БИР УМР ТОҒ ЭТАГИДА ЯШАБ, ТОҚҚА ЧИҚМАГАН ОДАМНИ УЧРАТГАНИМДА

Қорлари қиличдай ярқираб ётган
тоғларга боқарсиз,
сувдай оқарсиз.
Ёшин яшаб бўлиб уйғонган одам,
куйиб бўлган дилни қандоқ ёқарсиз.
Хўрсиниқ,
нақадар баланд хўрсиниқ,
оралиқ ойида сиздай чўллайин.
Юраги — вайрона,
кўзлари — синиқ,
армон-ла қайтётган одам бўлайин.
Гирялар тўлқини босиб келганда,
бўғзимда қушлардай куйласин титроқ.
Ёмғирлар бўзласа елкаларимда,
мушукдай суйкалса
қопағон итлар.
Илк бора — сўнг бора кўриб дунёни,
қўллар муштга дўниб,
инграмоқ бахтдир.
Жимлик саҳросида бир зум қувониб,
бўшлиққа суяниб, йиғламоқ бахтдир.
Сой соймас,
булбуллар оққан ўзандир,
зулмат салтанатин ўпирган қуёш.
куннинг оғозида қандоқ гўзалдир
фазога қуёшдай кўтарилган бош.
Энди ният қилинг,
ният соф бўлса,
тупроқ-да одамга дўнажак бир кун,
тошдан-да одамлар унажак бир кун,
қайта тирилажак агарда ўлса.
... Кунларга чўкаркан
мисли ҳофиза,
борлиққа кечиккан розини айтиб,
ишондим, бу одам нурдай покиза,
ишондим, бу одам келади қайтиб...


БАҲОРНИНГ ИЛК КУНИДА АЁЛИНИ КЎРГАН ШОИР КEЧИНМАСИ

Бу аёл...
Кўзимга қушдай кўринди,
мусича, каптардай — сурганда хаёл.
Қайданам созладим тасаввуримни,
қушга ўхшайверар ҳадеб бу аёл!
Гўё хоб элитган...
Суврати сўлғин,
сездирмай жилмаяр гўё ҳумойлик.
Сўлиш ё гирями — ғалати тўлқин,
кўзлари ҳазинлик ёхуд хуморлик.
Баҳорга ўхшатсам...
баҳор ярашмас —
бу аёл баҳордан минг бора гўзал.
Пойига ташлашга — қалбни тарашлаб,
ёниқ сўзлар керак,
самимий сўзлар.
Баҳорнинг бир зумрад бўсағасида
кафтлари қушлардай...
Овозсиз сўйлар.
Дунё, бу аёлга ўхшатадиган
борми бирор тимсол қушингдан бўлак.
Ҳадикли нигоҳни сирли қирида
осмонни чоғларкан қушдай беғубор,
сезаман,
аёлнинг нозик кифтида
қандай оғир сўзлар,
ғамгин сўзлар бор.
Кўринмас сўзларни аёл кифтидан
бирма-бир оламан сеҳргар каби.
Қўллари титрайди аёлнинг бирдан,
кўзлари титрайди,
титрайди лаби...
Гўёки парвоздан олдинги ҳолат;
нозик кафтларида энг сўнгги малол —
гўёки сўнгги сўз,
оғир сўз қолган,
сўнгги сўзни олсанг,
учгудай аёл...


РЎМОЛЧА

Ёмғирнинг узилган
торлари каби
туйғулар қуйилар теран ўзанга...
Кезаман бамисли бедор бир наби —
бошимда дунёлар нурли тўзондай.
Бу кунлар суврати қолур ёдимда,
титроқни билмаган фикрим зарбадор.
Зулматнинг кўмирдай куйган бодида
лабларимдан учган
ҳар сўз — сарбадор.
Эшитдим минглаган садолар аро
чақнаган ҳур қизнинг ҳумой сасини.
Шоҳ эдим, олай деб бўлдим фуқаро
ногоҳ тушиб кетган рўмолчасини.
Бир ёруғ табассум,
бахшида назар,
салгина эгилган хушбахт ниҳолжон.
Оҳ, энди ёнимда ўтган лаҳзада
ҳар гал қўлларидан тушар рўмолча.
Ҳар гал кенгликларда сузар бежирим,
ўзанларни бузган жинни дарёман.
Битта рўмолчани
минг бор эгилиб,
олиб борадиган битта сайёҳман.
Кимлар англаб етди ошиқлигимни,
оламнинг кўзидан нечун ниҳонман.
Бутун борлиғимни бор коинотдан
битталаб-битталаб
терган инсонман.
Битта фидойиман,
гул япроғидан
ўзига уй қурган битта фақирман.
Гоҳ қушдай тунайман олма шохида,
гоҳ овозим келур теран наҳрдан.
...Алангага кирдим,
шундоқ ёнимда
бирдан пайдо бўлди куйган ниҳолжон,
салгина эгилди,
олов домида
оёғим остига тушди рўмолча...


ҚИЗИЛ ОЛМАГА ҚАСИДА

Йиқилдим кузакнииг қоралиғида,
тун-да бир чайқалди,
аста тинчланди.
Борлиғу йўқликнинг оралиғида
кўзимга кўринди олам синчлари.
Ётардим тошдайин жимлик тубинда,
хаёлим — бемаҳал сўлган ғунчадир.
Вой, кўнглим, десамми
жимлик сувинда,
айт, кўнглим,
кимларга куйдинг бунчалик?
Вақт ҳам тун бўйи юлдуз қони-ла
уларкан кўнглимнинг синиқларини,
тирилди бир дилбар сабоҳ ёнида
толғин қуш галаси —
хўрсиниқларим.
Шунда димоғимга бўйинг урилди,
тағин юрилмаган йўл бўлди олам —
улкан бир сайёра каби кўриндинг,
мендай бир фақирга, олмажон, олма!
Маним, кичик кўнглим,
ай, шоир кўнглим,
нокаслар раъйига тушмаган, кўнглим,
дунёнинг миллион хил ноз сувратидан
бир қизил олмани хушлаган, кўнглим!
Олмажон,
тушдингми осмон боғидан,
қайси бир дунёдан элчи бўп келдинг.
Кўнглим сўлар чоғи тун қийноғидан,
наҳотки, фазода оловдай елдинг.
Маним кичик кўнглим,
ай, шоир кўнглим,
тағин кундузларнинг ишқидан бедор.
Олмани оламга отаман тўлиб,
бормисан,
бормисан бу дунёда, ёр...


ВИСОЛСИЗ ИШҚ

Оловранг
баргларнинг салтанатида
япроқдай қовжираб ёнганда бағрим,
фазо жимлигидай куз талъатидан
меҳрга айланди ҳаттоки қаҳрим.
Дилимда нола йўқ,
чашмимда — жола,
сокин ишқ оташи ёқар жисмимни.
Хайлим шу қадар кетди ҳаволаб,
ҳаттоки унутиб қўйдим исмимни.
Исмим нимайди деб, кундан сўрадим.
порлаб суйлаб кетди энди исминг йўқ.
Шамол гулханлари кўкка ўрлади:
биз каби руҳинг бор,
аммо жисминг йўқ.
Руҳимни дунёга қўшиб ўстирдим,
энди табиатнинг доно тошиман.
Қаландар шамол ҳам суйган дўстимдир,
ҳар бир чумолининг қариндошиман.
Заминга санчилган бир терак каби
ўйимда титрайди мозий — хотира.
Агарда қўзғалсам,
оғочлар сафи
илдизин қўпориб келар ортимдан.
Оловранг
баргларнинг жим даврасида
нақадар юксалиб кетдим ўлимдан,
бағрим куйиб кетди жозиб сасидан
бахтиёр бўлганда само йўлида.
Оний жамолидан кўзим камашди,
лаҳзада қорайиб қолди қорликлар.
Йилдирим сингари ўткир қарашдан
заминга қуладим бахтиёрликдан.

...Эй қиз,
қуёш янглиғ ботарман энди,
қуёшдай ёғдулар тўкарсан, эй қиз.
Эй қиз,
тупроқ бўлиб ётарман энди,
осмонда осмондай ўтарсан, эй қиз.


КУНЛАРДАН БИР КУНИ

Гўё бир фалокат бўлди дунёда —
қалбнинг инжа тори титради ёмон —
минг оғоч нарида
кўм-кўк чимзорда
чирқираб ётарди битта полапон.
Шамол буздимикин шўрлик инини
ё бирон шумтаканинг отган тошими?
Эҳтимол, улуғвор осмон ишқида
қанотлари қотмай,
учган шошилиб.
Билмадим,
титрайди инжа торларим,
митти кўзлари-ла жовдираб ҳар ён,
қари тол тагида,
кўм-кўк чимзорда
чирқираб ётарди битта полапон.
Шўрлик ноласидан кўнглим эзилди,
мушук ё калхатдай келмасдан ўлим,
минг оғоч нарига
нур тезлигида
чўзилди титраган одамий қўлим.
Қушгинам,
шу қўлим ин бўлсин сенга,
ҳали довулларни енгиб учарсан.
Жоҳил кимсаларнинг умрини безаб,
балки қафасга-да
бир кун тушарсан.
Шундаям зорланма,
севин зиёда,
шоир юрагига ўхшаган, қушим,
калхатлар, қафаслар тўла дунёда
кучли қанотларинг борлиги учун.
Ожизлар дуч келса,
тилагин сабот,
бир шоир сўзларин дадил сўйлагин:
«Кучли қанотларинг бўлса умрбод
қафасни кўтариб учсанг бўлади».


АТЛАНТИКА ДОВУЛИ

Бискай кўрфазининг қирғоқларида
бир тоғ кулласида
ногаҳон танглиғ —
турардик довулдан бир-бирларига
жон-жаҳд-ла интилган оғочлар янглиғ.

Буюк Атланта ҳам
миллион қалдироқ
овозини бўғаркан нурсиз қаърида,
безовта симобий рангда ялтираб,
осмонга қоришиб келар наридан.
Тайрлар гирянинг парчаларидай
бир нажот изларкан
гирлаб ғойибдан,
вақтнинг бу нотинч лаҳзаларида
даҳшат тўхтагандай одам пойида.
Гўёки лондонлар,
парижлар йўқдир,
одамзот тургандай бир ёққа қараб.
Қалтис лаҳзаларда бир ҳолни кўрдим
инсонлар бир тараф,
даҳшат бир тараф.
Ёлғондир,
бир гуруҳ сафсатабознинг
одамни одамдан бўлгани ёлғон.
Бугун бирлик сўзин дилимга ёздим,
бирликсиз замонмас энди бу замон.
Инсонлар тўйгандир
ёлғон — овунчдан,
чексиз бир ғазабдан титрар лаблари.
Тарихга айланур буюк соғинчдан
Саҳрои Кабирдай куйган қалблари.
Бирлик бор —
қитъалар қирғоқларида —
замину замонни босганда танглиғ —
инсонлар туражак бир-бирларига,
жон жаҳд-ла интилган оғочлар янглиғ


БАХТЛИ ДАҚИҚА

Машҳур мусаввирнинг
шоҳ асарини
таъмирлов пайтида очилди бир сир —
фош бўлди юз йиллаб ним қоронғида
асрдан-асрга ўтгувчи тилсим.
Қиролнинг гердайган қиёфасидан
йилларнинг изларин артаётган чоқ
ялт этиб кўринди ёрилиб кетган
бўёқнинг тагидан бошқа бир бўёқ.
Шунда таъмирчининг титроқ дастидан
хиралашган қатлам йитаркан, тўзиб,
чорчўпдан қиролмас,
боқарди ўйчан,
улуғвор сиймоли мусаввир ўзи.
Қани у дабдаба,
кибру шон, қани
Дурру забаржадлар қадалган либос?!
Қани у салтанат равоқларидан
оламга таралган қалдироқ овоз?!
Бари зумда тўзди,
гўё мусаввир
мустабид қисматин олдиндан билган.
бир эзгу иш қилмай, абадийликка
интилган қиролни масхара қилган.
Гўзал ҳақиқатнинг бир дақиқаси
буюк мусаввирга бўлди мададкор —
демак, бу дунёга зарурроқ экан
мустабид қиролмас,
зукко санъаткор.
Бу буюк қувликдан уқдим бир маъни,
бир доно лаҳзани очди синоат:
қироллар,
давронлар ҳамиша ожиз,
кимда кучли бўлса агар диёнат.
Аммо айтиб қўяй
бу суврат битта,
минг йилда бир бўлар бундай мусаввир
Сувратлар тагидан сурат ахтариб,
бекор куч сарфламанг дейман-да, ахир,
чинданам берилиб таъмирчиликка,
не-не музейларга келтириб ғорат,
бошқа суврат излаб суврат тагидан,
қанча шоҳ асарни бузмоқ на ҳожат?


УЧАЁТГАН ОДАМ

Тобора тушларим қизиқ тус олар,
тобора қисқарар қуш тушларидай.
Кўпинча учаман,
узоқ учаман
шундоқ теракларнинг уч-учларида.
Сезаман,
тиғдайин шохлар жисмимни
ўзимнинг қонимга бўяр, алҳазар.
Юрагим қамалган қушдай потирлар,
қувар қон ҳидини олган калхатлар.
Шундоқ бир шум ҳолат исканжасида
ернинг тортиш кучин енгмоқчи бўлиб,
силкийман қонталаш қанотларимни,
минг бор тириламан,
минг бора ўлиб.
Юксакда бир олам — мовий рангларда,
озод руҳлар учун бошпана берган.
Учиб кетолмасдим,
гўё жисмимни
кўринмас ришталар боғлаган ерга.

Шундоқ бир шум ҳолат исканжасида
юрак ўйноғидан совуқ тер босиб,
уйғонар эканман,
ойлаб ўйлайман
ғаройиб тушларнинг таъбир, маъносин.
Нега мен учаман,
қайга учаман,
нега такрорланар ғаройиб тушлар?
Демак, қачонлардир қанотим бўлган,
демак аждодларим тўралган қушдан.
Ҳафталаб ўйлайман,
ойлаб ўйлайман,
не учун қушларга тортар қонларим?
Қачондир баҳайбат қуш эдим, десам,
нега сиз куласиз, оғажонларим!

Қуш эдим,
ўт билан ўйнашган бир қуш,
балки ўт куйдирган қанотларимни.
Шу холос, йилларча уриндим бекор
ўқийман деб, куйган ёдим хатини.

Мен қушман,
қачондир ерга қулаган,
кейинча заминга мослашган жисмим.
Ғаройиб тушларим эса, шубҳасиз,
ёдимнинг куймасдан қолган бир қисми...
Гоҳ эса ўнгимда
куймасдан қолган 
хотирам парчаси сабаб бўларми,
гавжум шаҳарларнинг кўчаларида
қанотдай ёзилиб кетар қўлларим.
Қайга учис керак,
билмайман, аммо
биларсиз бемалол ухлаётганлар —
силкиниб-силкиниб кулаётганлар?!
Билсангиз, 
шу тобда жисму жонимни
заҳарга айланиб, ёқар қонларим.
Қушдай бўзлаб учдим бошларингизда,
қушлигин унутган, оғажонларим!
Зора эсласангиз,
зора тилагим,
балки насиб бўлар сизлар-ла учмак.
Ҳозирча кечирдим, сақламадим кек,
чунки мен одаммас,
чунки мен қушман.


* * *

Узоқдан қарасанг —
мовий сайёра
ранг-баранг товланма нурдан яралган.
Яқиндан қарасанг —
бошидан-оёқ
тиконли симларга чирмаб ўралган.
Сайёра коинот оғушларида
еларкан чириган ўйларни тортиб,
янграр қафасбанди қушларникидай
дунёлардан ниҳон башар фарёди.
Бу осмон тагида,
сеҳрга қодир
мўъжизалар юрти — осмон тагида
башар юрагида бир соғинч бордир,
бордир соғинчдан-да
аччиқ ҳақиқат.
Эй, шоир,
башарнинг дардини олиб,
умрбод хор бўлиб яшаган шоир,
фақат сен биласан — дард гирдобида
яшамоқ гўзалдир,
яшамоқ оғир.
Сув каби оқарсан — дарёлар ёнар,
шамолга дўнарсан — дунёлар ёнар.
Сангин кўзларингни қадарсан сокин,
гуриллаб-гуриллаб яловлар ёнар.
Қуёш нур сочади,
нимага, кимга?
Ер узра айланар бир пок ниятдан.
Соғиниб қарайсан тиконли симга
ўралиб яшаган инсониятга.
...Атайлаб ёпмайсан деразаларни,
эшиклар илмоғин солмайсан атай.
Тинглаб қалбингдаги теран сасларни
ётасан нарсалар аро нарсадай.
Мана, деразалар ёпилган тонгда,
солинган эшикнинг темир илмоғи.
Болишинг тагида
қайси бобонгдан
қолган ваҳиманинг нақшин пичоғи...


* * *

Агар учолсайдим
нур тезлигида...
Насиб бўлармикин шу буюк имкон?
Сирли титроқлар бор ботин сезгимда,
самовий муждалар титроғисимон.
Бир йиллик,
ўн йиллик масофалардан
кўз очиб юмгунча ўтмак имкони
буюк келажакнинг қайси асрида?
Оғрир қай асрни соғиниб жоним!
Кўзларим осмонда,
маъшуғин кутиб,
оламдан ўтаеттан битта одамман.
Гоҳо шивирлайман ерни унутиб:
«бошқа оламлар бор,
бошқа оламлар».
Тилимга чиқмаган илтижолар бор,
дунёлар титрагай агар кўрсатсам.
Шу гўзал лаҳзада
ёқамда ногоҳ
жаҳолат дастини кўрдим тўсатдан.
Қарадим,
шилимшиқ ўлик даст эди,
ботқоқ гирватидан келган сас эди,
хаёлнинг қонини сўрган кушанда,
калласиз,
минг қўлли маккор кас эди.
Мен ахир хаёлман,
нур арқоғидан
юксакка ўрлаган инсон хаёли.
Юлдузлар жаранги қулоқларимда,
бағримни куйдирар нурлар шамоли.
Сезаман,
дунёлар тўзони аро
буюк бир ҳижрондан куйган одамлар
мовий бўшлиқлардан берарлар садо:
«бошқа оламлар бор
бошқа оламлар».
Эй, осмон,
эй, кадим сирлар маскани,
орзулар инига дўнди кўзларим.
Лаҳзадай ўтарман,
қолур заминда
сўнгги тилакларим — сўнгги сўзларим.
Эй, осмон,
эй, буюк ошиқлар йўли,
бағрингда ҳамиша қуёшинг бўлсин.
Сенинг ошиқларинг ўзингдай улуғ,
ҳамиша ўзингга муносиб бўлсин.


БУДДАГА БИР НАЗАР

Тўғри яшамасанг, дер эди Будда,
маънининг мағзига етган одамдай:
демак, сенинг руҳинг ҳали уйқуда,
демак, узилгансан улуғ одамдан.
Демак, сен қайтарсан
минг йиллар ўтиб,
бу рубъи маскунга бир жонивор бўлиб.
рафторга яраша булбул ё тўти,
ожиз бир чувалчанг ёки сор бўлиб.
...Балчиққа беланган тўнғизни кўрдим,
бир эшшакни кўрдим —
икки кас минган.
Беғам кавш қайтарган ҳўкизни кўрдим,
меҳрибон ит кўрдим —
кузлари синган.
Ғофилларни кўрдим —
нафсониятни
зарқ нафснинг домига ташлаб хўрлаган.
Жобирларни кўрдим —
ҳар сонияда
сайерага боғлаб нурни зўрлаган.
Қушдай потирлаган
бир жоним қолди,
мингтайди — барини фидо қилдим мен.
Фосиқ машваратга борҳо дод солдим,
минг йилча олдинроқ кўра билдим мен.
Бағрим бир маҳзандир,
қуш афғонларин
зулматда ўйнаган битта гирдоб бор.
Тийрак кўзлари-ла азоб онларим
хотиржам санаган қаттол бир хоб бор.
Бутун адолатдан дамон сўз қотиб,
ёвар қалбларда ким уйғотса нола,
билингким,
қайтибди минг йиллар олдин
қиличлар дамига панж урган бола.
Бу хотиржам юзлар,
ғулом андомлар,
бу содда тафаккур, бу талх нисонлар.
Бу мастлик аралаш жунун айемдан
юксалиб қараган тамкин инсонлар.
Ложарам қайтарман,
қўзғалур хоким,
жоним омон ўтса ибтилолардан,
бир жобир қоларкан равзада токим
сўйларман жовидон ибтидолардан.
Кўзлари чилпарчин
итдай қайтарман,
етарман интиқ-зор бўлиб ройига,
минг йил ўтса ҳамки хаёлоти шан
инсондай қайтолган инсон пойида.


* * *

Нечун бахт сўзини
айтмайсан мафтун,
нечун терс қарайсан мартабаларга.
Кун бермас қафасдан қочган бир маймун —
душманни топдим деб маҳкамаларга.
Дош даври қўзғалур —
новакларини
булғаб энг қадимий интиқомларга.
Онгнинг моғор босган ғовакларидан
сасиган бод оқар издиҳомларга.
Бахт — чексиз юксаклик,
бахт чексиз йўлдир,
ёлғонга кўнмаган тилинг бир тошдир.
Илло, етганмидинг йўлнинг сўнгига,
илло, текканмиди юксакка бонгинг.
Қорнинг тўқ, эгнинг бут — аммо махлуқсан.
Дилинг оч, онгинг оч — инсонсан кабир.
Жаҳолат кунжида адашган руҳсан,
кўрларни уйғотган
дарбадар наби.
Ким осмон юзига қоплаган сипар,
ким холис қуёшдан қидирган ғоя.
Хаёлот тап-тақир бодия сифат,
суғро чархи дунга борми ниҳоя.
Борми бир ниҳоя
бу заҳаролуд,
бу сангин нигоҳлар истилосига,
бу морзор хаёлот,
бу маҳин золим,
бу шаба дилларнинг истиғносига.
Бир тундир —
инсонлар жароҳатини
ойлар ёғдуси-ла безаган бир тун.
Зулматда бу оддий сўздан тортиниб,
минг йилдир ўй сурар сангин Афлотун.
У ҳам душманмикин,
сирли ҳалқада —
кузларинг тубинда башарнинг доғи.
Битта сўз дилингни куйдирар талхдай,
айтмасанг ёруғдир,
айтсанг — ул ёғий.
Ердан Миррихгача қазганча лаҳм,
хаёлинг қудратин айладинг нисор —
сендан минг мартаба комил бўлса ҳам
бахт сўзин айтмаган
мавжудотлар бор.
Кетарсан,
лаҳзама-лаҳза кетарсан,
қолмиш тубанларда лода савдолар.
Сезарсан — ортингдан келар тўсатдан
ўзанларин бузиб далли дарёлар.

Тубанда
сен учун мартабалар йўқ,
фақат бор дунёдан ранжиган малъун —
тошлар отай деса — маҳкамалар йўқ,
ўлтирар пашшасин қўриб бир маймун.


* * *

Ҳалиям кеч эмас,
ҳали бор фурсат,
қуёш беминнат нур улашар ҳали.
Ҳали саҳроларда жон берар сувлар,
бағри кенг мезбондай кечирар замин.
Демак, асло кечмас,
демак, вақт бор
телба дарёларни бориб кўришга,
калтабин кимсалар дастидан бемор
далалар бошида пашша қўришга.
Ўйлайлик,
хотира қолсинми биздан
хўрланган хаёлнинг бурдаларидай.
Кесилган чинорлар — ҳаётимиздан —
буюк даврларнинг мурдаларидай.
Узоқроқ тикилгин ўзингга, одам!
Нечун ўз-ўзингни хўрлайсан бекор,
ахир, қадимлардан не дунёларни
ҳайратларга солган битта юзинг бор.
Ҳалиям кеч эмас,
ҳали бор фурсат.
илдамроқ юрмоққа тағин илгари.
Ўйлайлик,
чордона қурган бўйича
биздан ўзиб кетган Будда сингари.
Нега мен қўрқаман мозий сасидан,
нечун юрган чоғи эзилар кўнглим?
Вақтнинг шафқатсиз алангасида
наҳотки ўзимни унутиб қўйдим.
Ҳалиям кеч эмас,
ҳали бор фурсат,
ахир, вужуддамас, қалбдадир қувват.
Лаҳзада ўзингни ўзингга кўрсат.
эҳтимол, бўлмайди эртага бу вақт.


ШОИРЛАР ХИЁБОНИДА

Ҳар маҳин лайлида
жонланар ҳайкал,
жон кирар Навоий ҳазратларига.
Тонггача дунёни айланиб қайтар,
безиб ҳайкалларнинг ҳасратларидан.
Айниқса,
баҳорни хўб кўрар ҳазрат,
жаннатдай шаҳарнинг ҳарир шаблари,
булдуруқ шуълалар ёшартган равза
анча равшан қилар нозик таъбларин.
Истаклар
шабистон қаватларида
ишқу ноз майидан бўлганда луччак,
хўбрўйлар зулумот валатларига
баргак лабларида тутганда муччи,
ҳазрат дунё кезар,
кўҳсору ёвар
мазгилдан ўтаркан бамисли шарпа,
гўёки тагида чақмоқ таковар,
бир кеч Ҳирот жониб,
бир кеча — Машҳад.
Доим тонглаб қайтар,
чиқару тахтга
тинглар ҳайкалларнинг ҳасратларини.
Юраги эзилар бўлганча карахт —
оёғи йўқ эди пастдагиларнинг...
Аммо осмон йироқ,
замин қаттиқ-да
тағин андомига қайтар толғинлик.
Тағин хаёл сурар турганча тикка,
ҳазратни қийнайди ҳамон ёлғизлик.


АГАР...

Туҳматдан йиқилса
бирорта дўстим,
мен-чи хилватларда беркиниб ётсам.
Бу ҳам етмагандай анча вақт ўтиб,
покликдан сўйласам,
хотира сотсам.
Йўқ, бўлмас,
яшардим бошимни эгиб,
кезардим умрбод юртма-юрт ошиб.
Одамзот кўзига қаролмасам тик,
кўксимга осилган бўларди бошим.
Йўқ, йўқ, йўқ...
Албатта бирга бўлардим
тамуғ малайлари ишга тушган чоқ.
Дўстим-ла ёнма-ён туриб ўлардим,
эҳтимол, ўлардим ундан олдинроқ.


* * *

Титроқ сездингми ҳеч
бир шум лаҳзада —
хатар-ла юзма-юз турган чоғингда.
Тубсиз жар лабида оний ларзадан
титраб келганмиди жонинг оғзингга.
Нопоклар покларга қилганда туҳмат,
титрамай айтдингми кескир сўзингни.
Болангнинг ёдига не қилдинг туҳфа,
асраб қололдингми ўзинг ўзингни?!
Қалтис лаҳзалар бор —
дош бермак мушкул,
бироқ чидаганлар тирик хотирда,
гоҳо элитарлар — нафаси мушкин,
гоҳо кўринарлар кўзингга тиғдай.
Осмондан келганда тубан одамлар —
бири чиноркесар,
бири кесар тил.
Бутун қилмишларин қарасанг жамлаб,
намоён бўлади суврати қотил.
Қалтис лаҳзалар йўқ,
қалтис умр бор,
мўр-малах ном аро ёлғиз номинг бор.
Лаҳзада титроққа айланиб турсанг,
демакки, ичингда битта хоин бор.
Ўлдир,
ичингдаги хоинни ўлдир,
волида кўзига боқишдан аввал,
маъшуқа қўйнида ётишдан аввал,
зулмат уммонига ботишдан аввал.
Йўлдир бу,
нафснинг ботқоғи эмас,
қиличнинг дамидай чақнаган йўлдир.
Бу йўлга юзингни буришдан аввал,
ўлдир, ичингдаги хоинни ўлдир.


МАСЛАҲАТ

Ўлмас Кошчей каби бу жаҳолатнинг
мингта калласи бор,
вужуди — битта.
Қаранг, эринмасдан бу касофатнинг
каллаларин чопар ўжар йигитлар.
Эртаклар қўзғолар,
кўҳна узлатдан
вазмин садо берар асотирларим.
Сангин даҳмалардан файласуфлар ҳам
бошини кўтарар хавотирланиб.
Эҳ, ўжар йигитлар,
вужуд қувватин
бу жирканч махлуққа сарфлаб нетарсиз
Нечун кўзларингиз кўрар сувратни,
сийратнинг мағзига қачон етарсиз?
Айланманг жаҳолат теварагида.
жаҳолатнинг жони бошка жойдадир.
Кошчейнинг жонидай денгиз тагида,
балки Зуҳалдадир,
балки ойдадир.
Кўнгилнинг кўзи-ла кўринг оламни,
жаҳолат макридан қолманг алданиб.
Китобга мук тушиб ётган боладай,
каллани ишлатинг,
фақат каллани.


ЛОДА ҲАЗРАТИ ОЛИЙЛАРИГА

Ёвуз девларимни ухлатдим зўрға.
Неча юз минг йиллар ўтди орадан,
ниҳоят дилимнинг сувратин кўрдим,
ниҳоят ортимда кдтди қора ранг.
Ниҳоят тош каби
ухлар девларим,
коинот сирлари хушдир юракка.
Девларим бутунлай уйғонмасин деб,
лаҳза поясиндан юрдим юракка.
Не аср зулматнинг тубида ётган
кўзларим қамашди ўткир зиёдан.
Нечун қитиқлайсан энди донг қотган
ёвуз девларимнинг пойини, Лода...


* * *

Болалар тобора ўсар серзарда,
димоқларни ёрган ҳаволарга мос.
Каттароқ очилсин барча дераза,
шамоллатиш керак
дунёни бир оз.
Бир дунё чайқалар
чархга сиғмасдан,
ёғду тирқишлардан мўралайди зор.
Барча деразаси қаттиқ михланган
маъводан юксакроқ маъволар ҳам бор.
Тоза ҳаво бўлса,
ёғду бўлса мўл,
болалар соғ ўсар, дерлар эскилар.
Нечун қоронғида тебранар дўқ-дўқ
ой каби болалар ётган бешиклар.
Очиб ташланг ахир,
нечун нур майин
тўсган туйнукларда ифлос латталар.
Норози бош чайқар,
ёшларни койиб,
шамоллаб қолишдан қўрққан катталар
...Минглаб қорачиқлар
ялтирар ёвуз,
дадил олдга чиқар серзардалари —
қоронғида тошлар ярақлар совуқ —
чил-чил синар
дунё деразалари.


* * *

Тунов кун
бир кекса саллотни кўрдим,
куюниб сўйлади дардини бошдан,
мана, биз кўрганмиз ёвларнинг зўрин,
нимани кўрибди ҳозирги ёшлар.
Оғринган бўлсам-да
хўшлашдим хурсанд,
ўйладим қанийди очиқ бўлса жанг.
Мўр-малах бўлса-да қаршингда турса,
бир гал ёвлар отса,
бир гал сен отсанг.
Лек кўзга кўринмас бугунги ёвлар,
кийгандай сеҳрли дўппи ё қалпоқ.
Ҳимоя қилолмас бетоний довлар,
қадаминг қаричлаб ўлчарлар ҳар чоқ.
На гумбир-гумбиру
на қарса-қурса,
фақат шивир-шивир синайди дошинг.
Кўринмас куч бордай гуё ҳар фурсат
тирик нишон бўлур зарбларга бошинг.
Фақат висир-висир...
уйдан кўчага
чиқишинг биланоқ остона ҳатлаб,
турли идорага мавҳум «точка»дан
ёғила бошлайди юмалоқ хатлар.
Кимгадир қўлингни чўзганинг учун,
кимдандир йулингда ўзганинг учун,
тағин бир оз ғамгин кўзларинг учун
ёғила бошлайди юмалоқ хатлар.
Ёв деган мард бўлса...
Аммо номард кўп,
сени руҳан яксон қилмоқ мақсади.
Қай бир бурчакларда севинарлар хўб,
жўмард дўстларингни зор-зор қақшатиб.
Бу жангда оғирроқ —
ўлчаб ҳар қадам,
панадан зарб бермоқ номард ҳарбидир.
Шундан айланасан сирли ҳалқада
қафасда қутурган йўлбарс каби жим.


АЙТАР СЎЗИМ

Уруш худолари сочганда ўлим,
ўқлар ер бағирлаб учганда дайдиб,
хоинлар сўйлади ерга бош қўйиб,
«бошингни кўтарма,
кўтарма ҳаргиз».
Хатар ўтди-кетди,
ёвлар енгилди,
мардлар-да тин олди дардлари ариб.
Бироқ, хоинларнинг қадди эгилди,
бошин кўтаролмай қолдилар ҳаргиз.
Вақт ўтиб, хаеллар бўлганда вайрон,
қалбларни бузганда сохта ноиблар,
тағин ҳақ сўзини айтолмай ҳайрон —
бош кўтармай етди
фақат хоинлар.
Туҳмат тоши тегди қайси бир мардга,
айтайин дунёнинг қай бир тошини.
Билмадим,
учраган улар қай дардга,
нечун кўтаролмас ҳамон бошини?
Бир муртад мустабид,
бир жобир қаттол
қатағон қилганда не пок сасларни,
нечун айтмадилар «бу ишинг хато»,
нечун чўзмадилар кучли дастларин.
Бугун ер тагидаи қадаб кўзларин,
кўксин ҳақиқат деб йиртган одамга,
«бошингни кўтарма» деган сўзларни
инъом қиладилар нечун оламга?
Гоҳ тўрга чиқарлар,
бошлари қуйи,
уҳ, парвариш кўрган юзлар қизарган.
Бошимни кўтариб,
сўйларман куйиб,
нечун, нечун улар ҳамон иззатда?!


КАТТА КУН

Бу қандай кун ўзи,
қандай кун ўзи,
ҳаттоки мушуклар, итлар ишшайди.
Сохта қаҳрамонлар кетдилар тўзиб,
ёлғон даҳоларнинг оғзи қийшайди.
Элнинг бошиман деб юрган касларда
бош ўзи йўқлиги хўб бўлди аён.
Покиза кўринган не-не дастлардан
паррон бир ёғдуда ёлқинланди қон.
Бу қандай кун ўзи,
қандай кун ўзи,
жой-жойига қўяр ҳамма нарсани,
қай бир мунофиқнинг ўйнатиб кўзин,
бир неча юзига тортар тарсаки.
Чекка-чеккаларда қилганча ғийбат,
ишратни омол деб билган ўйсизлар
қўймижоз бу элнинг тили йўқ дерди,
оғзингни оч элим,
кўриб қўйсинлар.
Филодим бу куннинг сасин эшитиб,
сохталар зириллар — паноҳ топилмас.
Нарҳи кўтарилар сичқон тешигин,
ҳайратдан оғизлар энди ёпилмас.
Эй, дилим,
дунёдан озурда бўлма,
келажак кунларга ишонмоқ хўбдир.
Битта катта кунни кўрдинг ҳозирча,
бу элнинг каттакон кунлари кўпдир.


ЭЛЛИККА КИРГАН ОДАМ

Бир нечта юзи бор...
Хатар чоғида
юзин алмаштирар худди терликдай,
зиён-заҳмат кўрмай — баҳор боғидай —
бир кун кириб келди элликка.
Мана, у ўлтирар...
Кўзлари гуллаб,
юзлари қип-қизил янги олмадай,
Ҳисоб-китоб қилар, дўндирар пулга,
у етмаган бирор нарса қолмади.
Ҳаммаси жойида
қалтис пайтлари
юзин алмаштириб улгурар зўрға,
фақат битта юз-ла хавфу хатарни
босиб келаётган ёшлардан қўрқар.
Унингча рўй берар адолатсизлик,
ёшлар ўта хавфли,
тағин бетамиз.
Қизғаниб гапирар, «наҳотки, энди
дунёни шуларга ташлаб кетамиз».
Ўҳ-ҳ, қандоқ азоб бу,
шўрликка қараб,
ўзимни сезаман бошқа ерликдай.
Қандай устомонлик,
қандоқ жасорат —
шу ҳолда бемалол кирмоқ элликка.


- РИВОЯТЛАР -

ОДДИЙ ВАЗИФА
(Замонавий эртак)

Куйдирилган
учли ходада
ёвуз девнинг кўзларин ўймоқ.
Итга — сўнгак,
ит олдидаги
хашакни от олдига қўймоқ.
Бор-йўғи шу,
чинданам жўн-а,
аммо ўлмак каби мушкулдир.
Шерикларим бу ҳолга кўнган —
қуллигини билмаган қулдир.
Шерикларим,
ўҳ, шерикларим,
бари сўзлар ўзимга қарши,
не қиласан ғалвани тариб,
бизга ўзи шундоғам яхши.
Кетаймикин дейман гоҳида
тош асрига бағрим вайрона.
Қўзғалсалар зора оҳимдан
одамзотдан қолган ҳайвонлар.
Қолганмикин бирор кентавр
ёки бирон шўрлик горилла.
От шўрликка бўлди-ку жабр,
ит бечора тинсиз ариллар.
Уйғонар дев,
не гўзал қушлар
димоғида инграб қайнайди.
Шерикларим бирма-бир ушлаб,
очқаган дев роса чайнайди.
Бир амаллаб қочаман ўзим,
яшринаман аллақайдадир.
Анча вақт дарбадар тўзиб,
қайтиб келдим дунё айланиб.
Қоратоғдай ухлаб ётар дев,
ит ва от ҳам ўша ҳолида,
қичқираман, шерикларим деб,
садо келмас —
бошлар солинган.
Ухлаётган девнинг ёнида
бошқа гуруҳ яшар семириб.
Чирик хашак — итнинг олдида,
тулпор эса — сўнгак кемириб.
Айни пайти, дейман уларга,
бари сўзлар ўзимга қарши, —
тошингни тер,
бу дев ухлаган,
бизга ўзи шундоғам яхши.
Эҳ, галварслар,
эҳ, галварслар-эй,
тўнкалардай оғир ва гаранг
Қаратоғдай ухлаб ётар дев.
От депсинар,
ит эса — ҳанг, ҳанг...

Ҳолдан тойдим,
ҳушимдан оздим,
жон олар чоғ ғолиб тушкунлик,
сўнг сўзимни қоним-ла ёздим,
тоштахтага ёздим ушбуни:
«Ишонаман,
бир кун дев ўлар,
жарга қулар сўқир ҳолида,
от хашаги охурда бўлар,
сўнгак бўлар итнинг олдида.
Оғир бўлур эндиги разм,
бу жаҳолат,
бу девни қўйгин.
Энг аввало, қаттол, бераҳм
галварсларнинг кўзини ўйгин».


ИККИ ДЎСТ

Бир куни икки бахтсиз
безиб моли ҳулёдан,
шайланибди бахт излаб
бахтиқаро дунёдан.
Сўйлашибди ушлаб нон:
«мудом бирга бўлармиз,
бахтли бўлсак — ёнма-ён,
ўлсак, бирга ўлармиз».
Хуллас, худди эртакдай —
зумда битар каму кўст.
Юк бўлиб бир эшшакка,
йўлга чиқар икки дўст.

У замонлар йўллар ҳам
ўнқир-чўнқир, тош экан.
Иккала дўст камбағал,
соддадил ҳам ёш экан.
Ўйлашибди бахт ҳақда,
баҳор-да ёз бўлибди.
Куйиб ётган бир даштда
шўрлик эшшак ўлипти.
Сўйлашибди ушлаб нон:
«мудом бирга бўлармиз,
бахтли бўлсак — ёнма-ён,
ўлсак, бирга ўлармиз».
Дўстлар яёв йўл босиб,
не-не довон, қир ошар.
Ёзнинг ёрқин либосин,
куйдирибди қуёш ҳам.
Бўшаб қопти хуржунлар,
кўзлари ҳам гўлайиб,
бод учирган юлғундай
судралишар сулайиб.
Шундаям ичарлар онт:
«мудом бирга бўлармиз,
бахтли бўлсак — ёнма-ён,
ўлсак, бирга ўлармиз».

Кун ботай деган чоқда
бир манзилга етдилар.
Барс изларин сўқмоқда
кўриб титраб кетдилар.
Янгигина эди излар,
келганча сўл томондан
тор сўқмоқдан, шубҳасиз,
кетган эди довонга.
Баландлик бор сўл ёқда,
ўнгда эса — тубсиз жар,
хатарли, қалтис роҳда
титрар икки биродар.

Бирови дер кўп ўйлаб,
очмиз, сира мадор йўқ,
бизни йўлбарс еб қўйса,
қўй, дегувчи садо йўқ.
Яхшиси, эс борида,
жонни асраб қолайлик,
анов тоғнинг ғорида
шу кеча дам олайлик.

Бошқаси дер, кўп ўйлаб:
очмиз, сира, мадор йўқ,
бизни йўлбарс еб қўйса,
қўй, дегувчи садо йўқ.
Бироқ ғорда нима бор,
қордан бўлак нима бор,
очлик, қўрқув, ўлимдан,
ордан бўлак нима бор?

Бирови дер, қўйсанг-чи,
шундоқ ўлмоқ шарафми.
Қарагин, деб кўрсатар
барс келган сўл тарафни.
Кўнглим сезар, шу ёқда
бир макон бор қандайдир.
оч йўлбарс ҳам ўшоқдан
ўлжа олиб қайтгандир.

Бошқаси дер, биродар,
бу гапларни қўяйлик,
барсга дуч келсак агар,
қарқиратиб сўяйлик.
Кўнглим сезар, довонда
бирон кулба, қишлоқ бор,
димоғимга бўй келар —
олов, бўза, пишлоқ бор.
Баҳслашади икковлон,
гезарганча лаблари.
Турмайдилар ёнма-ён,
қовушмайди гаплари.
Хуллас, бири довонга —
кетди йўлбарс изидан.
Йўлбарс келган томонга
бири кетди ғизиллаб...

Вақт ўтар,
кун ёришар
оламни шод этгани.
Турар довон бошида
барс изидан кетгани.
Ўнг тарафда қишлоқ бор,
худди ўзи айтгандай.
Йўлбарс эса сўл ёқдан
орқасига қайтганди...
Шамол урар димоққа
нон ва олов ҳидларин.
Ҳура бошлар йироқдан
қишлоқнинг дов итлари.
Ўнгга юрар,
эслар аммо:
«мудом бирга бўлармиз,
бахтли бўлсак — ёнма-ён,
ўлсак, бирга ўлармиз».
Мард эмасми,
пўстинсиз,
турса ҳамки изиллаб,
ўйлаб шўрлик дўстини,
қайтади барс изидан.
Бир гап қолган азалдан,
бир донишманд айтганмиш:
барс ов қилар маҳалда
битта йўлдан айланмиш...

...Мана, кенглик очилиб,
ногоҳ ҳушин йўқотар.
Кўз ўнгида сочилиб,
сўлга юрган дўст ётар...
Эй, воҳ,
қандай ёвуз дарс,
турар дўстдан айрилиб.
Ўлжасига ёвуз барс
қарамасди қайрилиб...
Қизғиш қорда бемадор
ётаркан барс чўзилиб,
тик қарайди бемалол
тирик одам кўзига.
Бир-бирининг сабрини
бирзум синов этарлар.
Сўнг жимгина қайрилиб,
ўз йўлига кетарлар.

Шундоқ қилиб жўмардга
жўмардлар тенг бўлади.
Хулоса шу, йўлбарсга
қўрқоқлар ем бўлади.


БИР МИНГ БИР ЮЗ БИР ШОИР

Юртдан омад юз бурмиш,
шоҳ саройи — сукутгоҳ.
Кеча-кундуз ўй сурмиш
адолатли, доно шоҳ.
Юрт тўлибди гадойга,
эл аҳволи оғирдир.
Шундай чоқда саройга 
қасидалар ёғилмиш.
Бари тўла ҳамд-сано,
бари ёлғон, ғамзада.
Тинглайвериб тасанно,
шоҳ бўлибди дарғазаб.
Вазирига, бермай сир,
бир кун кулиб доно шоҳ,
буюрибди, қани бил,
юртда неча шоир бор.

Жарчилар ишлапти соз,
бирор лаҳза олмай дам.
Юртнинг барча хушовоз
шоирлари бўпти жам.
Вазир, — улуғ шоҳим, — дер,
таъзим қилиб мулойим, —
юртингизда бор экан
бир минг бир юз бир шоир.
Вазирдан кулибди шоҳ
ҳам тағин жаҳли кепти.
Шоирларни ҳозироқ
зиндонга ташла, депти.

Бир йил ўтиб орадан,
шоҳ сўрапти вазирдан,
билгин, бахтиқоралар
шеър ёзарми ҳали ҳам.
Вазир зиндон айланиб,
шоҳга бир сўз айтибди,
мингта шоир, найлайин,
шеър ёзишдан қайтибди.
Қолганлари шам тутиб,
кезиб худди бемордай,
бор оламни унутиб,
ёзмиш ҳатто деворга.
Шоҳ кулибди мийиқда:
минг шоирни озод қил,
қолганларин сийлагин,
не истаса, бажо қил.
Кўчир сарой боғига,
майли, синов баҳона,
бирор йил бу шоирлар
яшаб кўрсин шоҳона.

Йил ўтибди,
доно шоҳ
дебди бир кун вазирга:
баҳра олсак бугуноқ
шоирларнинг назмидан.
Барча шоир жам бўпти,
давра ҳангу манг бўпти,
юзта пўрим шоирнинг
оғир боши хам бўпти.
Турар фақат бир шоир,
турар шоҳга тик қараб,
бир тараф бўпти дунё,
шоир эса — бир тараф.
Шеър айтганда қилвири,
имонсизлар титрабди.
Эл дардини билмаган 
виждонсизлар титрабди.

Қолмапти эл армони,
шўришлардан айтибди.
Зумда ҳақсиз дунёни 
бир айланиб қайтибди.
Титрабди дов овоздан
салтанатнинг садлари,
гулдирабди равоқлар,
кўпайибди дарзлари...
Дудоқлардан учар оҳ,
жимлик чўкар қасрга.
Ғолибона сўйлар шоҳ
ўсал бўлган вазирга:
бир пайтлар шошилиб,
менга хато сўйлардинг,
йиғсам барча шоирни,
ишонар, деб ўйладинг.
Аммо вазир
кўп бекор
шоирларнинг ҳисоби.
Юртда битта шоир бор
мана, сенга исботи:
мингта шоир шунчаки
шеър ёзарди эрмакка,
инжиқ қалбнинг кундалик
нафсига дам бермакка.
Мана, зиндон баҳона
синаб кўрдик кучини,
бир йилдаёқ зиндонда
маълум бўлди пучлиги.

Юзта шоир тақдирдан
аламзада шеър ёзган,
истеъдодни таҳқирлаб,
иззат-обрў деб ёзган.
Бердим унвон, эътибор,
тилло қилдим тошларин,
мана, бари бўлди хор,
қуйи солди бошларин.

Бироқ битта шоир бор,
турланмагай ҳар жойда,
асло ўзин қилмас хор,
зиндонда ҳам саройда.
Азалий ишқ, нафратдан
айтмоқ унга жоиздир.
Салтанатни ғафлатдан
огоҳ қилган шоирдир.
Демак, вазир, унутма,
бир умрга эслаб қол,
бундан буён бу юртда
бир шоиру бир шоҳ бор.

Шундоқ қилиб хаёлга
берилар шоҳ ниҳоят.
Худди мана шу жойда
тамом бўлар ривоят.
Хўш, шоир-чи, қаерда,
шоҳ ё меҳр қўйдими?
Бирон макр тайёрлаб,
қарқиратиб сўйдими?

Келинг, энди оҳ уриб,
ярашар бир жилмайсак.
Не қилайлик, охирин
ҳанузгача билмасак...


САВДОГАР ВА ТЎТИҚУШ

Қушларни суярди савдогар азал,
шундан топар эди кўнгил хушини.
Ҳамма қушларидан кўрарди афзал
одамдай гапирган тўтиқушини.
Яна бир эрмаги тижорат эди,
тевалар кўзғолиб қолди бир наҳор.
Савдогар қафасбанд тўтига деди:
«Ҳинд сори борурман,
не тилагинг бор?»
«Эй саховатли зот,
кўнглим хўб чоғдир,
биринчи тилагим — соғ-саломат қайт,
иккинчи тилагим — палон боғдаги
тўтилар қавмига мендан салом айт».

Йил ўтди.
Сафардан қайтар маҳалда
карвон тўти айтган макондан ўтди.
Бир кавсар эди-да,
товланиб лаълдай
шохларда тизилмиш минглаган тўти.
Хушфеъллик ҳамиша керакли хислат.
аввал салом айтди,
андин сўнг калом:
«Турон боғлариндан бир тўти сизга
камина орқали йўллади салом».
Ҳаво тўлқинланди чексиз оҳлардан,
ногоҳ ғуж оғочлар тўлғонди оғир —
тўтилар тўкилди зумрад шохлардан,
рангин шуълалардай
тўкилди бир-бир.

Бу ҳолдан кўзғалиб қолди тевалар.
савдогар қайғуриб-қайғуриб қайтар.
Бу ёмон хабарни
шўрлик беватан —
йўл қараб ўлтирган тўтига айтар.
Эй воҳ,
бу қандайин кўргилик бўлди,
савдогар ҳайратда —
ўнгими ё туш —
бу ёмон хабардан тўтиқуш ўлди,
ўлди саройини безаб турган қуш.
Савдогар бўзлади,
бўзлади ёмон,
кўнглини безаган қушни йўқотди.
Қафаснинг эшигин очгани замон
ўлган қуш ўзини осмонга отди.
«Эй саховатли зот,
кечиргил мени,
қушларнинг тилини фақат қуш билгай.
Уларнинг бир сирин очайин энди —
бири банди бўлса, бари йиқилгай...»

...Шу-шу узлат қилиб,
ҳаққа етгандай,
ҳалиям кўнглига сиғмай ҳатто зар,
ушбу воқеани ўтган-кетганга
гапириб юрармиш хушфеъл савдогар.


ҒОЙИБ БЎЛГАН БОШСИЗ

Курсига ёпишиб қолган бошлиққа
бошсиз кириб келди —
кийгандай пийма —
бурнини қоқаркан улкан ёшлиққа,
бошлиқ пўнғиллади:
Парфия нима?
Бошсиз талмовсирар,
қарар анқайиб
гўё етти қават ернинг тагидан.
Миясин қоқаркан бошлиқ бақрайиб,
тағин пўнғиллади:
Парфия нима?
Парфия... Парфия...
бошсиз шивирлар;
бирор матаҳ бўлса керак-да ноёб.
Курсидан нимадир аста ғимирлаб,
буюрар, кечгача парфияни топ.
Бошсиз қуллик қилиб,
узмай туриб кўз,
чиқаркан бошлиқнинг маҳкамасидан,
таниш бир жувоннинг исмидай бу сўз
тинмай айланади хом калласида:
Алё, бу базами,
...вич ...вич сўровди,
бирорта парфия топилармикин?!
Алё, бу бозорқўм,
ўртақ Нуровми,
силарда парфия сотилармикин?!
Парфия... парфия...
пилдирар бошсиз,
таниш-билишлардан сўрар суйкалиб.
Кифтин қисганларга дер, ҳали ёшсиз,
парфия нелигин билмайсиз ҳали.
Қўшнисин учратар,
кулгили ҳолда
кўчадан бораркан терлаб, зинғиллаб.
Не излаб юрибсиз, деган саволга,
ҳа, шу парфияни, деди минғирлаб.
Э, қўйинг ҳазилни, —
қўшниси кулар, —
бу қурғурни топиш ўзи қийин-да.
Бошсизга жон кирар,
тинмай уҳ-уҳлаб,
қанчага бўлсаям...
қўлланг, дер чиндан.
Қўшниси қичқирар
кулиб наридан:
Парфия қадимги давлатнинг номи.
Гўё етти қават ернинг қаъридан.
нес бўлиб чақчаяр одамнинг хоми.
...Шу-шу ғойиб бўлди
шаҳардан бошсиз,
биров, ўтди, деса,
биров дер, кўчди.
Хуллас, бу дунёдан калласиз, ёшсиз
кимсанинг овози бутунлай ўчди.
Хўш, қайга кетдийкин
бошсиз елкали?
Давомин ўзича тўқисин ҳар ким.
Чиндан Парфияни олиб келгани
қадимги замонга
кетгандир балким.


ҲАНГОМА

Ёз куни,
катта йўл.
Гўзал аланглар
гўёки нимадир етмаётгандай.
Қуёш имиллайди,
гўзални кўриб,
гўёки атайин кетмаётгандай.
Гўзал ороланар,
лабларин бўяр,
қийиқ кўзларига суради сурма.
Чаккада бир даста садарайҳони,
тирноғи бўялган қўлида журнал.
Мунчалар кўркамдир супермошинлар:
оқ, қизил, кўк, сариқ, жигарранг, мовий...
Қиличдай йигитлар бир зумга тўхтар,
гўзалга тикилиб жуда ижобий...
Оқ машина тўхтар: "Ойимқиз, кетдик".
ойимқиз бўялган лабларин бурар.
Яшили тўхтайди: "Оппоқ қиз, э ҳайй".
Оппоқ қиз қарамас —
гўё ўй сурар.
Ярқираб тўхтайди қизили, мана:
"Гаплашиб кетайлик, э майли, аттанг".
Товланиб тўхтайди мовий ранглиси:
"Мунча чиройлисан, жонингдан аканг".
Барига ноз-фироқ,
карашма қилар,
гўё мана, ҳозир йўлайдигандай.
Барини куйдириб, мазахлаб қолар,
гўё бир шаҳзода келадигандай.
Қуёш кетиб қолди зерикканидан,
бундай ланж томоша ёқмади чоғи.
Ўтар кулранг, носранг, қора мошинлар,
кўринай демасди аммо зўрроғи.
Энди нур ўйнамас шўх кўзларида,
бирпасда олам ҳам қолди торайиб.
Ой чиққан маҳали
силкиниб, тутаб,
бир бало кўринди кўзга қорайиб.
Гўзал қўл кўтарар ўзидан ўзи,
олдинги ўринга ўтирар шошиб.
Ҳайдовчи кексайди,
тағин кўсайди,
кал ҳам гаранг эди, шарпайди ожиз.
На илож,
кетиш ҳам керак эди-да,
лаблари сўлиган: юзида — сурма,
ўйида оқ, сариқ, кўк, қизил, мовий,
хиноли қўлида эзилган журнал...


ОВЧИЛАР

Қирчиллаган йигитлар
қўмсаб овнинг гаштини,
маст отларни ўйнатиб,
кезар дала-даштларни.

Кун найзага келганда
роса терга ботдилар,
гоҳо қуён, гоҳ читтак,
гоҳо чумчуқ отдилар.

Аммо бундай эрмакдан
кўнгиллари тўлмади.
Қайтишди кун ботарда -
«бўлмади ов, бўлмади».

Овчилардан кулгандай
бўларди тоғ тошлари.
Қайтар эди шўрликлар
қуйи эгиб бошларин.

Мана, ногоҳ овчилар
ҳайратдан лол қарайди:
жаннатдай бир маконда
туман қушлар сайрайди.

Гала-гала тустовуқлар,
кийик уйнар сайҳонда,
садо берар какликлар,
ғозлар учар осмонда.

Овчилар воҳ дейишар,
«воҳ» дейишар ўртаниб,
милтиқлари бор эди-ю,
соб бўлганди ўқлари...


ЙЎЛБАРС

Мангу қочар,
қочар тоғлардан,
ўрмонлардан, чангал, тўқайдан.
Дунёда кўп яшагани йўқ,
аммо бунча душмани қайдан?
Шўрлик йўлбарс
қайга қочмасин
фақат овчи йўлини тўсди.
У ҳеч қачон қочмасди, аммо
ўзига ҳам ёқарди пўстин.


- ҚОП-ҚОРА ЧЕЧАКЛАР -

ҚЎШИМЧА ҚЎРИҚ

Қуршовда
юртимнинг қабристонлари, 
қабрлар оғзида тўхтаган пахта, 
гўё шўрликларнинг арзон жонларин 
қутқариб қолгандай милёнлаб лаҳад. 
Шўрликлар
бир умр ёмғир, қор кечиб, 
фақат қабрлардан ҳаловат топди. 
Уялдим тунов кун кўйлагим ечиб, 
пахта экилмаган баданим қопти. 
Мен ҳам гўл одамман, 
биргад укалар,
пошшолар ухласин дейман хотиржам,
менгаям озгина беринг шу дарддан, 
энди пахта экинг баданимга ҳам. 
Фақат баданимга ишлатманг кимё, 
кимё кириб бўлган хону монимга, 
бутифос, катаран, 
қисқаси, сонминг 
заҳарли дорилар оқар қонимда.
Қўрқмасдан экворинг, 
тезроқ борасиз
юқори белгилаб берган мўлжалга, 
пахта очилганда ҳеч бир дорисиз 
баргларин тўкворар
эсли гўзалар.


ТУҲМАТ

Кеча ўғри бўлди,
бугун ваҳшийдир,
энди бутун дунё билар бу ҳақда.
Қандай мўмин эди,
қандай яхшийди
анқайиб жимгина терганда пахта. 
Қайта қуриш ўзи чиқди қайданам? — 
юксак қалъалардан боққан ўғрилар 
улкан мамлакатнинг бутун айбини 
содда ўзбекларга қўйди тўғрилаб. 
Шунда буюк денгиз чайқалиб кетди,
майдонларни босди бир ювош зулмат. 
Шоирлар уйғота олмаган элни 
уйғотиб юборди маломат, туҳмат.
Кеча ўғри бўлди, 
бугун ваҳшийдир, 
бўҳтонга кўмилиб турар асабий. 
Ўзин майдонларга сиғдира олмас, 
болалар қонига ўтар ғазаби. 
Яхшилик туғади, ёмонлик ҳам гоҳ, 
бўлмаса озгина қўйсалар мақтаб, 
бугун ҳам саҳардан қаро шомгача 
жимгина илжайиб терарди пахта.


УЙҚУ

Халойиқ ишонди,
кўзёшдан ийди, 
айбдор болтамас, 
айбдор кунда.
Қасосин олмоқдан ўзини тийди 
жаллодлар ниқоби йиртилган кунда. 
Қон қўлида сузар бедод салтанат, 
барча тафсилотин, қани, ким ёдлар? 
Бу содда халойиқ мунча алданар, 
пихиллаб кулади энди жаллодлар. 
Ўтар ошкоралик ҳаш-паш дегунча, 
келажак кўрсатар ким кулар, йиғлар, 
милён айғоқчилар далил тергунча 
қайралиб турса, бас, 
исфаҳон тиғлар.

Қайдадир
булбуллар толиқиб сайрар, 
ҳавода учгандай милён малойик. 
Бир четда жаллодлар тиғларин қайрар, 
уйқуни уради шўрлик халойиқ.


БАТТОЛ ОРЗУСИ

Халақит беради 
ҳамиша бу вақт,
бемалол ишлашга қўймас бизларни. 
Қанча чўлпонларни отувдик пақ-пақ, 
зўрға яширгандик қонли изларни... 
Аммо вақт очворди... 
биз гумдон қилган
ҳозирча... ўттиқ-қирқ милёнта мурда 
содда — гўл халқларга жи-и-ндай тешилган
калла чаноқларин кўрсатиб турар.
Хўш, мунча ваҳима... 
ахир сиёсат
вақти-вақти битан қон талаб қилар, 
ахир ҳурфикрлик деган риёзат 
ҳар қандай давлатни йиқита билар. 
Инсонпарварликдан қайтганимиз йўқ, 
ҳалиям тошларни кесар болтамиз. 
Агар керак бўлса, 
ўқларимиз кўп,
ҳаммани бир бошдан пақ-пақ отамиз. 
Чўлпон-пўлпон дейсиз,
ишимиз катта,
тарихга сиғмасдан турар ўжарлар, 
жаҳолат босган тўрт асрни ҳатлаб 
Бобурни олувдик энди мўлжалга. 
Аммо сал кечикдик... 
чала қолди иш,
вақт ҳам мудраб қолар — ҳали кўрамиз, 
Навоий мулла бор, тағин Яссавий, 
нарида Қошғарий, 
бор-ку Тўмарис...