг,
Ҳеч бозоргир бўла кўрманг,
Арзон бўлинг, арзон бўлинг.

Ҳар дарзни тез ёпмоқ учун,
Тўрт ён илдам чопмоқ учун,
Ҳар шоҳга йўл топмоқ учун,
Беюз бўлинг, бежон бўлинг.

Ҳар бир овга қош-кўз бўлиб,
Ғолиб ёвга Сиз ўз бўлиб,
Тана бўлса, Сиз пўст бўлиб,
Фақат енгган томон бўлинг.

Менам одам, эмас Хизр,
Ҳар ким ўз билганин тузур,
Шеърим тегиб кетса, узр,
Омон бўлинг, омон бўлинг.
1988 йил 26 май


ЙИҒИ

Ўзига тўқ, кўркам, хушбичим, оқ дўст,
Йиғлайман, Сизгамас, кўкси бедоғ дўст,
Пок, нопокни бирдай суёвчи тоғ дўст,
Йиғим сўлаётган болалар учун.

Олма сабоғидай ингичка бўйин,
Гоҳ етиб, гоҳ етмай, кўрмадик тўйин.
Ўлмасайди... буюк бўларди тайин,
Йиғим ўлаётган болалар учун.

Ичиб, учиб ётган боболари деб,
Тўзғиб, кўчиб ётган боболари деб,
Бир-бирини сотган боболари деб
Тўлов тўлаётган болалар учун.

Ёраб, тиш ботирмай бўлмасми юриб,
Одамлар-ку эмас, қашқир уюри,
Бирининг зулмидан бириси қуриб,
Қақшаб кетаётган болалар учун.

Ишонч йўқ иймону, ҳаж, додларига,
Жаҳолат муҳр урган каж ёдларига,
Бир-бирин қирганда, аждодларига
Ўхшаб кетаётган болалар учун.
1988 йил 27 март


МЕНИНГ КАБИ...

Борарга бор, қайтар жойдан қайтавер Сен,
Мендек ёзда йўлингда муз тўнган эмас.

Ҳаммага ёқ, шодон қўшиқ айтавер Сен,
Йўлларингда ҳали тикан унган эмас.

Бир бошингда минг хаёл йўқ, термоқ учун
Кўнглинг минг бир бўлак бўлиб синган эмас.

Тушингда жон дўстинг билан дийдорлашиб
Ўнг. Саҳарлаб ғаниминг кўринган эмас.

Ҳаёт тўфонлари силаб-сийпар сени,
Менинг каби отларинг суринган эмас.

Тағин, тағин... Сени обдон отмаганлар,
Руҳинг зада, минг тошга уринган эмас.

Жароҳатлар битиб кетар, аммо бугун
Қони чак-чак томиб турар, тинган эмас.

Борарга бор,
Қайтар жойдан қайтавер Сен.
1988 йил 24 апрель


ГАРЧАНД ҚУШ ЭМАССАН...

Гарчанд қуш эмассан, ё эмассан хас,
Учавер, Сенга ҳам ўйлаш шарт эмас.
Нима бу ноаён чуғур-чуғур сас
«Девонул-луғатит турк» бўлса бўлар.

Муҳими, ҳар лаҳза яйрасин танлар,
Бор бўлсин тошни ҳам ёраётганлар,
Тоғу тошдан кетиб бораётганлар,
Ковул-каврак бўлса, зирк бўлса бўлар.

Муҳими, шу бугун қувончларда бот,
Бош кўйиб бойликнинг оёғида ёт,
Суравер, йиқилса йиқилар бу от,
Эртанги йўлларинг берк бўлса бўлар.

Эрга тег, майли, бўш бошга эрга тег,
Не фарқ бор, кекса ё ёшга эрга тег,
Муҳими жавоҳир — тошга эрга тег,
Сендан йиғлаб кетган эрк бўлса бўлар.

Ҳаллослаган умид, югурган тамаъ,
Фойда қай томонда, олгин-да чама,
Шул тарафга сузгин, сузгин, тўҳтама,
Умр шул дарёда ғарқ бўлса бўлар.
1988 йил 23 апрель


ҲИНДИКУШДАН НОЛА КЕЛДИ

Нақддан келсанг «отам» демоқ азмойишли
«Онам», демоқ ярашиқли, намойишли,
Ҳайҳот, бандам деганини бўзлатмасин,
Таёқ тираб «болам» демоқ мушкул ишдйр.
Асрим, унинг қон кўйлагин бошга ўра,
Аёлдан шу ўғлон учун узр сўра.

Ай дунё-я, Сен шундайин кўҳна бозор,
Нарх-навосин тайини йўқ, тайин ғам бор,
Тағин, тағин Сен аёлни қақшатдинг зор,
Ҳиндикушдан олов келди, жола келди,
У келмади, кўкка ўрлаб нола келди.

Бу эдда-ку садр тепмас эркак зоти,
Куйганда бор-будинг ёрти, удум ёрти,
Фармон бобо ўкирганча уввос тортиб,
Садр тушса, тутмоқ учун етар куч йўқ,
Дунё Сенда қон бор, шон бор, шафқат ҳеч йўқ.

У келмади, ҳижрон минг сас, минг тус келди,
Гуноҳкордай жовдир-жовдир юлдуз келди,
Аммо юлдуз юддуз экан, олтин, олмос,
Боланг бўлиб кўкрагингга отилолмас.

Асрим, асрим, юкинг ҳали оғир-оғир,
Уруш — хато юкдир, ундан елканг яғир,
Шу юк босиб қолди неча аёл сағир,
Елка тутмоқ учун юкка туққанмиди,
Хатоларга қурбонликка туққанмиди?!

Ўн саккиз ёш, нима асли, эсни қувар,
Авжи чоғи бахтни қувар, қизни қувар,
Қони билан катталарнинг айбин ювар,
Ювар, доғинг кетар кунлар борми, афғон,
Яраларинг битар кунлар борми, афғон?!

Ҳиндикушдан жола келди, нола келди.
1988 йил 24 апрель


БИР ЎРИМ СОЧ ТАРИХИ

Асли  қайирмалик  Сайрам  бахшининг  айтувлари  кўп.  Аммо  уни  айттириш —  ўлимдан қийин.  Бир  ўзи  кўнгли  кетиб,  урчуқ  йигиб  ўтиргандами,  ёки  белини  сириб  боғлаб  от  устида ўтиргандай ўрмак устида ўтириб, хаёл суриб, патнинг турини чалаётгандами ғинғиллаб бошлаб қолади. Бу ана шундай пайтларда эшитганларимдан:

Ё фалак, бошимга солдинг не кунлар,
Кўзимнинг ёшини тиндирмадинг-а.
Умримга тошлардан тушди тугунлар,
Бирини ечмадинг, синдирмадинг-а!

Энг кетмас деганим дастлаб кетди-ей,
Энг ишонган тоғим пастлаб кетди-ей.
Букри ёвим қаддин ростлаб кетди-ей,
Кўрдим, хароб бўлдим, Сен кўрмадинг-а!

Етимлик кўйлагин кийдирди Онам,
Увуз этимдаёқ куйдирди Онам,
Ўз тенгига никоҳ қийдирди Отам,
Шўрим эй, отамга тенгқурмидим-а!

Ўн бешимда бир тун қоп-қора булут
Мени поймол қилди, мен қолмадим бут,
Никоҳ тўшагимга нечун қўйиб ўт,
Нечун элни бузиб чинқирмадим-а?

Шу тун тун ярмими, тонгдами қочдим,
Ўчди кўнгил шами, бахт шами, қочдим.
Илк куёв-келинлик оқшоми қочдим,
Эл юрган йўллардан мен юрмадим-а!

Эрим алдаб кўрди, сочиб кўрди зар,
Мен-чи қочавердим кундан-кун баттар,
«Қўрқитиб, жонини олинг» дебдилар,
Ёраб, осонликча жон бермадим-а!

Бир кун шундай қочиб чорбоғда ётсам,
Захга кўксим бериб инграганим дам
Эрим сезиб, судраб келтирди, Эгам —
Не учун олдинроқ ўлдирмадинг-а!

Эшилган қамчини қайталаб эшиб,
Эрим ураверди, баданим тешиб,
Итникидан қаттиқ одамнинг тўши
Дейдилар-у, буни мен кўрмадим-а!

Билагига ўраб қирқ ўрим сочим
Урарди! Қочмоққа йўкдир иложим.
Ўляпман, оғзимни каппалаб очиб,
Ўляпман, умримда кун кўрмадим-а!

Йўқ, қайдан куч келди, ўнгланиб олдим,
Бошим бир жаз этди, қочдим, йўқолдим,
Битта ўрим сочим қўлида қолди,.
Йўқса бу кун «Сеи кўр, мен кўр»-мидим-а!

Кетдим, ўрталикда йиллар қариди,
Сарғайди, напармон гуллар қариди, —
Аммо деёлмадим ғамим ариди,
Тақдир-ай, бир ўйнаб кулдирмадинг-а!

Кеча шом аралаш кимдир чақирди,
Чиқдим, бўйдор жувон уйимга кирди.
— Буни Отам тунда сизга деб берди,
Кейин... «Шўрлик отам!!! Кун кўрмадинг-а!»

«Бу қиёмат қарз» деб узатгани он
Гуноҳимдан ўт, — деб берди, қўйди жон!
Қарасам... бир ўрим сочим, теккан қон —
Эл тинди, ел тинди, мен тинмадим-а!

Боврим,  боя  айтганимдай  бу —  Сайрам  бахшининг  урчуқ  йигириб  ўтириб,  айтган «Бир ўрим  соч  тарихи»нинг  айтуви.  Кўкайим  куйиб,  кўз  ёшларимни  зўрға  тийиб, «Холажон», дейман. «Жон,  болам»,  дейди. «Бошқа  айтувларингиздан  айтинг»,  дейман. «О,  улар  менинг нолам-ку.  Нола  эшитишга  тоқатларинг  йўқдир-ов,  болам»,  дейди. «Айтақолинг»  дейман. «Ундай бўлса, — дейди Сайрам бахши, — ўрмакнинг эриш-арқовларини  йиғиштириб, мен бир ғажарининг  ипини  йигириб  қўювдим.  Ҳозир  шуни  қурамиз.  Сен  эришини  югурасан,  мен ўрмакнинг кузувини боғлаб ўтириб бу қаттиқ бошимдан ўтган-кетган айтувларимдан бирди ярмини айтсам айтақолай», дейди-да, навбатдаги айтувини бошлайди...
1989 йил 2 январь


ЁЗДА

Ёзда кўп ишларга мумкин улгурмоқ,
Умрингга вақтида кириб келса Ёз.
Ёз — бу тўлин ойдек ётоққа кирмоқ,
Кўкрак кериб юрмоқ — худди оппоқ ғоз.

Ишқ — ақлдан озар ёз тунларида,
Тепангда юлдуз ҳам тик сузиб кетар.
Аёл сочларининг тўлқинларида
Кўмилган эркакни оқизиб кетар.

Ёзда тез тил топар юрак юракка,
Ёз жон билан севса, унга фидо бўл.
Оҳинг етган бўлса, юксал юксакка,
Кунинг битган бўлса ёз қўлида ўл.

Ёз бу туйғуларда кечмоқ фаслидир
Шерик қилиб етук, самовий унни.
Хдм тугунни албат ечмоқ фаслидир,
Кўкламда ечилмай қолган тугунни.

Умримизда ёздир. Қайдасан, мардим,
Сенга чопгум, ишқнинг йўллари билан.
Қўрқаман, не ечиб, нени ёзарди
Куз ўзин қалтироқ қўллари билан.
Ёзда кўп ишларга улгурмоқ мумкин...
1984 йил 2 ноябрь


КЎЗ

Балли, кўзларимдан дардимни уқдинг,
Аммо, кўзларимга келмагил кириб.
Дардимни қўймоққа бошқа жой йўқдир,
Кўзимга қўяман яшириб.

Бунча синчков бўлма, бунча топонғич,
Кўзим дарёсига шўнғимагил, жим.
Ахир бу дунёда энг бехавф ва тинч
Дард яширар жойим — менинг шу кўзим.
1984 йил 2 ноябрь


ШУНДАЙ УЙ БОР...

Шундай уй бор, деворлари метиндан метин,
Кўрар фақат муҳаббатнинг ўтли ёзини.
Ётоғида жуда қисқа туюлади тун,
Деворида бахт пичири қолар ёзилиб.

Шундай уй бор, одамдайин бош эгтан қуйи,
Устунлари кетгудайин салдан чўрт синиб.
Ётоғида тун ўтмоғи ажалдан қийин,
Деворида хўрсиниқлар қолар хўрсиниб...
1984 йил 2 ноябрь


ИШОНЧ ДАРВОЗАСИДА

Ишонч қўрғонини қуриб кетганлар,
Бу қўрғонда яйраб, юриб кетганлар.
Кимга зах кўриниб қўрғон ичи гоҳ
Чиқиб ўнг ё чапга уриб кетганлар.

Уриб кетолмадим ёлғизгина мен,
Ишончингдан чиқдим. Қўрғон ёпилди.
Дарвозага боқиб ҳолсизгина мен
Ўлтирибман, оёқларим чопилди.

Ҳаёт давом этар кулиб гулгун, шўх,
Бахтлар чорлайверар, имлайверар шон.
Бироқ, кетмоқликка менда оёқ йўқ,
Бир кун дарвозада беражакман жон.
1985 йил 16 май


СИЗСИЗ

Қўш ҚУВОНЧ кирмаса яшар ёлғиз ҒАМ:
шундан Сиз йўқ маҳал уй уймас, хато.
У ҒОР, мен тушаман эшик очган дам,
Кейин чиқолмайман Сиз келгунча то.

Хоналарга Сизсиз маъюс кираман,
Сизсиз тувакдаги гул ҳам қарибди.
Эшик тақиллайди, мен югураман,
Минг йил ҒОР азобин чеккан ғарибдай.
1985 йил 16 май


КИРИБ БОРМОҚ

Чуқур кириб борманг ўйларингизга,
Ундан қайтиб чикмоқ қиййндир ахир.
Ҳар ишда, мана шу маслаҳат Сизга,
Чуқур кириб бормоқ — меваси тахир.

Айниқса юракнинг йўлаклари тор,
Йўлнинг ярмига ҳам бормасдан қайтинг.
Кейин хонангизнинг тўрт ёғи девор,
Уй, юрагингизда сақлангиз тартиб.

Бу йўл-йўриқ Сизга, мен сизни енгдим,
Ўзимга бу сўзни айтолмайман мен.
Шеърга чуқур кирдим, уйқу йўқ энди,
Тонгтача бу йўлдан қайтолмайман мен.
1985 йил 16 май


* * *

Кузнинг ёноқлари намли туюлар,
Қўрғошиндай оғир куз сўроқлари.
Юракка нимадир ҳазин қуюлар
Ва кўра бошлайсан аниқ доғларни...

Авж гуллаган кўклам, саратонли ёз,
Кечагина эди пойимда бари.
Шу — дириллаб турган сариқ япроқ рост,
Тушдай ўтиб кетди олдингилари.

Афсусларни узоқ ўтирибгчекмай,
Шошиб қўзғаламан, тўзғиган тўзим.
Энди унга дардим айтай кечикмай,
Кетиб қолмай япроқ ва ё мен ўзим.

Кузнинг ёноқлари намли туюлар...
1985 йил 16 май


* * *

Бу эркак аёлнинг осмони эди,
Ери эди унинг чопқиллаб юрган.
Кўз очиб кўрган илк жаҳони эди,
Таоми эди у илк бор қўл урган.

Уруш ялмоғиздай солиб келиб чанг
Осмонини ютди, ерини ютди.
Нима олса шу аёлдан олди жанг,
Унинг илк таоми — эрини ютди.

Сўнг аёл таомдан бош тортди, толиб,
Силкиниб, ярқираб тарамади соч.
Ўша-ўша аёл муаллақ қолиб,
Осмон-ердан айру яшаётир оч.

Бу эркак аёлнинг осмони эди.
1985 йил 16 май


* * *

Ёнаётган бу ўт бўлмас сира кул,
На қор, на бўронда сўлмайдир 6у гул.
Йўкдир 6у ҳаётда бирор-бир мушкул,
Сен менинг қўлимдан тутганда, жоним.

Юрак дарз кетмайди, девор қуламас,
Бахт жоми лиммо-лим, тўлуғ, силамас.
Кимки кетган бўлса ортга қайтар, бас,
Мен сени нигорон кутганда, жоним.

Ҳаёт абадий деб гуллар тераман,
Қучасан, ўзим ҳам гуллайвераман,
Бу не чанқоқлиқдир, чўллайвераман,
Сен менга ишқ жомин тутганда, жоним.

Барига, барига тикилиб синчил,
Мен дейман, бир куни қолсак биз тинчиб,
Эҳтимол, бу ҳаёт бўлар ўткинчи,
Иккимиз дунёдан ўтганда, жоним.
1987 йил 8 октябрь


СЕВИНЧ КЎЧГАН УЙ

Кўчиб кетди кўнглингдан севинч,
Сен кузатиб қолдинг шамингни.
Бундан буёқ яшайдирсан тинч
Илинмасдан шавқу ғамингни.

Силамагай сочингни шамол,
Тун шивири тўхтагай таққа.
Ишқ — бошидан сирғалиб рўмол —
Бир-бир босиб кирмас ётоққа.

Кўзларингдан армонлар томур —
Очилмайдир гарчанд бу парда.
Фақат, қандоқ ўтаркан умр
Севинч кўчиб кетган уйларда?!
1987 йил 8 октябрь


ЎРТАДАГИ ДАРЁ

Тушун, ахир, кўзингдаги нур
Айтар сендан кетолмасимни.
Ўртадаги бу дарё — чуқур,
Айтар менинг ўтолмасимни.

Бир кун чалғиб, Сени этсам тарк,
Қолар бўлсанг ёлғиз, ғам чекиб,
Ўртадаги дарё қилар ғарқ, —
Жасадим ҳам бўлар сеники.
1987 йил 8 октябрь


ТАВБА-ТАЗАРРУ ВАҚТИ

Бузилган адирда лола бир ҳол-ей,
Бузилган тақдирда бола бир ҳол-ей,
Икковни боғлолмай тола бир ҳол-ей,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

Орол, тўлқинларинг қочдилар қайга?
Оҳулар қочди қай ёнган тўқайга?
Одам, болаларинг учди мўмайга,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

«Икковмиз», — дейсан, ул ягона чиқар,
Дўст деб эгиласан, бегона чиқар,
Маъно, — деб ушлайсан, бемаъно чиқар,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

«Қариялар уйи» уйдир, хонадир.
Уймас, маҳзун ота, мунглиғ онадир,
Фарзандин эслатсанг, ночор, тонадир,
Тавба-тазаррута вақт етди бугун!

Ўз уйида зардоб ичгувчи қушлар,
«Болалар уйи»га учгувчи қушлар,
Ва гоҳ бу дунёдан кечгувчи қушлар,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

Сўзимни ҳар томон бурмагил тағин,
Ўзимга қаратдим дарднинг бор тиғин,
Оҳ, кимга сиғинсанг, дўст, шунга сиғин,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

Тавба қил, ёвлашган эллар оралаб,
Бевақт тўкилган қон, селлар оралаб,
Мақсадин йўқотган диллар оралаб,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

Бугун отанг бу ҳол, давлатманд одам,
Эрта балки боланг берар панд, одам,
Кўз оч, ўзи билан ғоят банд одам,
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!

Тик туриб, армонни ичиб қайтадан,
Ўт олиб ҳар томир, ичинг қайтадан,
Ҳаммасин бошламоқ учун қайтадан
Тавба-тазарруга вақт етди бугун!
1987 йил 2 декабрь


ИШОНЧ

Кўкаради босилган не бўлса ҳаётда,
Босилган қир кўкармаса,
Сен кўкармасдинг.
Ҳеч нарса кўрмаган каби
Юрибсан отдай,
Неча марта оёқости қилинган дўстим.
Улар сени енголмайди,
Босиб боравер,
Нари борса, тузоқ ташлар.
Ҳар муюлишда,
Нари борса, кўз ёшингдан
Кўклаб кетар ер.
Нари борса
Юрагингни чиқарар ишдан.
Бирор айбинг йўқлигини билмайди улар.
Гарчанд қайта босилмоқдан
Чарчаган йўлсан.
Киприкларинг ўқлигини
Билмайди улар,
Киприкларинг хавфли бўлар
Агар йиқилсанг.
Нари борса, нари борса...
Бу тилсиз тупроқ,
Уларни ҳам ер устида
Кўтармай қўяр.
Киприкларинг ўсаверар.
Куч олиб, бироқ
Киприкларингдан ўзгаси
Кўкармай қўяр.
Тасаввур қил,
Ерга қадам қўйиб бўлмайди,
Ерда эплаб юрмаганни
Имламайди кўк.
Бировларни, йўқ, эзғилаб,
Тўйиб бўлмайди
Товонингдан юрак сари
Ўрлайверса ўқ.
Мана шундай,
Киприкларинг ғаним учун
Тиғи дарз экан,
Босилган қир кўкармоғи,
Демак, фарз экан,
Кўкаради босилган не
Бўлса ҳаётда...
1988 йил 2 май


* * *

Ўт кетса, ўт оҳлар Сен айтганда шеър,
Йиғласа гуноҳлар Сенга айтганда шеър,
Заминда гуноҳкор гувоҳ ҳали кўп,
Йиқилса гувоҳлар Сен айтганда шеър.
1988 йил 2 май


СОТИБ ОЛИНГАН ТАҲЛИКА

Не учун хижолат тортар бу аёл,
Куч-қудратин сўрган ери олдида,
Ўзи семиртирган эри олдида,
Нечун эгилади, ориқ қадди дол.

Гулдай умри ўтди сув билан ўтда,
Чин мор элаклаган чимзор эди ер.
Сарғайган чимзордай бемор эди эр,
Улар соғайгунча ишлади итдай.

Ишин қилди сўнгсиз меҳнату азоб,
Гарчанд аста-секин ерга ранг кирди.
Минг йил ётган хаста эрга ранг кирди,
Булар соғайди-ю у ташлади тоб.

Энди у ҳар тонгни, тўкиб кўз ёшлар,
Ерга қараб кўм-кўк ердан хижолат,
Эрга қараб бардам эрдан хижолат,
«Умрингиз мени деб ўтди»дан бошлар.

Сариқ тўзғин гулин яшириб сўзлар,
Ерининг қип-қизил гули таҳлика.
Эрининг бақувват қўли таҳлика,
Чўпдай озғин қўлин яшириб сўзлар.

Не учун хижолат тортар бу аёл...
1988 йил 29 апрель

ДАРЁГА

Далли дарё, оққанинг айт,
Тинганингдан сўзлама.
Йўлинг тўсиб чиқса тўғон,
Тўзитиб от, «сиз»лама.

Дардинг бўлса гулдурос сол,
Шахдинг кетиб бўзлама.
Ёвга ёвдай бостириб оқ.
Юввош тортиб «тиз»лама.

Сувинг ёнар ўтдай бўлсин,
Тинма, мангу музлама.
Фақат юзинг битта бўлсин,
Бўлма иккиюзлама.
1988 йил 29 апрель


* * *

Қандай бўлсанг бўл, лекин
Кексайганда ёш бўлма.
Хазон фасли тентираб,
Гуллаб қолган бош бўлма.

Энг муҳими, тош қилиб,
Биров Сени отмасин.
Қарғиш теккан, саргардон
Ўртадаги тош бўлма.
1988 йил 2 май


УЛУҒБЕККА АЙТАР СЎЗИМ

Жоним ўғлим, қанотсизга сен қанот бўл,
Ўзга ўз бўл, эгилмагин, ётга ёт бўл.
Ерга қара, босиб кетма, эҳтиёт бўл,
Йўлингдаги хотирани ўлдирмагил.

Майли, болам, қайда гул оч, қайда кўкар,
Боёвутда бир гўша бор, чекка, чўкар,
Дарахтлари олмаларин йўлга тўкар,
Йўлингдаги хотирани ўлдирмагил.

Қутлуғ болам, бугун бахт-ла топишганинг,
Аммо кеча. Сумалакка тош тушгани,
Энажонга «олиб бер» деб ёпишганинг,
Қўлингдаги хотирани ўлдирмагил.

Дерди «худо, шу гўдакка толе бергин»,
Сен эркинсан, ул ерларда тағин эркин.
Мен борми — йўқ, бор, жон болам, боравергин,
Дилингдаги хотирани ўлдирмагил.

Сени бердим катта элга, катта юртга,
Меҳринг билан кўнгли илҳақ, кўзи тўртга.
«Энажон», — деб бош ур, болам, Боёвутга,
Тилингдаги хотирани ўлдирмагил.
1989 йил 2 апрель


* * *

Онанг қариёлмас, кариёлмас отанг,
Имкон ярат, қарисин улар.
Сен йўл қўйган ҳар битта хато
Зардобдай уларнинг кўксига тўлар.

Токи Сен қоқилиб йиқилаверасан
Ҳар бир тош, ҳар харсанг, ҳар бир қояга,
Қаримоққа ҳаққи йўқ уларнинг,
Етиб келмоқлари шарт ҳимояга.

Дўл урар... ёмғирлар чўқир, бўлиб тош,
Улар билан қатъий қилолмасанг жанг,
Чопкиллайверади отанг шўрлик ёш,
Бўзчининг мокиси бўлади онанг.
1987 йил 14 май


АГАР КЎПРИК БЎЛСАНГ...

Кўприк бўлсанг, менга шу бўлар нафинг,
Нариги одамга ўтиб олайин.
Кузат, мендан олдин ўтмасин гапим,
Унга аввал ўзим етиб олайин.
Айтган-у айтмаган гапларим «гуллаб»,
Кўпайиб, у ёққа ўтиб турмасин —
То мен ўтганимда ДЎСТМАС, талай гап
Тиқилган ҚОП мени кутиб турмасин.
1984 йил 1 декабрь


ХОТИРА САНДИҒИДАН ЙЎҚОЛАЁТГАН СЎЗЛАР

Бу сандиқ тинч сақлайди
Жавоҳиру тиллони.
Пулга чақиб тахлайди
Бозоргир куй, яллони.

Мўл ҳосилин далани
Ҳисоблашдан безмайди.
Фақат Сўзни — болани
Кетганини сезмайди.

Қопқоқлари зич, ёпиқ,
Минг сир ётар бу тоғда.
Фақат бундан йўл топиб
Сўзлар чиқиб кетмоқда.
1988 йил 14 апрель


ТАСАЛЛИ

Ҳар кимнинг ўз қуёши, ўз уфқи бор, ҳойнаҳой.
Муҳаммад Иқбол.

Қўрқма мендан, бул қадар қўрқишинг бекор, ғаним,
Ўраш, сўрашларимиз, шеъримиз бўлак-бўлак.

Ахир сенинг далангга йўқ-ку назар солганим,
Дон сочиб ундиргувчи еримиз бўлак-бўлак.

Барака топ, меҳмонинг қайга ўтқазсанг ўтқаз,
Пойгакларимиз бошқа тўримиз бўлак-бўлак.

Ўйлаб юрган ўйингни қоровуллаб чарчама,
Замон фикр сўраса, деримиз бўлак-бўлак.

Минг дардимнинг биридан хабаринг йўқ-ку ахир,
Ювмоққа етар манглай шўримиз бўлак-бўлак.

Гапимнинг индаллоси — бир вақтда ўлмагаймиз,
Хотиржам бўл, бўлгуси гўримиз бўлак-бўлак.
1985 йил 21 май


КЕТМА

Замонлар аёлин доди бу садо:
«Жонгинам, мен сенга не қила қолдим».
Марина Цветаева.

Севмоқ, севилмоқлик бахтми ё оғу,
Оғу, бахт аралаш сўзимдан кетма!
Аёлнинг минг йиллик нидосидир бу:
«Келавер, келавер изимдан, кетма!»

Кетсанг ўзлар хомуш, базм айлагай ёт,
Қадимий сукутда чинқиргайдир ёд,
Харсанглар тил битиб, дод айлагай, дод,
Мендаги бу тоқат — тўзимдан кетма!

Уни шон кутарми, ё кутарми қон,
Эсламайдир ҳуркак, титроқдаги — жон,
Кетсанг мендан ўсиб кетмоғи аён,
Ҳатто келмаганлар тизимдан, кетма!

Паноҳсизни ҳар ён тортқилар шамол,
Қай биров бахт излаб мени кўрса, лол,
Ўз жаннатин менда қилмасин хаёл,
Менинг сирли, ўйчан кўзимдан кетма!

Шиддатин йўқотган дарё — тинар куз,
Япроқдай сарғайиб жим хўрсинар куз,
Алвидога кўнар, ғамга кўнар куз,
Менинг рангпар, сўлғин юзимдан кетма!

Бироқ, мен қўнмасман бахтми бу оғу,
Наҳот қуримоққа маҳкум ишқ боғи,
Сенингман, сенингман, не бўлса ҳам у,
Ўзимман, Сен менинг ўзимдан кетма!
1985 йил 21 май


ЧЎЛПОН

Мен мозий тарафга қатнадим йиллаб,
Шу яқинда яқин, йироқ кўринди.
Ғира-шира ичра сокин, милтиллаб
Пилиги паст ёнган чироқ кўринди.

Ёққанлар бор бўлсин, туриб собит, мард,
Мушкул, эллик йиллик шамолни бурмоқ.
Энди уни бирга иҳоталаш шарт,
Бирга пилигини кўтариб турмоқ.

Йўқса ўчиради бир ноқис эпкин —
Тағин зулмат, неча замон, йилликдир.
Оламда бор экан адовату кин,
Виждон, асл касбинг — қоровулликдир.
1986 йил 14 май


ХОЛИС НИЯТ

Сотқин қадамлардан топталди боғим,
Бўлдинг кўкрагимнинг ҳеч кетмас доғи.
Ёраб, эртакларда бўлар эди-ку,
Қандоқ бир юмалаб Сен бўлдинг ёғий.

Мен десам тишимда тишлаб юрибман,
Бағримда илонни ушлаб юрибман,
Иншооллоҳ,
Кимни ҳимоялаб, суйиб ёпгайсан.
Сен ҳам мендек ундан илон топгайсан,
Бошқа ниятим йўқ.
1988 йил 17 апрель


КЕНГЛИК СЎРА

Ўзгаришлар шамолидан ҳаёт синчи,
Сал ғичирлаб тургандайин, кетар тинчиб.
Бунинг учун, энг аввало, энг биринчи,
Сен одамдан одам учун кенглик сўра.

Гарчанд букун кўкламимдан кузим яқин,
Олар бўлсанг, сўзим яқин, тузим яқин,
Четлаб дема «ўғлим яқин, қизим яқин»,
Сен одамдан одам учун кенглик сўра.

Кенглик бўлса пистирмадан тош отмаймиз,
Чўлпонларни тирноғидан топиб кир, из,
Эллик йиллаб ухлатиб, сўнг уйғотмаймиз,
Сен одамдан одам учун кенглик сўра.

Кенглик бўлса, топганимиз кам туюлмас,
«Ол, олиб қол, дам — мана шу дам» туюлмас.
Ғам босганни бу куни ҳам кам туюлмас,
Сен одамдан одам учун кенглик сўра.

Боғида гул, тоғидаги буғу учун,
Бошидаги Хумо қуши, туғи учун,
Бир-бирини еб битирмаслиги учун
Сен одамдан одам учун кенглик сўра.
1986 йил 14 май


СИЗНИНГ ЎРНИНГИЗ...

Кўп бўлди, бўғзимни бир сиртмоқ бўғади,
Татимас чопганим, топганим, шонларим.
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!

Кўнгилга дунёнинг бор дарди сиғади,
Елкадан босади ташвишли тонглари.
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажбнларим?!

Жонингиз ғўзага жонини сўғади
Эркаклар далага чап берган онлари.
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!

Отарлар, ўқлари юракка тегади,
Сизни ҳам четламас ҳаётнинг жанглари.
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!

Сизсиз-ку трактор кимгадир тегади,
Кимгадир комбайн; даланинг донлари.
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!

Орқада сочлармас, манглай тер жилғадир,
Ҳорғиним, ипақдай қош-кўзи чангларим.
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!

Кун келар, демаслар «Сизга гап тегади —
Қазилмай қопти бу дунёнинг конлари!»
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!

Дегайлар «Ботирсиз элни ёв эгади,
Қаерда бу элнинг қасоскор қонлари?!»
Сизнинг ўрнингизга ким бола туғади,
Ким гўдак ўстирар, дугонажонларим?!
1987 йил 29 апрель


ИЛТИЖО

Устоз Ойбекка

Заҳмини чекдинг бор кўҳна жаҳонни,
Раҳмини еб башар, озурда жонни.
Лек сўнги бўларкан ҳар бир туғённи,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.

Айтдинг Гулнор ўлди, жувонмарг чечак,
Замон босди Йўлчи кўкрагига ях.
«Қутлуғ қон»лар оқди қулатиб тож-тахт.
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.

Созингда Навоий не дардлар айтди,
Қайтди у, халқи-ю ижодга қайтди.
Бул кун биз кўряпмиз Сен қайтган пайтни,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.

Кўп айтдинг, хўп айтдинг, кўксингда бироқ,
Аминмен, қолгандир момақалдироқ,
Яшинлар қолгандир қилгудайин чок,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.

Не бу, ишқ лол зтган сархуш онингми,
Сукут — ҳеч кимда йўқ сир, имконингми,
Ё сўзга сиғмаган катта жонингми,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо!

Ё бийрон кўриндинг бировга жуда,
Асабингни ўйнаб ҳуда-беҳуда,
Балки шундан тилдан этдилар жудо,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо!

Биров бобосидан бойлик сўрайди,
Биров отилмоққа ёйлик сўрайди.
Мени шу илтижо, ўтинч ўрайди,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.

Чўғ чангаллагандай туришимга боқ,
Сен-ку, юксак тоғсан, чиқиб бўлмас тоғ.
Берсанг, сўзинг мени қўярмикан соғ,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо!

Авлодлар келади авлод кетидан,
Шоир-ку усиз ҳам бир фидо руҳ, тан.
Куйсам куйиб кетай шу Сўз ўтидан,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо!

Дунёни терандан теран Сен туйдинг,
Айт, қай оловларда бул қадар куйдинг.
Кун келди, айтмоқдан тилинпш тийдинг,
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.

Менга алам қилар, аллақачон гунг,
Бўлмоқ шарт бўлганлар иши келиб ўнг.
Бериб юрибди-ку тўтидай гурунг.
Айтмаган сўзингни менга бер, бобо.
1984 йил 18 июнь


ЁЛҒИЗ ЎҒИЛ ҲАҚИДА БАЛЛАДА

Сен чақиргин, чақир вақт топганинг дам,
Оралиқда овоз юриши керак.
Йироқ қишлоқдаги мушфиқ онанг ҳам
Уйга кириб-чиқиб туриши керак.
Чақириб бўлса ҳам айбларингни юв,
То уйга бутунлай кетмасин кириб,
Тувакдаги гул ҳам тўкилади дув
Турмасанг сув қуйиб, эслаб, чақириб —
Сукутдан суяги симиллаб оғрир,
Қийнайди ёлғизлик бўлиб тун келиб,
Сезгир қулоқлари кундан-кун оғир,
Эшитмай қолиши қийин, кун келиб.
Имиллаб «шукур, ҳар тирик дамга», — деб
Баъзан кунчувоққа чиқиб ўлтирар,
Эрмак деб, шаҳарлик неварамга деб
Алвон кўйлакчалар тикиб ўлтирар.
— Тўғри-да, меники ярашмас, қўпол, —
Дейди-ю, барибир кетади куйиб.
Нимага шу ўғли бўлмади чўпон,
Боласи юрарди тикканин кийиб.
Келин таҳоратга сув иситарди,
Уқаларди оғриқ оёқларини —
Таяниб, умридан рози ўтарди —
Ўғлининг чўпонлик таёқларини...
Бирдан тикишини йиғади беун
Эслаб бир вақт шундай тикканларини —
Келин кўйлакчасин ёқтирмаган кун
Кўнглининг азият чекканларини —
Йўқлаб келишганди, қайсиям бир йил —
Гўдак «бувижон»лаб отилгани чоқ
Ният қилиб тиккан кўйлакчасин ул
Қизчага кийдириб термулди узоқ.
Қизча чиқди учиб-кўниб атрофга,
Келин ҳайрон бўлди, қовоғин уйди.
Кейнн деди «Ўраб қўйгандай қопга,
Ойи, бунингиз не балони кийди?!»
Ундай деманг, болам, ўзим тикувдим,
Деди дийдалари тўлиб ёшларга.
— Менам магазинга кеча чиқувдим,
Буни берақолинг қариндошларга.
Кампир ўғли томон ташлаб кўз қирин
Уйга кирди, артмай кўз ёш, жолани.
Эр деди: Шу ишинг бир-о-оз, ноўрин —
Сира ўрганмадинг муомалани! —
Шу кунларни эслаб, эснаб, толиқиб,
«Шунга ҳам шукур» деб, тоқатни ташлаб
Онанг яшар, борсанг бугун йўлиқиб,
Бугун қайтажаксан, қолмайди ушлаб,
Сен билмайсан, онанг бежон, бедармон —
Ахир сени бир кун тутиб туролмас.
Билмайсан-ей, Онанг дили қондир, қон —
Бу қон билан балки узоқ юролмас...
Ўз уйингда ейсан, тўйиб ичасан,
Уни сукут, сиртмоқларга топшириб.
Кун келар, сен талх қон ютиб учасан,
Ул чақириб қўйгач сени шошириб.
Сен «бу ўлик меники» деб кирган дам
Биров сенга кимсан демас, сўз қотмас,
«Вой онам»лаб тобут томон юрган дам
Тўсадилар, яқинига йўлатмас.
Кейин аза очар унга еру кўк
Бул шўрликнинг паймонаси тўлган деб.
Ерда чироқ ёққувчиси қолган йўқ,
Ёлғиз ўғли аллақачон ўлган деб!
Бугун чақир, чақиравер уялмай,
Ҳеч бўлмаса овоз юриши учун —
Йироқдаги онанг ўтириб қолмай
Уйга кириб-чиқиб туриши учун.
1988 йил 2 май

БУ ШАХД

Қадрига етмаймиз, бор нақд кетадир,
Кўзи ёшга тўлиб чин бахт кетадир,
Ёраб, одамнинг-ку оёқлари бор,
Ранглари сарғайиб дарахт кетадир.

Ўпиб қол, бу япроқ кузга омонат,
Мунглуғ онажони қизга омонат,
Гадо ҳассаси ҳам бизга омонат,
Сулаймон ўтирган тож-тахт кетадир.

«Дунё меники», — деб санаб юрганлар,
Ўғрини қароқчи бўлиб қирганлар,
Шароб омонат деб ўзин урганлар,
Бошларин чангаллаб, карахт кетадир.

Тилимни боғлама, тилим — жаранггос,
Бугун қўнғироқмен, бир илоҳий соз,
Эрта менга деса шу тилимдан ос,
Эрта балки мендан бу шахд кетадир.
1990 йил 22 август


АЗИЯТ

Ўлмоқликнинг йўллари кўп,
Бугун юрак тош олар.
Жаҳолатнинг қўллари кўп,
Салла десанг бош олар.

Бир юракни нишон олиб,
Сўз отаркан дангаллар.
У мажлисда йиқилади
Кўкрагини чангаллаб.

Халқим, сенга етмайдирми,
Чор атрофдан теккан санг,
Ўз-ўзингни йиқитмоққа
Мунчаям шай турмасанг.

Сен шунча кўп хато қилдинг,
Кўзларингга келмай ним.
Энди Сен деб гўримда ҳам
Тинмас менинг уввосим.
1990 йил 6 май


ТАЛАБ

Сездим... кўнглимда бир қайсар алаф ўсди,
Тирноқлари кўксимни тимдалаб ўсди.
Алафнинг ҳар япроғидан учқун сачраб,
Қиёқ тилли ўт кўксимни ялаб ўсди.
Ғам менгамас, мен ғамларга дорман дебман,
Қувонч бор жойда мен доим борман дебман,
Воҳ, бир армон туғилганда армон дебман,
Сўнг кўксимда у юзта, мингталаб ўсди.
Бўлмаса ҳам ҳеч кимсага гина, гардим,
Кимларгадир оғирлигим сезиларди.
Уринмаган бир гул бўлсам узилардим,
Атрофимга ғанимларим йўлаб ўсди.
Кейин... минг бор синган чиқар кўнглим шашти,
Кейин қонлар билан тўлди кўнглим дашти.
Бир жонимни мингта бўлиб тепкилашди,
Билмам, умрим кимга тўлов тўлаб ўсди.
«Минг оёқ босгач ҳам, қайта турган гулсан,
Одамзоднинг борин айтадирган гулсан,
Ҳар ғанимга ҳали қайтадирган гулсан»,
Деб бир даҳшат ўт руҳим эркалаб ўсди.
Гарчанд ҳаёт худди ўйин, худди карта,
Яшаяпман ишқ кўкарта, бахт кўкарта,
Мени йўқотмоқ бўлсалар минглаб марта,
Яшамоққа кўнглимда минг талаб ўсди.
1990 йил 13 сентябрь


ЭВРИЛИШ БЎЛМАСА...

Орол оқмай қўйди оқар йўлидан,
Аёл оқмай қўйди оқар йўлидан,
Суйиб, бир-бирига боқар йўлидан
Инсон боқмай қўйди. Бу не синоат?

Ҳувиллаб қолгандай юртнинг ўр, қири,
Йигитларда шахд кам, қизларнинг сири,
Одамзод бирининг кўнглига бири
Чироқ ёқмай қўйди. Бу не синоат?

Эркакни гоҳ рашкмас, ҳасад ўлдирар,
Аёлни гоҳ фаҳшу фасод ўлдирар,
Одамзод бир-бирин кўнглин кулдирар
Бир гул тақмай қўйди. Бу не синоат?

Гулоб тутажакмиз, бўри чўлласа,
Ишқилиб қўлласа, бизни қўлласа...
Ўзи йўқлигида хотин гулласа,
Эр тутақмай қўйди. Бу не синоат?

Бугун шундай. Билмам, не бор олдинда,
Мисда бугун мис йўқ. Олтин олтин-да.
Эврилиш бўлмаса дунёи-дунда
Яшаш ёқмай қўйди. Бу не синоат?
1987 йил 12 сентябрь


ЎЛИМ ЯХШИ

Жон — жонингда дўстинг ўсса,
Тунларда ой тўлин, яхши.
Унга бало боқса, тўссанг,
Узун бўлса қўлинг, яхши.

Ёлғиз издан ўтлар йиғлар,
Ҳатто бағри бутлар йиғлар,
Қўш из кетса маҳшаргача,
Бирга кетсанг. Йўлинг яхши.

Эзмас сангу тош кўтарсанг,
Тазйиқ, дорга бош кўтарсанг,
Қисмат юкин қўш кўтарсанг,
Осонинг, мушкулинг яхши.

Агар,
Ногоҳ босса ҳам, тоғ,
Олдинроқ оқ, олдинроқ оқ,
Лаҳза бўлсин олдин кетмоқ,
Дўстдан олдин ўлим яхши!

Тугамас ишқ, бу сир, бу гап,
Арвоҳинг ҳам ғанимга даф.
Тирик дўстни ҳимоялаб
Гўрдан қўллар қўлинг яхши.
1990 йил 4 сентябрь


* * *

Деёлмам «Ҳамиша хизматда турдим,
Элимга бергали бойлик йиғдим мен».
Топган бор бойлигим — ўғиллар кўрдим,
Элни қўллагувчи қизлар туғдим мен.
1990 йил 4 сентябрь


БИЛИБ-БИЛМАЙ...

Билиб-билмай ими-жими яшайверамиз,
Чор атрофда қулайверар азим чинорлар.
Ўзимиз ўлмайдиганга ўхшайверамиз,
Юрагимиз тўниб қолган, йўқ унда зорлар.

Бизга жонин тутганлардан чарчаб, безамиз,
Эслаб ҳам қўймаймиз куйиб-кутганларини.
Жонимиздан аёз ўтган пайтда сезамиз
Бизни ўраб турганларнинг кетганларини.

Биров ишин битказади, биров битказмай
Кетар, шундай дунёдир 6у. Сочим бўямай,
Мен совуққа чидамсизман, аёз ўтказмай,
Тезроқ йўлга отланмоқни ўйлаб қўяман.
1990 йил 4 сентябрь


* * *

Мен ҳали-бери ўлмасам керак,
Ҳар довондан минг бор ўлиб ўтаман.
Сизнинг ўйнаб-ўйнаб етган манзилга
Мен адойи тамом бўлиб етаман.

Бир дардим бор — учмоқ, муттасил учмоқ,
Шундан фориғ бўлсам, соғлиқ ўлдирар.
Отдай соғлиғимни лаҳза ўтмаёқ
Тўхтаб қолгандаги оғриқ ўлдирар.
1990 йил 4 сентябрь


ҚАЧОН?

Кўклам,
Сен унинг номини ёзолмайсан,
Кўклаб кетар.
Ёзда журъат қилолмайсан. Ёзғирасан.
Куз куйинйб, ёзмоғингни чеклаб кетар.
Қишда қийин —
Қачон ёзиб улгурасан?
1985 йил 22 май


ТЎҒОН

Қўлларинг дарёга ташланган тўғон,
Оқяпман, қўлларинг қолар-ку тутиб.
Қўрқаман, мен қўрқиб ҳовучлайман жон,
Эҳтимол, сирғалиб кетарман ўтиб.

Қўлларинг дарёга ташланган тўгон —
Оқа-оқа бир кун етаман —
Фақат қўлларингдан балиқлар йўсин —
Қўрқаман, сирпаниб, чиқиб кетаман.

Қийин, билсанг, менга бўлар кўп қийин,
Дунёни қорайтар фикрим тўзони.
Айт, қай дарёларда оқаман кейин,
Тутолмай қолса гар қўлинг тўғони?
1985 йил 20 август


ҲОЛАТ

Бу боғнинг гуллари оқки худди қор,
Кўнгил жим. Ахтарсам сабаби бисёр.
Бирдан ҳушёр тортиб қоламан, ҳушёр.
Бу туғёнсиз умр меники эмас.

Севаман, севгимда хотиржам бир ўт,
Куйлайман, куйимда сипо шавқ, сукут.
Юрак парчинланмас, юрак доим бут,
Парчин, қонсиз умр меники эмас.

Севгилим, дарёдай кетяпман оқиб,
Қиргоққа бўй бермай, тошиб, тутоқиб,
Оқяпман, ич мени, ичгин ютоқиб,
«Ишққа — жон»сиз умр меники эмас.

Тафаккур, ёлғиз Сен тақдиримда ганж,
Сенсиз умрим ғариб, аянчдир, аянч.
Шеърият, кўксимга ханжарингни санч,
Бу қурбонсиз умр меники эмас.
1986 йил 7 май


БИР ШЕЪР КЕРАК...

Бир шеър керак, шундай шеър битта,
Ёзгач, тағин умр сўрамай,
Ўша шеърдан гурлаган ўтда
Ўла олай ортга қарамай!
1986 йил 7 май


ЁЛҒИЗЛИК

Бир вақт шошқин ёнимга келган эдинг йўл топиб,
Келганингга қадар ҳам яшаганман Сен билан.
Тунларда уйқу эмас, ёдинг кўзимни ёпиб,
Тонгларда уйғонардим тушда ўпичларингдан.

Келдинг, кўп ўтмай Сендан айрилиб қолдим, бироқ,
Қайдан қалб кўзи билан қолдим мен Сени таниб?
Бизлар бирга яшаркан, кетиб борардим йироқ,
Бизлар бирга яшаркан, борардим яккаланиб,

Гарчанд ҳамон биргамиз, аммо асли йўқсан Сен,
Наҳот, бу ҳаёт энди қабул қилмас таҳририм.
Бир гуруллаб тафт бермай ўчиб қолган чўғсан Сен,
Наҳот жунжикиб ўтмоқ — энди менинг тақдирим?!

Гарчанд энди кетмоққа — йўл топмоққа шошмассан,
Айт, қачон булут янглиғ қопладинг осмонимни?
Биргасану, йўқ, йўқ, жон-жонимга туташмассан,
Қайғусин қиламан шу ёлғизгина жонимни.
1984 йил 7 ноябрь


АЛАНГА

Гумоним йўқ, алангадай севдинг ютоқиб,
Сўзларингда, кўзларингда аланга тафти.
Мен билмабман, бу оловда умрим бутоғи,
Япроқлари секин-секин куя бошлапти.

Ҳаётимга алангадай кирдинг бостириб,
Ҳаётим бу алангадан исинди, ёнди.
Мен ўт эдим, ўтлар билан ўт суҳбат қуриб
Ўтсанг шу бахт эканига қаттиқ инондим.

Мен ўт эдим, ўтлик тутди ўтнинг барини,
Бугун ногоҳ ўтмас, сувни эм кўряпман.
Бугун ногоҳ умримнинг кўк кенгликларини
Қиёқ тилли алангага ем кўряпман.

Ва бир хаёл ўйларимга ўрнашиб олган
Такрор этиб ишқнинг ўтлиғ, мунглиғ сасини:
— Чироқ йўқми бу дунёда сақлаб қололган,
Куйдирмасдан ўзин урган парвонасини?
1984 йил 7 ноябрь


ҲИЖРОН КУНЛАРИДА

Ҳеч кимсани чақирмайман ўзга кўмакка,
Ҳожат борми, ўтир, дардим эшит, демакка,
Чунки мени сен тушунмай қолдинг, мен якка.

Ҳолбуки, сен... бир қарашда кўриндинг совуқ,
Бир қарашда... кейин ўзинг бўлдинг чирмовуқ,
Айб йўқ эмас менда ҳам, мен деёлмадим «йўқ».

Энди мени ҳар қадамда висол кутарди,
Ҳар қадамда кучли қўлинг аршга кўтарди,
Шодмон эдим, чунки йўлдан Сен-ла ўтардим.

Бу йўл чети дарахтларда кушлар чувиллаб,
Кеча ғужғон ўйнар эди, бугун ҳувиллаб
Қолган бу йўл, чунки... чунки мен бўлдим гуллаб.

Йўқ, ҳали ҳам якка эмас, сирдошим бордир,
Ул — ёлғизлик, қучоқ очар, қучоғи қордир.
Воҳки, бугун менга Сенмас, у муштоқ зордир.

Толе экан, тушдим бир сўз, қорлик, музликка,
Қурқдим, тағин алданмай деб айри сўзликка,
Мен тоабад кўнгил бердим нгул — Ёлғизликка.
Ҳеч кимсани чақирмайман...
1984 йил 7 ноябрь


ТЎМАРИСНИНГ АЙТГАНИ

Аёлнинг оғири, қўрғошини мен,
Қасос мени ҳам силкитди, кўймади.
Қонли хумга тикдим ёв бошини мен,
Қонга тўйсин дедим, тўймади!

Мен ҳам нафис эдим, ситора эдим,
Қасосимга бўйинсунмаганимда.
«Замон, замонингга ўт кетсин», — дедим,
Ханжаримнинг дамин синаганимда.

Набирам, Сенга ҳам етади бу хун,
Асли йўқ нарсани сўрамам Сендан.
Рақиб дуч келганда йиғламай маҳзун,
Қон юқи ханжаринг суғургин қиндан.

Қасос хаволарин очлик билан ют,
Гарчанд ситорасан, нафис аёлсан,
Менинг гумоним йўқ кетмоғига ўт,
Сен агар «ўт кетсин» дея қўзғолсанг...
1988 йил


МУАММО

Бугун муаммодир қўлни асрамоқ,
Муаммодир боғни, гулни асрамоқ.
Бошқача қурсак деб таклифлар қатор,
Қийин ҳатто тўғри йўлни асрамоқ.

Эсласанг... хотирга қуюнлар кетгай,
Эсласанг, қораяр кўзларинг олди.
Қийғос боғлар кетиб шамолга беткай,
Ўрнида яп-яйдоқ далалар қолди...

Ҳар бир сўзни маҳкам, дарахтдай ушлаб
Силкитгин, ҳар бир сўз берсин садо, ун.
Кўкартир, кўкартир тишингда тишлаб,
Тилни асрамоқ ҳам муаммо бугун!

Сўз ташиб, сўз ташиб худди болари
Биз қайгача борсак, сўз-ла борамиз.
Сийрак тортиб қолса сўз далалари,
Уни болаларга қандоқ берамиз?

Елкада она тил юклари турсин,
Биз кетавермайлик ўзни кўтариб.
Меҳнаткаш ўзбекнинг боласи юрсин
Пахта билан қўшиб Сўзни кўтариб.
1988 йил 18 апрель


НИМА ДЕБ КУЙЛАШНИ МЕНГА ЎРГАТГИЛ

Эҳтимол, буюмдан воз кечмоқ мумкин,
Бебаҳо кийимдан воз кечмоқ мумкин.
Нақшинкор уйингдан воз кечмоқ мумкин,
Аммо кекса онангдан эмас.

Чаманлар, эҳтимол, хотирдан кетар,
Тотганинг оғу — бол хотирдан кетар,
От кетар, суюкли бўрон ёл кетар,
Кекса отанг кетмас хотирдан аммо.

Балки хотин кетар Сендан узилиб,
Балки боланг, майли, кўнгли бузилиб.
Буларга айбдордай, куйиб, эзилиб
Шўрлик онанг Сендан қаёққа кетар!

Бездирсанг, ит кетар улоқиб, дайдиб,
Дўст кетар, дўстликка лаънатлар айтиб.
Руҳи ҳам чирқираб қоровуллайди,
Отангни ўлгач ҳам кеткизолмайсан!

Шундай дердим, аммо бугун бу йўлда
Нимадир ўзгарди, нимадир ўлди.
Ҳайрон кўзларига қумлар тиқилди,
Отанг уйдан кетди биринчи бўлиб.

Қадимда онани қақшатса хотин,
От думига боғлаб олинарди хун.
Ўша арқон эркак тилида бугун,
Онанг уйдан чикди иккинчи бўлиб.

Хотиржамсан, майли, сиёҳ кеч кирар,
Кўчада эмас-ку юпанч, куч кирар.
«Ў, болам-а», — деган ёзув қичқирар
«Қариялар уйин» деворларида.

Унутдим дийдаси қотганларни мен,
Ортимдан кўп қиммат сотганларни мен.
Ортимдан отгани отганларни мен
Булар нима, бундай Ғам келганда дуч.

Кўкдан қормас, қарғиш ёққаними бу,
Бола эмас, бало боққаними бу.
Дарёни тескари оққаними бу,
Тушун, — дейсан, ўргат, қандоқ тушунай?

Қичқириқ тутади, дунёи дунни
Ўчиринг, ўчиринг бу фиғон-унни,
Оёғи осмондан келган бу кунни
Нима деб куйлашни менга ўргатгил...
1987 йил 3 декабрь


* * *

Ҳувиллаган боғнинг боғ сиёғи йўқ.
Гоҳ чоғ кўнгилнинг ҳам чоғ сиёғи йўқ.
Гуноҳи нелигин билмай турган бу
Бемор янглиғ соғнинг соғ сиёғи йўқ.

Давр, дарахтларинг силкитаверма,
Чалаверма сўнгсиз имтиҳон найин.
Давр, одамларни олмадай терма,
Узилгач, уларни сақламоқ қийин.

Баъзан ярим тунлар сачраб, уйғониб
Ўзимча сен учун қидираман йўл.
Гоҳ-гоҳ ҳўлу қуруқ баробар ёниб
Бу боғ аста-аста бўлмаса деб кул
Кўп қайғураман!
1987 йил 10 октябрь


ЭНАМНИНГ АЙТГАНЛАРИ

Ҳаёт, қийин ҳаёт эди, ў болама,
Онанг тили новвот эди, ў болама.
Тирикликнинг бор юклари елкасида
Онанг аёл, ҳам от эди, ў болама.

Сизлар унинг боласига ўхшамайсиз,
Сочининг бир толасига ўхшамайсиз,
Азаларда ҳиққиллашдан нари ўтмай,
Унинг йўқлов, ноласига ўхшамайсиз.

Ўриш, арқов йигирмоққа қўлингиз йўқ,
Ғамни бахтга ўгирмоққа тилингиз йўқ.
Базмларда бало борми сиполикка,
Наҳот, бахтдан тарс ёрилгич дилингиз йўқ.

Онанг юрса, қувонтириб юрди ерни,
Ҳамроҳ эмас, паноҳим деб ўтди эрни.
Бир куз қув-қув кўп йўталди, ренгенчилар
Гуллаб кетган ўпкасининг расмин берди.

Қушмиди-ей, яширди-я учганини,
Кўчиб кетди, кўрсатмасдан кўчганини,
Куйиб кетдим, эшитганда, ўзи билмай
Ўқарикдан дорили сув ичганини...

Дил овлашда мерган болам, ў болама,
Дориларга берган болам, ў болама.
Ул гўшани супурибми турмоқ учун
Мендан олдин борган болам, ў болама.
1987 йил 10 октябрь


* * *
...га

Санчийди кўксимнинг мана бу ери,
Кўрганда «тоғчалар», тўсин тоғларни.
Мос келмай қолади фикриму шеърим
Мосламаларига қўғирчоқларнинг.

Чақиришиб амма, холаларини,
Маслаҳат бошлашар «Не қилмоқ даркор».
Босишиб ўз кичик молаларини,
Пилдираб, шеъримда бошлашар шудгор.

«Мана тайёр» — катта кўғирчоқ кулиб,
Елкамни силайди, бирга ичаман.
Сўнг шеърим оламан, қўлидан юлиб,
Сўнг... бу шудгорланган шеърдан кечаман.
1984 йил 30 ноябрь


ҚАДАҲ
(баллада)

Шом шамоли изғиган кечда
Учта одам ўтириб ичди.

Эр, хотин ва учинчи эркак,
Учинчининг кўзлари сергак.

Хотин силаб-сийпар эрини,
Эр билмайди унинг ерини.

Хотин тилда бергудайин жон,
Кўкрагида ғимирлар илон.

Қани олдик!
Оқ урарлар, оқ,
Эр кўксини чангаллар шу чоқ.

Ўҳ, юракка бориб етди ўт,
Томирларин қирқиб кетди ўт.

За-ҳар!
Қулаб, эри берди жон,
На қотил бор, на бир томчи қон...

Бўш қадаҳ ҳам кетмади синиб,
Дастурхонга қайтди ювиниб...
1986 йил 4 октябрь


* * *

Эркаклар ўлимга кетган йўллар бу,
Ортига қайтмаган из бор барида.
Шохлар чўзилганча қолган қўллар бу,
Дод солганча қолган йўл четларида,
Сен бу дарахтларга меҳрибонроқ бўл!

Қандоқ унутаман, унутай қандай,
Айниқса кўрганда бу — жанг бошини.
Мажнунтол букилиб садр тушгандай,
Саннаб йўқлайверса тўкиб ёшини,
Опам, синглим дегил мажнунтолларни!

Яхши ният билан 6у уйни куриб,
Ўлимга кетганлар, ўтиб-ўтмай тўй.
Кетганда ортидан кетмаган юриб
Ўлганда... тўкилиб йитмаган 6у уй,
Эҳтиёт бўлиб кир остонасидан!

Аёл, бу аёллар сокин ўлтирар,
Кўзлари минг бало, қазони кўргач.
Улар бўйдор ҒАМни қучиб ўтдилар,
Бўйдор эрларини ўлимга бергач.
Уларнинг кўзига тик қараб бўлмас.

Эркаклар ўлимга кетган йўллар бу!
1986 йил 4 октябрь


ПАЙТ КЕЛДИ

Ортиқ кўкрак кердик-а,
Ноқис ишлар кўрдик-а,
Хўп семириб юрдик-а,
Энди озар пайт келди.

Юлғич юлди, қувонди,
Фаҳш ўпди гоҳ жувонни,
Ким йиғди бор унвонни,
Энди тўзар пайт келди.

Ҳақ ололмай олгандан,
Изтироб ўтди жондан,
Ҳамон ўзғир ёлғондан,
Энди ўзар пайт келди.

Бу норасо ўйларни,
Забонсиз дўст, қўйларни
Шоир кўпроқ ўйларди,
Энди ёзар пайт келди.
1987 йил 3 октябрь


ҲАҚ СЎЗИНГ УЧУН

Жон қайғуси бор жойда йўқ виждон кайғуси.
Е. Евтушенко.

Ёзмоқ ўтида ёнсанг,
Иккиланиб ўтирмай,
Саратоннинг юзига
Ёзавергин қор билан.

Тилинг айланмай қолса,
Куйиб кетган дилингни —
Айтарингни айтавер
Қўлинг билан, тор билан.

Бундан агар эл учун
Келар бўлса қилча наф,
Қилдай тилини топиб
Тиллашавер мор билан.

Ҳақ сўзинг учун даврон
Осмоққа ҳукм этса,
Даврондан юз ўгир-да
Сирлашавер дор билан.

Юз — ўз жонйдан бошқа
Қайғуси йўқ — халқ змас,
Бирлашавер, Ҳалима,
Бир иймони бор билан.
1987 йил 4 октябрь


* * *

Қуруқликдан келади чирмаб:
«Чиқиб кўр-чи, чиқсанг, бергум тан».
Сен ҳаётда қушдан кўчирма,
Учқур қушдан, чиқиб кетасан.

Зич тўрларин сувга ташлар қарс,
«Чиқиб кўр-чи, чиқсанг, бергум тан».
Тутқич бермас балиқ берган дарс,
Учар балиқ, чиқиб кетасан.

Яшайвергин шундай кескин, дов
Ҳар гал мағлублигин танитиб.
Ҳеч қачон тан бермас номард ёв,
Фақат шуни қўйма унутиб.
1988 йил 15 апрель