Ажзий (1864-1927) |
Ажзий (тахаллуси; асл исми Саидаҳмад Ҳасанхўжа ўғли Сиддиқий) (1864 — Самарқанд — 1927) — маърифатпарвар шоир, таржимон. Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ўқитувчи (1926). Самарқанд, Бухоро мадрасаларида ўқиган. Араб, форс, озарбайжон тилларини мукаммал билган. Кейинроқ рус тилини ҳам ўрганган. 1901—03 йилларда Кавказ, бир қатор Араб мамлакатлари ва Россияга саёҳат қилган. Жиддада маълум муддат рус элчихонасида таржимон бўлган. Самарқандга қайтгач, шаҳар яқинидаги Ҳалвойи қишлоғида янги усулдаги мактаб очиб, ўқитувчилик қилган. Лев Толстой ҳикояларини, Крилов масалларини, Гоголнинг «Шинель» повестини ўзбек ва тожик тилларига таржима қилган (1908—10). Дарслик ёзиб, таржималаридан намуналар киритган. Ажзий 80-йиллардан шеър ёза бошлаган. «Айн ул-адаб» («Одоб чашмаси», 1916), «Ганжинаи ҳикмат» («Ҳикмат хазинаси», 1914) каби шеърий тўпламлари, «Миръоти ибрат» («Ибрат ойнаси», 1914), «Анжумани арвоҳ» («Арвоҳлар йиғини», 1912) достонлари нашр қилинди. «Миръоти ибрат»да Туркистоннинг ўша даврдаги фожиали аҳволи ва ундан қутулиш чоралари ҳақида баҳс юритган. Илм-фан, давлат, тил, қонун — буларсиз ҳеч бир миллатнинг истиқболи йўқ, бу тўрт нарсани қўлга киритмаган миллат ҳалокатга маҳкумдир, дейди. «Анжумани арвоҳ»да эса хонликдаги турғунлик танқид қилинган. Шеърлари чуқур фалсафий мазмуни, ижтимоий-сиёсий мушоҳадалари, Фузулий ва Бедилона услуби билан ажралиб туради. У миллий уйғониш даврининг барча шоирлари сингари кенг оммани маърифатга бошлаш, ҳақ-ҳуқуқини англатишни адабиётнинг бош мавзуи деб билди. * * * Сан этма сарвати дунёдан эътибор тамаъ, Садаф саховатининг ҳар даввоби баҳр эдамаз, Бу саҳна манзарасиндан қарор этма умид, Кўнгул сижанжали занги тамаъ мукаддар эдар, Қаноат аҳлининг аҳволи халқдан мастур, Асири чангали базми меҳнат ўлмишсан, Тамаъ қопусини зинҳор очма, эй Ажзий, * * * Надан жаҳона аён этди эътибор садаф? Сан ўйла толиби борони илму маърифат ўл, Хизонаи гуҳар ул, жумла халқа ул матлуб Ҳамиша софдил ўлмоқ-ла иштиҳор эдакўр, Дурри маорифа ганжина айла мағзи саринг, Тазаллум аҳли тавозуъ нуқуди-лан хижил эт, Рақибдан на жафо келса собир ўл, Ажзий * * * Парирўлар паришон зулфитак хотир парешонам, Надан овора дашти ғамда нолон кездугим билмам, Гирифтори саводи хатту холи сафҳаи дардам, Фақиди эътиборам сарват асҳобин қапусида, Ҳаводис сарсари ҳар ёна кездурмақ-ла ҳар соат Ғиноу сарвати мардумдан истиғнодаям, аммо— Дагул ҳар зарра кам ўз оламинда қурси ховардан, Давои захми носурим эмишдур суҳбати ориф, Эшит, ё раб, бу Ажзий эътиборинким, деюр ҳар дам: * * * Сийнам, аҳбобларим, оташи ғамдандур доғ, Фазл сармоясидан дасти муродимдур танг, Ўлмади маҳрами асрори ҳарими самадий, Булбули хокнишин этди гулистон шавқи, Бодаи ҳирс ила арбоби карамдур сархуш, * * * Кўнглум асрорини шарҳ этмага бир маҳрам йўқ, Бахт ёр ўлмадигин англадим андинким, бан — Хуррам ўлмақда жаҳон боғина шарт эрди баҳор, Жаннат обод эди Одам ила Ҳавводан, Ўлди тан қалъаси ғам лашкарин истеҳкоми, Ўлма озурда мани зордан, эй кўнглумким, Сонмишам ўйлаки, Ажзий, мана махсусми ғам? * * * Ҳилолинг суратитак, эй фалак, қаддим дуто этдинг, Алим озод экан, занжири истибдода банд этгач, Қаноат этмадинг жисмимни зери поя этмак-лан, Мани ғафлат шароби сархуш этмиш жоми макрингдан, Балолар ўқларин ёғдурдунг, ижро ўлди бу бешак, Ҳаётим, шавкатим, шаъним йиқуб, туфроға паст эткач. Бузулсин чодаринг, анжумларинг назмидан айрилсун» Тани мажруҳими қон қатраси қатъ ўлмаюб ҳоло, Фалак ҳам сан каби оворау саргаштадур, Ажзий, |
Навоийхонлик
- 0
- 1
Ишқни оловлантирган сув ёхуд “Қаро кўзим”Бир донишмандцан: дунёда энг кучли лаззат нима? — деб сўраганла... |
Илм ва олимлар ҳақидаОламнинг иши халқ билан душманлик экан, олим хор-у, жоқил (били... |
Қўрқутма мени тамуғдинҚўрқутма мени тамуғдин, эй зоҳиди ях, Жаннат манга бўлғуси дебо... |
Навоийнинг ваҳдат тушунчаси ва пантеизмШарқ мумтоз шеърияти, аслини олганда, тавҳид, яъни бирликка асо... |
«Аввалгиларга ўхшамас»Бу – ҳазрат Алишер Навоийнинг тушунилиши анча осон, луғатталаб ... |
Масжидқа неча аҳли риёдек етайин...Масжидқа неча аҳли риёдек етайин, Ё ринд киби азимати дайр этай... |
Бобом сўзин тушунгим келар...Мақоламиз қаҳрамони бир катта шаҳарда ҳоким бўлган, улкан мамла... |
Риёкoр шaйxлaр xусусидaXирқa кийгaн риёкoр шaйxлaр xусусидaким, улaрнинг oлдидa хaқиқи... |
МАҲБУБ УЛ—ҚУЛУББИСМИЛЛОҲИР—РАҲМОНИР—РАҲИМ Ҳамд ангаким, зотиға ҳамд ончаким, ... |
“Лисон ут-тайр” достонида келган тўрт халифа ҳақидаги ҳикоятларҲазрат Навоий бошқа достонларидан фарқли ўлароқ “Лисонут тайр” ... |
Адабиётшунослик
Бадий матн ва таҳлил муаммолариШоирлик аслида шеърни шеъриятга алоқаси йўқ нарсалардан тозалай... |
Улуғбек Ҳамдам. Қодирийнинг хизмати нимада?Қодирий ўзбек халқининг энг севимли адибларидан бири. Ёзувчи ва... |
Абдурауф Фитрат. Аҳмад Яссавий (1927)Аҳмад Яссавий тўғрисида матбуотимизда бир-икки йўла гаплар бўлу... |
СюжетСюжет (фр. sujet — предмет) — адабиёт, драматургия, театр, кино... |
Она фидоийлиги ҳақида бир асарXIX аср охири ўзбек маърифатпарварлик адабиётининг бир қисмини... |
Уйғониш даври
- 0
- 1
Чўлпоннинг «тонг сирлари» шеърий тўпламига сўзбошиБаъзи бир ўртоқлар Чўлпонни йиғлоқ, деб айбситадирлар. Балки ҳа... |
Калвак махзумданБухоройи Шариф билодида фақирнинг ота қадрдон бир ошнамиз бўлур... |
Биз ким ва нималардан қўрқамиз?Ҳар кимнинг ўзига яраша қўрқатурған нарсаси бўладир. «Иштонсизн... |
Самарқандда асари нажотЎтган замонларда Самарқандда мадрасалар дорул-улум(Илмлар уйи.)... |
ШаллақиХалқда бир мақол бор: «Ўғри кулиб енггар, ғар йиғлаб.» Шунга ўх... |
Шомий домланинг оқ салла ташвиқотчилари(Абдулла Қодирий)Саҳар ноғорасини қоқиш олдидан сурнай «Наво»ни эзиб бошлаған эд... |
Ай, Худай урғанлар (Абдулла Қодирий)— Бачимаъни ер ислоҳот?(Чиғанмоқ — тисланмоқ, қўрқмоқ.) — деб м... |
Эски шаҳар «чека»си атрофиндаИкки йил энди ярим ёрти ҳукумат ишлари ўз қўлимизга берилиб кел... |
Хонларга хитобБир-икки сўзда давлатли хонларга сўйламоқ истаймиз, афу буюрсин... |
Шодмарг. Абдулла ҚодирийМулла Карим ҳожининг ёши етмиш ёшларда эди. Ёшликда бошигакўб ж... |