- ИККИНЧИ ФАСЛ -

ЁЗ РАВИШИ

Нурларини йиғиб олар кун,
осмон ерга ташлар соясин.
Юлдузларин ёқиб қўяр тун,
кесиб қўяр ойнинг поясин...

Шуълаланиб, шарқираб ётар
кўк сувларда ой синиқлари.
Етиб келар муздай шабада —
қари тоғнинг хўрсиниқлари.

Ялпизларнинг бўйин уфуриб
шўх жилғалар водийга чопар.
Ҳовузларни ёпиниб олган
қурвақалар жимликни қопар.

Қизиб кетар ер томирлари...
Тунга илиқ бўйлар таралар.
Бирдан кайноқ ёз оқиб келар
жимиб қолган боғлар оралаб.


* * *

Тонг кўксида қушча сайради,
куйлайди кўп сувлари синиқ.
Ювош нурлар ўйнайди, осмон
гулдай яшнар тобора тиниб.

Ўтиб кетар ҳаллослаб шамол,
беҳиларнинг хуш бўйи анқир.
Қизлар ўтар — кўзлари армон,
дурраларда сочларин танғиб.

Тонг кўйлаги унсиз йиртилар,
чақнаб кетар офтоб тиғлари,
ит ҳуради, ҳанграйди эшак,
қай ҳовлида гўдак йиғлади.

Тонгги қишлоқ кўчаларидан
чиқиб кетар овлоққа сукун,
далалардан ўтар шошилмай
ола-була сигир каби кун.

* * *

Суронларни оралаб ўтдим,
теракзорлар сафи бошланди.
Қуёш ўчди, ёнди булутлар,
майсалариинг кўзи ёшланди.

Аламзада итларнинг сасин
адаштириб кетдим хотиржам.
Ҳўкизларни ортда қолдирдим,
ҳанграётган эшакларни ҳам...

Кетавердим, мажнуна толлар
сув ичаётган сойни ёқалаб.
Қип-яланғоч ойга бақрайиб
сайрар эди шўрлик бақалар.

Вақт оғади, улкан сукунат
ёбонларни босадир тошдай.
Бирор садо қолмас оламда
юрагимнинг зарбидан бошқа.


* * *

Ёз туни. Боғ шира уйқуда.
Кекса чинор суради хаёл.
Кириб қолар боққа адашиб,
телвакезик, яланғоч шамол.

Довдирайди ухлаётган боғ,
бошланади оғир оҳ-воҳлар.
қоматларин эгишиб, саннаб,
кўзёшларин тўкар гиёҳлар.

Хаёл суриб, кузга бораётган
бир ёшгина олма қўрқувдан
қоқилару шарбатга тўлган
меваларин тўкворар сувга.

Телвакезик, саёқ шамолдан
ғазабланиб, улкан, улуғвор
бошин чайқаб қўяр-да, узоқ
ғижирлатар тишларин чинор.


* * *

Тун гуркираб ўсар ёбонда
ўсганидай бир тўп гулхайри.
Бошланади синган сувларда
ялангоёқ ойларнинг сайри.

Майсаларнинг бағрига кирар
қизиб кетган тоғлиқ шабада —
шивир-шивир бошланиб кетар
бу юлдузли, ойдин капада...

Ёнарқуртлар сомон йўлидай,
чириллайди — қайда саратон.
Ағдарилиб баҳайбат, тарғил
сағрисини кўрсатар осмон.

Қушлар дўнар қора баргларга,
нурлар сўнар шаб намларида.
Қурбақалар ёрила бошлар
йўловчи — вақт қадамларидан.


АФСОНА

Кўкрагимни майсага босиб,
буталарнинг панасида жим,
кенг камарда чўмилаётган
юлдузларни узоқ кузатдим.
Икки кўзим ўйнар мириқиб,
афсонавий хилқат очилар.
Касирлатиб куруқ шохларни
чакалакдан чиқар овчилар.
Вужудимга тарқалар титроқ,
юрак тошга айланиб қолди.
Хайриятки, бу ойдин тунда
юлдузларни бўлмайди отиб.


* * *

Боғларда кўзларим қамашар
шохларга илинган ойлардан...
Тошларга урилиб, шарқираб
юлдузлар оқадир сойларда.

Тўлин ой очилган кўксига
булутдан бағирдош топади.
Шабада — шўх жувон юракни
ўйнаркан гоҳ очиб, ёпади.

Булутлар ўтлаган адирда
чиройли кундуздан кечаман.
Шаробдай тотимли бу тунни
томчилаб, томчилаб ичаман.


* * *

Ичар қуёш нурларин жувон,
кўйлагини, сийнасин ечар —
потирлайди яйраб шамолда
икки тутқун оппоқ мусича.

Ичар қуёш қурларин жувон,
настариндай жисми қорайди.
Қариб қолган қуёш найзадан
бир дақиқа ёмон қарайди.

Денгиз ўпар жувон оёғин,
шамол ўйнар қумрол сочини,
ҳувиллаган соҳилда танҳо
жувон ётар гулдай очилиб.

Бу атрофда бирор шоир йўқ.
Жувон мангу ётар бу ерда,
мангу ётар осмонга қараб,
унутилган, ажойиб шеърдай.


* * *

Тонг очар кўзларин эриниб,
севинчдан йиғлайди қиёқлар,
чечаклар жилмаяр севиниб,
шамолда чўмилар гиёҳлар.

Ўйноқи шуълалар — болалар
жимгина тарқалар сайҳонга,
ўргимчак тўқийди толалар,
хонқизи боради меҳмонга.

Қурбақа варақлар баёзин,
гулдан бол сўради арилар,
чигиртка қайрайди овозин,
парвозда ниначи — нарилар.

Чумоли, меҳнаткаш чумоли,
куйинма, атрофга бир қара —
майсалар, оҳ, қандай ҳумоли,
дунёни қилма кўп масхара.


* * *

Яшил сочли санновчилар —
сингилларим, мажнунтолларим
Қайрилдиму рангим бўзарди,
қалтиради кучли қўлларим.

Ўттиз йилки тинмай эргашиб,
яширинганча зийрак кўзимдан,
сарсон бўлиб тоғу тошларда,
келар эмиш йиғлаб изимдан.

Ҳали ёшман, ҳали куз узоқ,
гуллар ҳамон порлар ёдимда.
Бироқ нега бу жинни толлар
йиғлаганча келар ортимдан?!

Гап уқтириб бўлмайди бироқ,
йиғлайдилар саннашиб, тўлиб,
оқиб борар зангор водийдан
кўзёшлари бир дарё бўлиб...


* * *

Ой синиғи тўла сувлоққа
шаршарадай қуйилган ёллар.
Бу ёлларни силар меҳрибон
шабадалар — маъюс аёллар.

Кўк елларин сувга ботириб
не замонки сув ичар отлар.
Атрофдаги кўм-кўк адирлар —
ўтовларда ботирлар ётар...

Бироқ тунда ўт-майсаларга
тўкиладир кимнинг ёшлари?
Нега сувдан бечора отлар
кўтаролмас оғир бошларин?

Нима бўлган уларга ахир
ё сеҳрлаб қўйганми сувлоқ?
Нега жимлик босган воҳада
беғам ухлар ботирлар узоқ?


* * *

Не даврлар қори тагида
музлагандай қари қўтослар —
сокин ётар Олой тоғлари,
бағри тўла ғалаён, саслар.

Аммо сезар ҳар бир шарпани,
бўлса ҳамки хоблари ҳадсиз,
ўз тинчини бузган ёвларни,
ўлдиради тоғлар шафқатсиз.

Ишонмасанг, ўқ отиб кўргин -
бўкирворар саноқсиз қоя.
Ўта мағрур, феъли кўп ёмон,
тоғлар ўзин севар бағоят.

Эҳтиёт бўл бунда юрганда,
буюкман деб хос хаёл сурма.
Милтиқ отиш у ёқда турсин,
овозингни кўтара кўрма...


* * *

Ибтидоий, ўткир қоялар...
Бу тоғларнинг осмони мовий,
бунда гуллар фариштасимон,
бунда ҳатто тошлар самовий.

Ўзим тоғда, юрагим тоғда,
қояларнинг тагида юрдим.
Кун нурида товланган қорда
одамларнинг изларин кўрдим.

Сақлаб қопти одам изларин
бу тоғларнинг мусаффо қори.
Олиб борар эди бу излар
мени борган сари юқори...

Аммо тоғдан тушганим сари
сезар эдим бадбўй исларни,
кўрар эдим тулки, қашқирлар,
тўнғизлару илон изларин...


* * *

Тоғ ўтирар водийда танҳо,
оқ сочлари қоплаган кўксин,
минг йилларки бу нуроний тоғ
асрларга киради ўксиб...

Атрофида сон-саноғи йўқ —
қовжираган, сариқ адирлар —
қачонлардир юртим деб ўлган
паҳлавонлар ётган қабрлар.

Узоқ юрдим кекса тоғ сари,
гоҳ одимлаб, гоҳида чопдим,
нураган тош, қоя тагидан
гўёки тоғ кўзларин топдим.

Сўйлагандай бўлар эди тоғ,
тушунмасдим аммо сўзларин.
Қандай ғамгин эди бу кўзлар,
қандай йиғлар эди кўзлари!..


ТУНГИ МАНЗАРА

Ўрмонлар жим йиғламас шамол,
сой сайрамас, бақалар жимдир,
ингроқларга тўлиб кетган тун —
ғамгин қўшиқ айтади кимдир.

Отим ўлган, қиличим синган,
мажақланган совут, қалқоним,
ким ташлади мени бу чоҳга,
қайда қолди ёруғ осмоним!

Қаерданман, қайга борарман,
қора зиндон нақадар чуқур,
фақат тоқнинг буржидаги ой —
туйнукчадан тушар хира нур.

Барча азоб камлик қилгандай
сой сайрамас, бақалар жимдир,
гуё мазах қилгандай гоҳ-гоҳ
ёпиб турар туйнукни кимдир...


САЁҲАТ

Табиатнинг хилват бурчаги:
унутилган, ёввойи тупроқ,
ҳувиллаган тоғу топшарни
қари қуёш севади кўпроқ.

Хабар бериб шамол югурди
бу диёрга келганим ҳақда,
узлатдаги тоғлар қўзғалди,
саросима қўпди ҳар ёқда.

Оҳу қочди, бошимга ногоҳ
улкан бургут соя ташлади.
Қоялардан тўзғиди қушлар,
сувлар қочиб кета бошлади.

Атрофимга қарадим ҳайрон:
булутларга бурканар ўтлоқ,
сув ичмоқчи бўлиб эгилдим,
ногоҳ музга айланди булоқ.

Қўл узатсам, булутларгача
ўсиб кетар қирмизи олма!
Нима бўлди сенга эй, диёр,
юрагимга ғулғула солма?!

Забт этгани келмадим сени,
енг ичида йўқдир пичоғим.
Мен Искандар, Чингизхон эмас,
осмон каби очиқ қучоғим.

Ишонмасанг, қара кўзимга,
кўзларимда яшайдир Ҳотам,
мен тегмадим ҳатто илонга,
ниши тўла заҳар бўлса ҳам.

Жимлигини бузмади тоғлар,
ўз бафини очмади, зимдан
ҳадиксираб, мишта кўзи-ла
фақат қараб турар изимдан.


ЎРМОНДА

Қалин шохлар аро ялтираб
кун нурлари оқаёттан дам,
елкасида қўшоғиз милтиқ —
кириб келди ўрмонга одам...

Афсонавий, зангори диёр,
бағри тўла жодули сукун.
Шохлар аро тобора кўпроқ
нурларини оқизарди кун.

Чор-атрофни кузатар одам,
ҳар садони пойлар атайлаб,
дарахтларни паналар, бирдан
майсаларни босар авайлаб...

Уйқудаги ўрмон тўсатдан
кўрмай қўяр кўҳна тушларни
ва қаттиқроқ бағрига босар
сайраётган митти қушларни.

Жимлик чўкар орага бир зум,
оҳ, бу кутиш лаҳзаси ёмон!
Варанглаган ўқдан айиқдай
бўкирворар баҳайбат ўрмон.

...Она бўри инграб қулайди,
кўзлари — лим қотган жоласи.
Шошилмасдан милтиқли одам
қонга солар бўри боласин.

Чор атрофга қарамас энди,
майсаларни босар хотиржам.
Титроқ босган ўрмон ичида
узоқ инграр ярадор одам...

Ғарқ қилади қалин шохларни
куннинг қонга ўхшаган нури
елкасида қушоғиз милтиқ,
чиқиб кетар ўрмондан бўри...


МАШҚ

Тун.
Олмазор элас илғанар
далаларнинг кенг оғушида.
Оқиб ётар олтин жилғалар
олмаларнинг сокин тушида.
Шоввасида нурлар қайнаган
хилватдаги жилғага бордим,
тақдиридан ҳасрат айланган
хаста дилни қўйиб юбордим.
Қариқизлар,
етим ялпизлар
қучоғида кетдим ҳушимдан,
чўмилётган ситора қизлар,
олмазорни кўрдим тушимда.
Даф қилди кун
милён йилдирим
қудратин жамлаб зарбига,
воҳ, ўйнарди ғамзада дилим
жилғаларнинт зумрад лабида.
Тушимни ё ўнгимни билмай
қараб қолдим — кўзимда вола,
кўз ўнгимда кечаги дилмас,
уйнарди бир жонсарак бола.
Дилим,
дунё даъюсларидан
қора терга ботган ғуломим,
настариндай пок ҳисларидан
туфдонларни қилган кулолим,
жудо бўлдинг табиатингдан,
бўғзингда бор бир шода мўлдир,
жудо бўлдинг тариқатингдан,
энди тинчиб қафасда ўлтир.
Далалардан
шаҳарга қайтдим,
унда касга каслар ғанимдир.
Йўл бўйича кўкрак қафасим
қаттиқ-қаттиқ муштлади кимдир


ЧЎЛ

Ёввойи чўл очилиб ётар —
қип-яланғоч, чиройли, равон,
тепасида тобора беҳол
ҳансирайди ҳайбатли осмон.

Оғушига босиб вақтни
эритарди чўл — соҳибжамол.
Қашқир каби увлар ваҳмали
ёвшанларда йиртилган шамол.

Ёввойи чўл буюк кенгликда
менга борин очиб ташлади,
гўл-девона икки кўзимни
шошилмасдан ўйнай бошлади.

Бургутларин осмонга отди,
мақтанди хос гуллари-ла чўл,
турдим билмай қайга юришни —
қайга боқмай, кўринарди йўл.

Чўл қитиқлар товонларимни,
борган сари бошлар ичкари,
кўрсатмоқчи бўларди гўё
хазинага лиммо-лим бағрин.

Бир сония хаёлга чўмдим,
буюк тоғлар, боғлар изларин,
қотган денгиз, тўзган шаҳарлар
шарпасини кўрар кўзларим.

Чўл гўзалдир.
Ортимга аммо
ўгирилдим бир сезги билан,
изларимда ваҳма-ла шитоб
ўрмаларди қоп-қора илон.

Чўл, мунчаям бўлмасанг айер,
мунча бағринг севгидан холи,
гўзалсан-у, ғоят маккорсан
доғули, шўх жувон мисоли.