ДЕБОЧА

Шукр этаман, шукр ширин ҳол учун,
Ушбу улуғ даврада иқбол учун.
Ҳур бу замон васфида ойу йилим,
Мадҳин адо этгали ожиз тилим.
Чунки мен ўтмишни кичик шоҳиди,
Балки варақларда рақам шоҳиди.
Эрди у кун бир алами игнадан,
Ўтган,азоб игнаси ҳар сийнадан.
Қай куни нур сочди ёруғ офтоб,
Тутди вафо байроғини инқилоб,
Дилга-ю элга улашиб тенг ҳуқуқ,
Меҳнату фикрга бериб кенг ҳуқуқ,
Бўлди муяссар бу фаровон ҳаёт,
Бахт самосида ёзиб кенг қанот.
Мен ҳам олиб эрк нуридан, онг, шуур,
Етди ҳаётимга ҳаловат, ҳузур.
Бўлмади Фурқатга бу даврон насиб,
Кетди надоматда Муқимий ғариб
Завқий замон кохишидан доғ бўлиб,
Роҳатидан кулфати кўпроғ бўлиб,
Келди етиб яхши бу кунларга, лек-
Қўймади жаллод ёвузлар тирик.
Она сутин тотдим, отам тузларин,
Амрига бўйсундим, олиб сўзларин.
Вояга етдим, ўқидим мен савод-
Бўлди ғазал машқию, гоҳ касб ёд.
Тушди ҳавас ғулғуласи қалб аро,
Ғулғула эрмасди у чин муддао.
Гоҳи фикр чўққисига етгудек,
Гоҳи бўлур жон узилиб кетгудек,
Гоҳида тутқизмаса мисра учун,
Кўрсатади шунда табиат кучин.
Баъзи дамнинг файзи қишинг ёз қилур,
Баъзида илҳом париси ноз қилур.
Ким ўзича топди камолот денг,
Минди-ю майдонда чопар от денг.
Билгучи узтоз керак, жон керак,
Жон билими, унга шу дармон керак.
Кимнинг эса шуғли ширин бир китоб,
Унда сухан гавҳаридир беҳисоб.
Кимнинг агар бўлса бисоти ғариб,
Пахта солур ҳар куни бир ағдариб,
Меҳр қўяр касбига кимки бу дам,
Зойи қўярму ҳунар ихлоси ҳам.
Касбу камолоти-ла ким бор экан,
Бахт унга ҳамдам, абадий ёр экан.
Қанчаки ёзсанг бу кўнгил ёзилур,
Худди қиш айёми кетиб ёз бўлур.
Қанча ниҳол боғига боғбон экар,
Меҳнат этиб мевасига кўз тикар.
Жондек авайлаб, пишириб, соз этиб,
Ҳосилидан элни сарафроз этиб,
Асраб илингай кетириб хонига,
Таъми ширин мевани меҳмонига.
Ишласа ғайрат ила деҳқон агар,
Донаси дурдона бўлур бехатар.
Аҳли қаламларни миришкори ҳам,
Меҳнати-ла сафҳага чеккай рақам.
Гул терибон наср гулистонидан,
Назм қилурлар тўла имконидан.
Дил тубидан маъни муқаррар сочар,
Насрида ҳам назмида гавҳар сочар.
Ҳар қа-ю ижодчи ҳунарда бўлак,
У бири атлас тўқигай, бу алак,
Бўз тўқиса, бирлари кимхоб тўқур,
Бири жуволдўз-ла қўлқоп тўқур.
Ҳар киши ҳам сепда бисотин ёзур,
Билса ғазал, билмаса отин ёзур.
Баъзиларин сўзи-ла сози ширин,
Баъзиларин созини ози ширин.
Баъзилари уста бузармон бўлур,
Баъзи бузармонни тузармон бўлур.
Косиб агар бурмаса қирғоғини,
Қадрига етгай ўриш-арқоғини.
Мен демадим барчадан афзал ишим,
Бўлмади, афсус, мукаммал ишим.
Бўлса-да юздан бири мақбули ом,
Бахтли санардим мен ўзимни мудом
Топган ўзин аҳлига гул келтирур,
Йўқса хижолатли кўнгил келтирур.
Хулласи: ким билганича соз этар,
Ҳар қуш ўзин кифти-ла парвоз этар.
Бўлди ярим аср умр йўлдошим,
Дўстлик, аҳиллик ила етмиш ёшим.

ҒАЗАЛЛАР
МУРУВВАТ БИРЛА
Мурувват бирла, ёрим, йўқласанг бир васл боғингга,
Қаро зулфинг каби кўнглим қуши ташлар оёғингга.
Муаттар сочларинг ҳар тори бир ошиқнинг занжири,
Бири мафтун жамолингга, бири садқа дудоғингга.
Қачонким бир боқиб гулдек висолинг шавқида ёндим,
Ғизо истаб илинган қуш каби тушдим тузоғингга.
Яқиндан билмасанг ҳам хаста ҳолимни вафопарвар,
Узоқдан лоақал шафқат билан олгин қучоғингга.
Мен ўлдим рашкдан, сен ноз ила этдинг йироқ ўзни,
Адабданму яқин келса лабинг холи ёноғингга?
Ғубор олуда бир мўй тори зулфингдан йироқ ўлсин,
Тарарда эҳтиёт бўл, тегмасин олтин тароғингга,
Вужудим куйса не тонг, Чарх уриб парвонадек ҳар дам,
Кўнгил талпинса нетсун, нозанин, ҳусни чироғингга?

ЧОЙ ТУТДИ БИР ПИЁЛА
Ошиқ эсанг жаҳонда, чекма аламли нола,
Чунки аламли нола қолдирмасин увола.
Гул сайри гул аролаб юрган эдим чаманда,
Кўз кўрди, вола бўлдим бир ҳусни бемисола.
Кўнгилда изтиробим ошди яна кўрай деб,
Дарё каби хаёлим мавж урди чун шалола.
Бахтим кулиб бериб у бир лаҳза ёнидан жой,
Буркаб юзин ҳаё дан, чой тутди бир пиёла.
Айтдим: ”Қаю чаманнинг энг тоза бир гулисан,
Ўхшар қадинг ниҳола, икки қошинг ҳилола”.
Айтдики: ”Мен хазонсиз саодат юлдизиман,
Фаслида гул очилгай, сўнгра етар завола.”.
Этди кўнгилни мафтун бу маънавий жамоли,
Ҳай-ҳай, на хуш такаллум, одоби яхши бола.
Иқболу бахтин ўйлаб кўнгил хазинасидан
Яхши тилакларим бор иффатли ойжамола.
“Тут дилда, - деди, - пинҳон ишқу муҳаббатингни”
Чархий, надур жавобинг бундай ширин савола?

КЎНГЛИМ ЯҚИН

Кўнгил яқин нигорим, аммо ўзим узоқда,
Келмас кўзимга уйқу ҳар кеча иштиёқда.
Ағёра бўлма мойил, бўлгил сўзимга қойил,
Аҳдингни қилма зойил, ташлаб мени йироқда.
Жон эрди реша-реша, килдинг карамни пеша,
Икки кўзим ҳамиша парвонадек чироқда.
Кўрсат юзингни барно, ҳуснинг қилай тамошо,
Қош ўсма қўйса, аммо соч дардидур тароқда.
Ёримнинг ишвасидан, нозу карашмасидан,
Келмоққа ваъдасидан оғзим бу кун қулоқда.
Чархий мисоли булбул шайдоси бир қизил гул,
Минг марта арзимасму айланса ушбу боғда.
1951 йил.

ГУЛ ДАСТА-ДАСТА

Қаддинг, эй нозанин, гулдаста-даста,
Жамолинг кўргали олам ҳавасда.
Бинафша кокилинг бўйига шайдо,
Санубар қадду шамшодингга баста.
Ярашган қомати зеболарингга
Таралган қора сочинг раста-раста.
Жавоҳирму тишинг ё дурру гавҳар,
Таманнойи лабинг Руму Адасда.
Мени кўнглум сени ёдинг-ла хурсанд,
Рақиб аҳли итобингдин шикаста.
Чаман булбуллари ёдингда сайраб,
Сени деб қолмагай қумри қафасда.
Муҳаббат оташи ҳар кимда бўлмас,
Бўлур Мажнун каби Лайлипарастда.
Қачонким Чархий васлингдан ичиб май,
Эрурман то бу дам масту аластда.
1927 йил.

ИШҚ ДАРГОҲИДА МАҚБУЛ

Бир нафаслик тинч ҳаётим энг улуғ фурсат менга,
Ҳар минут завқи-қувончим, бахт ҳар соат менга.
Ёр сочидек узун тунларда хобим ким десун,
Васл оқшомида кўз юммак эмас роҳат менга.
Ёридан қувланди бўлганлар, менга.келманг яқин,
Ишқ даргоҳида мақбул-дард эли улфат менга.
Фитнадан, олуда ишрат боғидан йўқ ҳосилим,
Боғу роғимдир-тикансиз гул-ширин суҳбат менга,
Жисми жон торожига етганда нафснинг лашкари,
Қудратим қалқони тўсса, етмагай заҳмат менга.
Ҳар нечук нокасга ҳаргиз гарданим хам бўлмагай,
Чунки бу таълимни ўргатган ҳалол меҳнат менга.
Филдимоғ айши-ла хурсандлардин олмасман сабоқ,
Тинчимас меҳнатда ботир-мўр ҳам ибрат менга,
Эл назаргоҳидан айрилмоқ эрур кўп хорлик,
Яхшиларнинг даврасида бўлмоғим-давлат менга.
Чарх гардундан баланддир ҳимматим меърожи ҳам,
Қаҳрамон халқимни шону шуҳрати шуҳрат менга.

МУНОСИБ

Кўнгил ганжасига жон муносиб,
Эрур ҳар жонга бир жонон муносиб.
Ҳаёлим мотами ҳижронда қолмиш,
Нажот истарга сен-султон муносиб.
Хиром этганда зебо қоматига,
Муҳаббат шавқи-ла жавлон муносиб.
Демасман рози дил ифшо этурга,
Кеса бедард, беунвон муносиб.
Талаб этса муродни ошиқ аҳли,
Мурувват аҳлидан эҳсон муносиб.
Кўнгил сандуқида кўпдур ҳаваслар,
Баён айларга бир девон муносиб.
Десалар муниси Чархий бўлурга,
Фасоҳат бобида Даврон муносиб.

ЭЙ ЮЗИ НУР

Эй юзи нур силсилаи офтоб,
Эй кўзи хуммор, лаби шаҳодноб,
Қайси чаман гуллари сендек ҳарир?
Қайси пари сен каби олижаноб?
Неча санамларки юзинг шавқида
Кўрмоқ учун бағри бўлибдир кабоб.
Сўзга кетир лабни табассум билан,
Тортмасин ортиқча дилим изтироб.
Танга етургай янги жон боқишинг,
Ташлама меҳрингга жафодан ҳижоб.
Не десам андин яна сен яхшироқ,
Сенсан умидим ёритур моҳитоб.
Қаҳр ила синдирма кўнгил кўзгусин,
Ўз уйини ҳеч киши қилмас хароб.
Ҳарна дединг арз ила, ул нозанин,
Чархий, саволингга берурми жавоб.
1969 йил.

ЁШЛИК

Эсизки, ёшлик ўтиб, сочларимга тушди қиров,
Йигитлик авжи кетиб кексаликда қолди синов.
Йироқ-йироққа боқиб кўзларим тўюб-тўймай,
Узоқ-узоқ сафарим отига урилди жилов.
Қиморхона ишқ ичра неча йил юрдум,
Кўнгил олур кишига жону дилни тикдим дов.
Ғаюр ирода тифли йўлимда ҳар ағёр,
Куюб ўзин ўтида маҳв бўлди бир неча ёв.
Гаҳи дилимда муҳаббат алангаси тутошиб,
Не сўз демайки, фиғоним тўсолмади ҳеч ғов.
Биров боқиб менга холис силарди пешонам,
Бировга чин сўзим айтсам, тилимга солди ғаров.
Улуғлар олдида одоб билан эдим хомуш,
Биров деди бу на одам, биров деди бу соқов.
Мадад тилаб неча устозларимни хизматида,
Сақол шупурги ва икки қўлим бўлурди косов,
Ҳаёт нашъасининг лаззати шу деб билдим,
Ямон соғинмаса, жабр этмаса бировгв биров.
Бу бир фасона, деманг, сўзларимни, фарзандлар
Ғурури нафс ила солманг ширин умрга эгов.
Ҳамиша хуш, бу дамингдур ғанимат, эй Чархий,
Масалки, кексалик иллат, йигитлик умри олов.

ИСТАСАНГ

Иста дўстингнинг ризосин, чин қадрдон истасанг,
Жонни ол, ранжитма жонни, меҳрибон жон истасанг.
Ранжиган кўнгил биноси қайта бунёд бўлмагай,
Хору ҳасдан тоза қил, покиза бўстон истасанг.
Бир масал: шўра заминга сочма ҳосил тухмини,
Ернинг сен шўрини юв, бағридан дон истасанг.
Боғласанг дил арзигай ўз меҳрибон дилдорингга,
Жон қушин ҳар шох уза қўндирма, виждон истасанг.
Бўл чиройлигу ва лекин бевафолар ҳамдами,
Кунда юз жабру жафо, минг хил пушаймон истасанг.
Макрига алданма, нози юз пушаймон келтирур,
Мард эсанг қадрингни бил сен, аҳду паймон истасанг.
Яхшиларнинг ёри Чархий , хаста диллар марҳами –
Бўл жаҳонда то абад, номингга достон истасанг.

ЧАШМИ ХУМОРИНГДАН СЕНИНГ

Мен ўргилай, эй нозанин, чашми хуморингдан сенинг,
Чашми хуморингдан сенинг, номуси орингдан сенинг.
Фикри хаёлим сен билан, ширин мақолим сен билан,
Олмайсан асло бир хабар, бу интизорингдан сенинг.
Сайрим висолинг боғида, гул ғунчасин япроғида,
Пайдо у нопайдолигим, кўзгуда борингдан сенинг.
Ўйлаб сени паймонларим ёнимда юрган онларинг,
Кўнглим ҳамиша шод эрур, аҳду қарорингдан сенинг.
Боғ ичра унган лоладан, лаълинг таманноси билан,
Касб айлади олий яшин, гул-гул узорингдан сенинг.
Гар тушда кўрсам қоматинг, уйғотмасин дерман сабо,
Касб айласам бўйи вафо, кулган баҳорингдан сенинг.
Чархий висолинг боғида, сайр этса гул япроғида,
Кўнглин қуши ажралмагай ҳеч ихтиёрингдан сенинг.

ДАВРОНИМИЗ ОБОД

Янги йилимиз шавқи билан ҳамма кўнгил шод, бўстонимиз обод,
Ҳар сафҳада хуш мазмун ила янгича ижод, достонимиз обод.
Нур сочди илм-маърифат, эл барча билимдон, моҳир қизу ўғлон,
Дилдори ширин, ёри ширин бизнинг ҳур авлод, виждонимиз обод,
Бизнинг бу ватан халқи аҳил, бир тану бор жон, бир оила ҳар он,
Турмуш жуда ҳам созу фаровон, ҳамма озод, ҳар онимиз обод.
Меҳнатда, садоқатда ватанпарвар элим бор, дилда не ғамим бор,
Чўл саҳни чаман, дашт эса боғ, конимиз обод, майдонимиз обод.
Ўзгарди яқин фурсатаро кўча, гузарлар, қишлоғу шаҳарлар,
Гулзори гўзал, боғи гўзал янгича бунёд, деҳқонимиз обод,
Ер куррасидан айланиб оламни кезар нур фан мўъжизамиздир,
Душман куядир ,дўстларимиз шод, ғами барбод осмонимиз обод.
Республикамиз то абадий маррага етсин, совғаси оқ олтин,
Бу туҳфа-Ватан туҳфаси, ўлманг бари шерзод, хирмонимиз обод.
Ҳар миллат ўзин эрки-ла ўз тўйида куйлар, тўй устига тўйлар.
Меҳмонисиз уй тўрида, мезбон эса дилшод, хонамиз обод.
Дўстлар, кўтаринг дўстлигимиз аҳди учун жом, етди улуғ айём,
Янги тилагу, орзу-ҳавасларни қилиб ёд, давронимиз обод.

ШАРМУ

Яхшиларнинг хоки пойидур кўзумга тўтиё,
Боқсалар шояд менга ҳам марҳаматдин бир қиё.
Хушсухан ҳозиқ даволар сўз билан беморини,
Дору бўлгандек синиқ ҳар устухонга мўмиё.
Сўзи жонпарвар, адолатпеша дўстлар ўлмасин,
Беғараз, беноз, беминнат вужуди кимиё.
Баҳраманд бўлмоқлигимни боиси ҳам шундаким,
Чун улар симойи руҳафзо, чароғи пурзиё.
Халқға манзур, фикри мақбул муҳтарам инсон деган
Бўлмагай кўнглида иллат, кору борида риё.
Кўнмагай ҳосилга ер, дилдан ғуборин ювмасанг,
Унмагай ҳеч шўр туфроғ устида ҳидли гиёҳ.
Эй кўнгил, олий фазилат аҳлидин файз истадинг,
Бўлма энди суратороларга ҳаргиз маҳлиё,
Чархиё, ўзлукни маҳкам тут вафо майдонида,
Энг улуғлиқ одамият шаънида шарму ҳаё.

МУҲТОЖ

Кўнгил бир илтифоти ёра муҳтож,
Ошиб шавқин ўти дилдора муҳтож.
Баҳор айёми булбул завқ бирлан
Кўрай деб бир гули гулзора муҳтож.
Қачон ул ғунча айлар деб табассум,
Тили лолу дили садпора муҳтож.
Кўнгил кўзгусида васлин умиди,
Яна мен ул кўзи хуммора муҳтож.
Кўзи бемори муштоқи мен, ул ҳам
Мени бемора бўлса зора муҳтож.
Ёмон кўздан ҳамиша сақлагай деб,
Хаёли бирла мен овора муҳтож.
На ҳикмат ишқ даргоҳида, Чархий,
Ҳамиша ошиқи бечора муҳтож.
1921 йил.

ҒАРАЗ-МАРАЗ

Дунёда энг зарарли илондур ғараз-мараз,
Инсон вабоси кўҳна қазондур ғараз-мараз.
Минг тепки еб, сира ўзига келмаган кишин,
Бўғзигача фасод ила кондир ғараз-мараз.
Бошин қашиб, бир озгина ҳасратни бошлагай,
Сўз боши-ю оёғи тикандур ғараз-мараз.
Ғўнғиллашин биров деди ванғ пашша сингари,
Ари десам , заҳарли забондур ғараз-мараз.
Ё катта бир довонки, ишламоққа жон керак,
Ирғиб чиқарга анча осондур ғараз-мараз.
Юз марта сув урилса, қасам ургани шумиш,
Йўқ-йўқ, буринги эски пиёндур ғараз-мараз.
Ракдек томирга ўрнагани ўрнаган кўринг,
Доим ўлик, тириги товондур ғараз-мараз.
Гажжак қилиб думини туриши, таъзими эмиш,
Тўққиз бўғинли худди чаёндир ғараз-мараз.
Сичқон каби ялаб тузингиз, дардни юқтирар,
Бу кўрнамакни сири ниҳондир, ғараз-мараз,
Бир бегуноҳни макри тузоққа илинтириб,
Жуфтак отиб қочишда қуёндир ғараз-мараз.
Ўқ еб тўқайда, очу наҳор топмайин тегин,
Гангиб келар хатарли қобондур ғараз-мараз.
Мўлтони жодугар у гаразгўй ватангадо,
Бўҳтончи, шармисор, фалондур ғараз-мараз.
Шундай ғаразли ёт кишилардан денг алҳазар,
Лойга илаштирурга сомондур ғараз-мараз.
1974 йил.

Гулшан баҳор келиб яна наврўз олами,
Ҳар кўчаю гўзар юзи алвон маҳалламиз.
Ҳар ишда бир тафаккуру ҳамкору машварат
Эл дардига даво каби дармон маҳалламиз.
Чунки фасоду туҳмату иғвога йўқ ўрин,
Меҳнат муҳаббати билан хандон маҳалламиз.
Эски удумни янгича одат билан тузиб
Янги ўрнида эскини дархон маҳалламиз.
Ортуқча ошу нон заранг салла қозилар
Исроф бу деб хўб айлади гумдон маҳалламиз.
Тўй-у азанинг сарфига ҳам чек қўйдилар
Минг офарин қарори ҳар он маҳалламиз.
Юқтирмай маҳаллага ҳеч гард, ҳеч ғубор
Ёш навқирон йигитлари посбон маҳалламиз.
Уйлар саришта ҳовлилар озода кам ҳашам
Озодаликда “Боғ ила бўстон” маҳалламиз.
Ибрат олишса арзигулик ҳар маҳаллалар
Мезбон бу кунда эртага меҳмон маҳалламиз.
Наврўз билан ясанди замину замон бу кун
Наврўз билан тамом гулистон маҳалламиз.
Мен бор ютуқни айтдиму ким камчиликни дер
Этмай кейинги кунда пушаймон маҳалламиз.
Дўстлар учун ҳамиша омонлик тилакларим,
Дўстлик туфайли бари ғазалхон маҳалламиз.
Ғамхўр хамиша давлатимиз ҳалққа меҳрибон
Сал-пал мадад берилса гулистон маҳалламиз.

НАВОИЙГА

Эй, муҳтарам устоз Навоий, дилу жонсиз,
Мақбули, замонсиз.
Сиз кўзу кўнгилларга зиёбахш чу хуршид,
оламга аёнсиз.
Не ҳад менга ким таърифи ижодингиз этмоқ.
Тил лол, қалам ожиз.
Сўз рамзи фасоҳатда, балоғатда ажойиб,
Эл меҳрига консиз.
Фарҳод кўриб кўзгуда Ширинни бар аъло,
Бўлмиш эди шайдо,
Сўз боли билан айлаган ушшоқини ширин,
Чун аҳди забонсиз.
Мажнунга бериб меҳру садоқатни камолин,
Кўрганда жамолин
Лайлига вафо расмини ўргатган, азизим,
Устоз, ҳар онсиз,
Қушлар тилидан завқу сафо еткузиб, ҳай-ҳай,
Бечорага чора,
Зулм аҳлига айлаган, эй, хомаси шамшир,
Бир ўтли баёнсиз,
Таҳсинлар ўқир назм ила насрингизга олам,
Қойил ҳамма дунё,
Ижоди аруз силсилайи маънида якто,
Хуш таъбий равонсиз.
Орзуларингиз барчаси давримда муҳайё,
Қурдик янги дунё,
Дил тўрида ким сақланажак ёдингиз ҳар дам,
Эй, нур фишонсиз.
Чархий қўлидир, кўксида таъзим ила сизга.
Бу меҳр китобим,
Биз бирла мудом сиз абадий соғу омонсиз,
То бор жаҳон сиз.

МЕҲНАТ – БАХТ

Бизда меҳнат бахт ҳам инсон азиз,
Чунки инсон қалбида виждон азиз.
Яхши деҳқон зое этмас ҳосилин,
Нобуд этмай йиғса у деҳқон азиз.
Ерга сочган ризқ эрур бир дона дон,
Шул сабабдан дейдилар, бир дон азиз.
Парваришлар боғини ҳар боғбон,
Бир кўчат ундирса шу имкон азиз.
Сақласа кўз гавҳаридек меҳр ила
Боғининг тупроғини, боғбон азиз.
Нозу неъматларни исроф этмаган
Хонадон аҳлида бўлгай нон азиз.
Турмаса ўз ҳаддида ҳар бир киши,
Бўлмагай мезбон учун меҳмон азиз.
Чархий, боғингни тикандан сақлагил,
Хорсиз гулшан азиз, даврон азиз.
1950 йил.

БАҲОР ТАРОНАЛАРИ

Баҳор келди мавсумларнинг таннози,
Меҳнат шавқи билан хурсандлик ёзи.
Ёз тонгини кўринг субҳи содиқдек,
Тун зулмати кетиб, ортди баёзи.
Даричадан қуёш нурин сочганда
Сўнар экан аста қишнинг аёзи.
Қушлар қанотини ростлаб учмоқда,
Уясида тугаб берган пардози.
Водийларда ҳаёт қайнар булоқдек,
Фазоларда фазогирлар парвози.
Бу чаманнинг файзи, сўлим ҳавоси,
Дўстлар ёри чин дилни дилнавози.
Парваришдан гуллар гулчи қўлида,
Турфа рангда жилва берар мижози.
Аввал сафда бинафша гул олур жой,
Сўнгра чиқар сарву сумбуллар сози.
Бир қаторда райҳон этса намойиш,
Жамбул давоман деб ярашур нози.
Тоғда юксак Ватанимга халқимнинг
Меҳру муҳаббату ҳурмат эъзози.
Бу мавсумни Чархий қадрин ўтказмай,
Гаштин сурар меҳнат аҳлин шаввози.

ДАВРИМИЗ

Давримиз даври қаҳрамон бўлди,
Ҳамма дилларда достон бўлди.
Топди ўз қадрини бугун инсон,
Яъни ҳаққоният аён бўлди.
Кўп асрли умидимиз тонгги,
Ёришиб янги бўстон бўлди.
Янги боғларга янги соҳибкор,
Янгидан-янги боғбон бўлди.
Мўлу-кўл нозу неъмати алвон
Шира-ю шарбат ончунон бўлди.
Еру эл бахти тоабад боқий
Бехатар тарихий замон бўлди.
Қақраган чўл юзи ҳаёт сувидан,
Гулу гавҳар ўнар макон бўлди.
У кун ташналаб биёбонлар,
Бугун оби ҳаётга кон бўлди.
Энди кўҳна харобалар ўрни
Ҳашаматли гул ошиён бўлди.
Улғайиб навқирон азиз ёшлар
Келажак йўлда карвон бўлди.
Тоғни бир зарб ила қилур талқон,
Шердил, мард паҳлавон бўлди.
Янгидан-янги мўъжизоти билан
Шуҳрати авжи осмон бўлди.
Меҳнат аҳли бериб қўлин қўлга,
Беғараз дўсту жонажон бўлди.
Яна ҳам донғимиз жаҳон бўйлаб,
Довруғин умри жовидон бўлди.
Маҳрум эрдик улуми фанлардан
Илм ўқиб ҳамма комрон бўлди.
У кун кўрмаган ота, ўғли
Бугун аллома-ю, замон бўлди.
Аччиқ-аччиқ замона заҳри сўниб,
Энди ҳамма ширин забон бўлди.
Ошиб ўлкам чиройи кундан-кун,
Хусни ойинайи жаҳон бўлди.
Чархий даврин ҳаёт тантанаси
Ҳамма элларда достон бўлди.

ШУ ҲУР ЗАМОН ТУФАЙЛИ

Дўстлар, сўзим камоли шу ҳур замон туфайли,
Бахтимнинг йўқ заволи шу ҳур замон туфайли.
Дўст бирла эл ҳаёти, дўст бирла кенг қаноти,
Дўст аҳдин эҳтиёти шу ҳур замон туфайли.
Дўст меҳридир бир олам, тинч оламу тинч одам,
Дўстлик кучи муаззам шу ҳур замон туфайли.
Дўст қалби тоза гулшан, дўстлар чироғи равшан,
Дўстлик сафи муайян шу ҳур замон туфайли.
Ёшлар бари билимдон, ёшлар юракка дармон,
Забтида еру осмон шу ҳур замон туфайли.
Озод элим аёли, нурлар сочар жамоли,
Меҳнатда йўқ мисоли шу ҳур замон туфайли.
Шуҳрат-ла навқиронлар, меҳнатда қаҳрамонлар,
Ҳассос, ширин забонлар шу ҳур замон туфайли.
Боғбонда нозу неъмат, деҳқонда зар зироат,
Мўл ҳосилу саҳоват шу ҳур замон туфайли.
Омборда донимиз ҳам, тандирда нонимиз ҳам,
Тинч танда жонимиз ҳам шу ҳур замон туфайли.
Чархий ҳамиша вола бу даври бемисола,
Йўқ энди оҳу нола шу ҳур замон туфайли.

ҚУТЛУҒ АНЖУМАН
(мушоира)
Жахонда донг таратиб аҳли илму фан қолади,
Азиз гулистон аро қутлуғ анжуман қолади.
Нафосат аҳли ясатган гўзал Ватан ичра,
Лазиз ҳаёт безаги гул очиб чаман қолади.
Тамоми сафсаталар йўқ булиб бу ер юзида,
Ширин хаёл ила ҳар бир ширин сухан қолади.
Элим муҳаббати жумбуш урар юракларда,
Тилакда эзгу ниятла шукуҳу шаъи қолади.
Кезишда умри ўтиб ҳеч турарга жой топмай,
Ватан сотарлар агар ўлса бекафан қолади.
Адаб изидан ўзин ким чиқарса – у малъун,
На шумнинг номи қолур, на сатанг чапан қолади.
Биров агар сенга қотса заҳарли тил бирла сўз,
Асабларингга мудом санчилиб тикан қолади.
Синашда тизгин тузиб ҳуркишиб қочар отлар,
Улоқни ёппа қилиб кишнаган саман қолади.
Амални пеша этиб ким отини қамчиласа,
Тарақ-туруқ арава ҳам чувуқ четан қолади.
Шифо сувин хўб ичиб, пайкал ичра хом кетма,
Ширинлик шаънин олиб, тилда калҳасан1 қолади.
Чапак-чапакка етиб, халқ ўқир экан олқиш,
Шарафли даврага мос ҳар чевар, чечан қолади.
Ғализ тарона, суюқ сўз бари варақдан ўчиб
Юракда ўтли калом, тилда шўх ўлан қолади.
Камоли фахри баланд Чархий ёнида Комил,
Бу юртда уста-шогирд ҳурмати билан қолади.
1968 йил.
1-Калҳасан – қовун номи.

ЗАМОНА РАМЗИ

Ҳар бир рамз дилимдан дилга нишона рамзи
Ҳар бир кўнгил кўнгилни топса баҳона рамзи
Ёр сочига кўйиб бош ким арзу ҳолин айтур,
Бу нав мубталолиқ шамшод шона рамзи.
Гарчи навода булбул достон саролиқ айлар,
Гулда ҳақиқий мазмун, унда фасона рамзи.
Ҳар гулни иштиёқи бир ўзга олам эрса,
Ҳар парданинг навоси мунгли тарона рамзи
Нечун илинмасин ким жонлар қуши у гулга.
Ҳар бир табассум ичра бор дому дона рамзи.
Боғ ошиёним ўлмиш бир умр ястанурман,
Завқу муҳаббатим ҳам бу остона рамзи.
Чархий қаёнга боқсанг, ёр аксини кўрурсан,
Ҳар дам висола элтар қутлуғ замона рамзи.
1965 йил.

ИМКОН ҚАНИ

Ёр сенсиз турмоғим олам аро имкон қани,
Сен билан ўтган бу умрим ичра дей армон қани.
Арсаи оламни кездим кўрмадим бир мен каби
Ҳусн мулкида адолатли улуғ султон қани.
Сен ўзингдур меҳрибоним, ўзга ёр даргоҳида
Хони лутфидан сочилган биз учун бир дон қани.
Қувватим, танга мадорим бир нафас ёд этмадинг,
Жисми зорим ўртанур бир лаҳзача дармон қани.
Доғ этар кўксимни найлай гоҳи бепарволиғинг
Йўқса сендек нозпарвар раҳм этар жонон қани.
Сендин ўзга ёр зулфин доми бору дони йўқ,
Мендин ўзга сенга жонин хадя этган жон қани.
Мен каби куйингда бўлган ранги рўйи заъфарон
Сен каби кони малоҳат, юзлари ширмон қани.
Умрлар мендан бало тўфонида ғам чекмаган
Асрлар қалбимда сендек бир азиз меҳмон қани.
Чархиё, бўлма малул ҳаргиз мухаббат йўлида
Ишқ тўғён урса афғон чекмаган инсон қани.
1927 йил.
Арсаи олам - ер юзи, бутун олам

ФАРҒОНАЛИК ОҒАЙНИ

Республикам мадори фарғоналик оғайни,
Донгдори пахтакори фарғоналик оғайни.
Ишлаб ҳалол кўнгилдан гавҳар ўнибди чўлдан,
Суръатни берма қўлдан фарғоналик оғайни.
Раҳматга ёр сизлар чевар теримчи қизлар,
Жон бирла тенг бу кезлар фарғоналик оғайни.
Майдонда нурли сийна, пахта терар машина,
Кўзларга гарди сурма фарғоналик оғайни.
Техникамизни бори ҳалқимизни дастёри,
Колхозчилар мадори фарғоналик оғайни.
Бу йилги пахта ҳосил шаксиз план тўлар йил,
Айла ишингни қойил фарғоналик оғайни.
Имкон тамоми мавжуд ҳосилни жон билан тут,
Қилма граммни нобуд фарғоналик оғайни.
Пахта вужуди кимё, барқ урди дашту-саҳро,
Пахта Ватанга совғо фарғоналик оғайни.
Қайнар булоғи ҳамда қайнарда пахта қайнар,
Яшнар чирой аъло фарғоналик оғайни.
Ҳикмат булоғи шундан кўнгил чироғи шундан,
Қаймоғи, ёғи шундан фарғоналик оғайни.
Гавҳарни ерга тўкманг, ҳосил белини букманг,
Хушёр булинг, чўкманг фарғоналик оғайни.
Ҳосил зари шу ердан, бахт гавҳари шу ердан,
Ўнган бари шу ердан фарғоналик оғайни.
Олтин тўкинг уйига, бош тўн пичинг бўйига,
Республикам тўйига фарғоналик оғайни.

ЯХШИМИ ?
Фарзанд ўғилми, қизчами барноси яхшими?
Ёки билимда, хулқда зебоси яхшими?
Доно ақлни танласа, нодон кезиб дегай:
Кўзинг хумори яхшими, шаҳлоси яхшими?
Албатта, ҳар кишига азиз нуридийдалар,
Хулқин бажоси яхшими, бежоси яхшими?
Мактабда интизомли бола яхшироқми ё,
Беинтизоми, дангаса, расвоси яхшими?
Ҳар бир билимни, яъни икки йўл баҳоси бор,
Икки баҳоси яхшими, аълоси яхшими?
Бир қиз туғилса исми талаш, ота-она дер:
Лайло тузукми ёки у Зуҳроси яхшими?
Ҳеч бир жарангли ном ила топмас шараф киши,
Номи улуғ, юрак тўла иғвоси яхшими?
Ҳаддан зиёд зеб бериш, ўйланг, дурустмикан?
Оддий либосу маънавий ороси яхшими?
Йўқ бир ҳавасга интилиш орзуси кимда йўқ:
Нася беҳиш ми, нақд муҳайёси яхшими?
Иш битгунча биқинда мудом баъи дўстлар,
Битгач, иши биқинга отар ёси яхшими?
Чархий, ғазали улфатинг эъзози созмидур,
Ёки ҳақиқий дўстларинг ихлоси яхшими?

ДЎСТЛАРНИ КУТА-КУТА

Кутиб сиз азизлар, қовурилиб гўшт ёғлар қолди,
Такаллуфлар ҳувиллаб сурпада ўқлоғлар қолди.
Хабар бир кимсадин етса, етарди бошим осмонга,
Пешайвон соганимча ҳангу-манг пештоқлар қолди.
Ёзилганча шикоят айлабон сизларни дастурхон,
Оғиз очганча писта, ғулдираб ёнғоқлар қолди.
Беш-олти қатлама дарди билан бозор кезиб олган
Ажойиб дўлта чиқмас бир чинни қаймоқлар қолди.
Нишони оқибат эрди азизларнинг зиёрати,
Муқимий бирла Завқий, Нисбатий муштоқлар қолди.
Бизнингдек “оқибатли” дўстлар шаънига деб ёзган,
Навоий, Жомийлар мероси авроқлар қолди.
Биров ҳарна маломат этса, парвойи палакдурмен,
Ким айди у бурунги чин ўриш, арқоғлар қолди.
Биров сувчига мунча ўрта ер кўлоб, деб айтмас,
Неча йилларки сувга ташналаб қирғоқлар қолди.
Қоқилгандан рақиблар пўстагин бозори жўндамроқ,
Сидирға нархи тушган пўстини ярғоқлар қолди.
Кўнгул бу мунтазирлик бирла бад қилдинг, хато қилдинг,
Ажабким, сен бўйин чўзган ўшал янтоғлар қолди.
Муқимий декчасида меҳр ила ош дамлайин десам,
Қозондан ёғ сачраб кўксим узра доғлар қолди.
Узоқдан таъна этманг, Чархий, мажнунона ваъзинг деб,
Ародан кетди неча дўст биз ўртоқлар қолди.
1970 йил.

ОЛАМ САОДАТИ

Нозик қаддинг чиройи – бу гулшан латофати,
Оҳу кўзинг карашмаси олам саодати.
Очилди ҳар чаман гули ҳуснинг баҳоридан,
Булбулни ҳам таронаси файзинг шарофати.
Кун кўзларингга волаю, ой ҳам юзингга доғ,
Кўз манзарига мунча яқиндир масофати?
Лутфинг чароғи меҳр ила қалбимга сочса нур,
Қаҳринг солур рақиб элига минг надомати.
Ёдинг юракка қуввату, зикринг танимга жон,
Мамнун этар ҳамиша жамолинг зиёфати.
Чархий вафоли ёрингга жонингни қил нисор,
Маъшуқ иродасига тенг ошиқ итоати.
1930 йил.

СЕН ВАТАННИНГ КУЧ-МАДОРИ
(набирамга)

Эй, Ҳафиз сенга саломим,
Бу салом дилпораси.
Сен фаровон гулшанимда
Чарх урар сайёраси.
Сен-элу юртим мадори,
Мен ҳам эл парвонаси.
Сен ватаннинг хизматида,
Мен-ғазал овораси.
Сен –чаманзоримда булбул,
Мен унинг боғбонидир,
Мен сенга бобопадарман,
Сен кўзимнинг қораси.
Жону дил бирла Ватанга
Меҳр қўй, мардона бўл!
Жон болам, ҳеч бўлмасин
Қалбингни зарра ёраси.
Зоҳиран кўздан узоқсан
Эй кўзимнинг равшани.
Маънида аммо яқиндир
Икки кўнгил ораси.
Соғ бўл, доим омон бўл,
Сен Ватанга посбон.
Чунки бу бахтли замоннинг
Сен бу гавҳар пораси.

ТЎЙ

Тўй экан хаётнинг зебу зийнати,
Фаровон давримиз рамзи, хикмати.
Тўй шодлик хамиша, жамулжам дўстлар,
Хушчақчоғ хаётнинг шону шавкати.
Улғайсин, яшасин азиз фарзандлар,
Келажак меваси порлоқ қудрати.
Туғилган кунини нишонлаш яъни,
Умрни қадрлаш улуғ фурсати.
Тўйимиз тўрига эй, азиз дўстлар,
Ташриф буюргайсиз таклиф хурмати.

ЯХШИ

Гар келса мақом, сўзласа сўз хонаси яхши,
Ҳар хонанинг ўз кўзлари мастонаси яхши.
Бегона кўнгил шаъмининг атрофида юрма,
Бу ҳур ватаним шамъини парвонаси яхши.
Дил берма, умид этма сира нася вафога,
Сўз нақди хазинангдаги дурдонаси яхши.
Мен маст ҳаёт нашъасидан соқийи даврон,
Давримнинг азиз улфату майхонаси яхши.
Юрт тинч, элим шод, фаровон бу ҳаётинг,
Ҳар манзилининг янгича кошонаси яхши.
Ким ўсди, буюк тарбиядан топди шараф-шон,
Кимнинг боласи яхши, ота-онаси яхши.
Яхши ҳама жой, ҳалқи хусусан шинаванда,
Чархийга Қўқон, маркази Фарғонаси яхши.

МУҲАББАТНОМА

Йўқдир армони кишининг бўлса сендек дилбари,
Меҳрибони ҳам вафодори, мурувватпарвари.
Фаслида боғу чаманни сайр этсанг, дилбарим,
Сочилур, қўйсанг қадам, гулшанда мушку анбари.
Тунлари хобимда, кундузлар кўзимда жилвагар
Доимо меҳринг сенинг кетмас хаёлимдан нари.
Кайфи хушмен, истамаймен бодаю майхонани,
Бода кайфидан буюкроқдир сўзингнинг шаккари.
Ишқ водийсини дил сен раҳнамосиз кезмагай,
Йўлдан озғай ҳар киши йўқ бўлса ишқнинг раҳбари.
1926 йил.

ҚИЁЛАБ ЎТДИ

Тонг чоғи сарви нозим аста қиёлаб ўтди,
Тушгач кўзи кўзимга таъзим бажолаб ўтди,
Таъзимига эгиб бош ҳурмат ишора қилсам,
Мастона кўз учида шарму ҳаёлаб ўтди.
Сунбулни бўйи тарқаб олам муаттар ўлди,
Сочи магар чамандин гулни аролаб ўтди.
Кўз эрди интизори кўрмакка зор кўнгил,
Кўрсатди ой жамолин қалбим жилолаб ўтди.
Дуч келса шум рақиблар, ағёр бенасиблар
Қаҳру итоби бирлан бағрин яролаб ўтди.
Бир зумда кўздан учди, гўё фалакни қучди,
Ё гул уни яширди, ёким ҳаволаб ўтди.
Ишқ оламида, Чархий, сабрингга офарин деб,
Нозик табассум-ила ишқим баҳолаб ўтди.
1964 йил.

ШАЙДОСИ МЕН

Шайдоси мен орази чаманни,
Сен ғунча мисол гулбаданни.
Ширин лабинг олдида нетарман,
Май шарбати, базми анжуманни
Инсон кўзи кўрмади сенингдек,
Бир кони ҳаё, ширин суханни.
Саҳройи хижолат ичра қўйди,
Сочинг бўйи нофаи хўжанни.
Занжири муҳаббатингдадирман,
Нозинг била кесма бу расанни.
Сенсиз, гўзалим, ёруғ жаҳонда
Найлай бу азиз жону танни.
Даъвойи назокат айламас гул,
Кўргач сени-ғунчапироҳанни.
Лутфинг билан энди сарфароз эт,
Чархий каби шоири Ватанни.

БАХТЛИ ИНСОН

Бахтли инсон шуҳрати оламда пинҳон бўлмагай,
Яхшилардан юз ўгирган бахтли инсон бўлмагай.
Раста-раста гул билан юртинг чиройин соз қил,
Баҳаё гул бўйини тарқатма, бўстон бўлмагай.
Зийнати ҳуснинг эрур ахлоқу одобинг сенинг,
Лоладан ранг қарз олиб сангреза маржон бўлмагай.
Тарбият боғида ўсдинг, улғайиб топдинг камол,
Парваришсиз боғу саҳролар углистон бўлмагай.
Бемашаққат ким кўрибдур муддао ойинасин,
Меҳнатин то қойил этмай марди майдон бўлмагай.
Чархиё ўз ҳадди мезонинг билиб қўйсанг қадам,
Офтоби толеъинг абр ичра пинҳон бўлмагай.

НЕТАЙ

(Қаровсиз қолган чорва молларнинг ферма мудирлари устидан шикояти)
Чорва мудир қиёси йўқ, боқмаса боқмасин нетай,
Ваъдасига вафоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ёзда яланг ҳаводамиз, чиллада кўп наводамиз,
Бу акамиз навоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай,
Игнача бир тешик эса, дер туядек совуқ ўтар,
Туйнугин интиҳоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Битта оғилда қирқ тешик, илма-тешик бори эшик,
Қишда иссиқ ҳавоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай,
Қийшайишиб у ён ўтар, илжайишиб буён ўтар,
Кўз оқи бор, қароси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ёғ ила гўштни индамай, оқ сутимизнинг ҳурматин,
Оқлаш учун ризоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Бир-биримиз ияклашиб, сув ичамиз кўмаклашиб,
Бизга тузук биноси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Бизга ему силос қани? Бир хил алаф емак билан
Нечамиз иштаҳоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ростига юрмаса киши, ваъдага бўлмаса вафо,
Ушбу касал давоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Ҳар тараф ўт, пеичан, алаф, ўр мени деб, турар қараб,
Ўргали ё асоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
Битган ишинг жилоси бор, битмаса бир балоси бор,
Дема казо-казоси йўқ, боқмаса боқмасин нетай.
1963 й.

ҚЎҚОН ЛОЙИ

Кимда қасдинг бор Қўқонда, ҳой лой,
Олти ой чанг бўлса, олти ой лой.
Йўқми имкон? Тош ташиб тўкса шағал
Ёғса ёмғир, қор эриб сой-сой лой.
Кўча нам тортмай туриб топсак илож,
Яхши бўлгай эрди, бўлмай жой лой.
Ҳўл ботинка остидан келган садо,
Шовқинидир карнаю сурнай, лой.
Бир бола лойдан ўтай, деб сакради,
Сип-силлиқдан туролмас пой, лой.
Бир бола лойдан ўтай, деб сакради,
Тушди қўлдан бўлди нону, чой лой.
Қолган ишга қор ёғар, деб бор мақол,
Сўнгги йил келганда дер бой-бой лой.
Чархий, ким кўрса Муқимий кўчасин,
Дерлар, аҳволингга юз минг вой лой.
1962 йил.

АРОҚВОЙ

Ичма, давоси қурсин бу ҳўл бало ароқвой,
Инсоннинг офати-чун келган вабо ароқвой.
Бир қултум ибтидоси, йўқ сўнгра интиҳоси,
Қанча кўпайса нуқсон, шунга ризо ароқвой.
Хилватда сўфи ичгай, кимлар тўнини ечгай,
Алдаб балога бошлар бу беибо ароқвой.
Кўрсатса минг каромат зинҳор ишонма, дўстим,
Бўлсин агар хизрдир ё авлиё, ароқвой.
Салқинда соқи айлар, офтобда қоқи айлар,
Гўштни шилиб суякдан этгай пано ароқвой.
Дору деманг, бу-оғу, лабга томизмайин сув,
Ғассол уйини излар, этмай қазо ароқвой.
Кўздан олиб зиёни, юздан олиб ҳаёни,
Тутқизмайин қўярму сенга асо ароқвой.
“Зубровка”га оғайни, “перцовка”га қариндош,
Коньякка қайни ила бўлмиш тағо ароқвой.
Чархий, ҳавоси қурсин, кайфу сафоси қурсин,
Ичма, давоси қурсин, бу ҳўл бало ароқвой.

ЁДЛАР ЗАМОН, МУҚИМИЙ,

Озод Ватанда номинг ёдлар замон, Муқимий,
Тилга олиб каломинг ёдлар замон, Муқимий.
Ул давр ишчи-деҳқон, меҳнатда зору-нолон,
Деб куйладинг олиб жон, ёдлар замон, Муқимий.
Зулм аҳлини қилиб танг, танқидинг эрди найзанг,
Бу оташин сатиранг ёдлар замон, Муқимий.
Халқингга ҳикматингни, ҳажвингда журъатингни,
Ҳурмат билан хатингни ёдлар замон, Муқимий.
Бахтли замон йўл очиб, келди нурини сочиб,
Дил дарди кетди қочиб, ёдлар замон, Муқимий.
Истаб бутун ҳақиқат, чекдинг азоб ва меҳнат
Энди етиб бу фаросат ёдлар замон, Муқимий.
Тун-кун зафар нишона, бизнинг замон-замона,
Шеъринг қилиб тарона, ёдлар замон, Муқимий.
Озод элинг музаффар, орзуларинг муяссар,
Йиллар яна муқаррар ёдлар замон, Муқимий.
Фурқат кетиб кўйингда, Завқий ўтиб ўйингда,
Чархий бугун тўйингда, ёдлар замон, Муқимий.
1953 йил, сентябрь.

ЖОНАЖОН ЗАМОН ИЛА

Сиз навқирон кўнгилни гул очган баҳорисиз,
Ҳар бир ширин баён ила Қуддус Муҳаммадий.
Сиз ҳамнафас ҳамиша баҳорни хазони йўқ,
Бу боғу бўстон ила Қуддус Муҳаммадий.
Илму одобнинг соҳибисиз, топдингиз камол,
Сиз жонажон замон ила Қуддус Муҳаммадий.
Қайнар юрак булоғида шеъру ҳокоянгиз,
Ҳаддин ширин забон ила Қуддус Муҳаммадий.
Файзу фазилат ила ясанган вужудингиз,
Топган кўп имтиҳон ила Қуддус Муҳаммадий.
Ошди неча довонни, яна баҳс этар кучи,
Назми баланд довон ила Қуддус Муҳаммадий.
Ойнадин тиниқ бари шеърий ифодангиз,
Қолмас кўнгил гумон ила Қуддус Муҳаммадий.
Қайси кўнгилни олса сўзингиз нишонага,
Айлар қабул у жон ила Қуддус Муҳаммадий.
Ижодингизнинг равнақи топсин яна ривож,
Кўп яшнасин жаҳон ила Қуддус Муҳаммадий!
Олтмиш баҳорга тенг, яна олтмиш баҳор қўшиб
Умр ўтказинг хаён ила Қуддус Муҳаммадий.
Бир камтарину таъби баланд, ваъзи хокисор,
Йўқдур иши фасон ила Қуддус Муҳаммадий.
Кенг даврамизни булбули, манзурисиз ҳар он,
Кўп қиссаи достон ила Қуддус Муҳаммадий.
Чархий тилар умид ила йиллар яна яшанг,
Соғу сиҳат, омон ила Қуддус Муҳаммадий!

ЎРГИЛАЙ

Мушку анбар ҳидли сочи сунбулингдан ўргилай,
Ҳусни гулзорингда сайрар булбулингдан ўргилай.
Лола ранг эгнингда кўйлак, қирмизи бошда рўмол,
Таққан олтин соатинг дўндиқ қўлингдан ўргилай.
Тим қора стчингни белга ташлабон келсанг нетар,
Ҳалқа-ҳалқа икки ҳайлар кокилингдан ўргилай.
Мунча ҳам ширин забонинг, маҳлиқолар сарвари,
Танга чнги жон ато қилган тилингдан ўргилай.
Сен қадам қўйдинг ўшал кун бўлди саҳролар чаман,
Ранг-баранг боғингда очилган гулингдан ўргилай.
Дўстлар кўрганда дерлар ёр манзилгоҳини,
Чархиё, бу гулшанафзо манзилингдан ўргилай.
1926 йил.

ЯХШИ ТИЛАК
Яхши ният-ла муяссар бўлди ҳар яхши тилак,
Ранжимас,ҳеч кимни ранжитмас мусаффо ҳар юрак.
Дилга сайқал бер ҳамиша меҳнатинг шавқи билан,
Қиш ғуборин тор-мор этган каби олтун курак.
Жону жаҳдинг-ла билим ол маърифат бўстонидин,
Ёшлиғинг кетгач надомат бирла қолма бужмалак.
Ёз дамин ўткарса ғафлат бирла деҳқон оқибат,
На уруғ, на ҳосил олғай бонг уриб етса кузак.
Бериёзат рутбаи олийга интилмоқ надур,
Тут билан қомат талашди, мевасиз қолди терак.
Ўз-ўзингга, касби-корингга баҳо бермакни қўй,
Зарни мисдан ажратур устод бир заргар керак.
Пилладек Чархий қозонда хўб пишиб, хуш тола бер,
Беғашу белос чиқаркан тоза тортилган ипак.

ДЎСТИМГА МАКТУБ

Собиро, саломингдан чеҳра соз эрур кўнгил,
Завқли паёмингдан сарафроз эрур кўнгил.
Офаринки, берган сен сўз ила сухан додин,
Яъни нутқи томингдан шод боз эрур кўнгил.
Банд экан муҳаббат кўп сенга, найлайин, дўстим,
Гоҳо эрса сендан шод, гоҳ ароз эрур кўнгил.
Чунки каж хаёлимл-ла узлат ихтиёр этсам,
Гоҳ асири бир шўх сарвиноз эрур кўнгил.
Умр агар вафо этса, шулки ниятим ҳар чоқ,
Дўстларим висоли ила бас дароз эрур кўнгил.
Гарчи мубталодирман кишвари муҳаббатдан,
Лек комилдир имоним, покбоз эрур кўнгил.
Кеча маҳфилим равшан, кундуз офтобимдан,
Ҳар дамим чароғону дилнавоз эрур кўнгил.
Бош эгиш ўлим номард олдида, ҳаётим бор,
Сарнигуни бўлмасдан балки ғоз эрур кўнгил.
Собиро, паёмингдан чархланди илҳомим,
Навбаҳори шеърингдан қайта ёз эрур кўнгил.
1940 йил.

ВАФО СЕВАРИМ

Қани-қани мени ул дилбарим, вафо севарим,
Қани-қани назарим кўзгусида жилвагарим?
Фалак-фалакка етар бир нигоҳидин бошим,
Юрак-юрак эзилур ёдида бутун жигарим.
Кутуб-кутиб қадамин гардига кўзим муштоқ,
Ўтуб-ўтуб кетиб эрур бу бир баҳоналарим.
Қараб-қараб неча кунлар йўлига боқмоғдин,
Ажаб-ажабки, оқарди беш-ўнта мўйи сарим.
Ютуб-ютуб аламин, таънаи рақибдан, ўзум –
Тутуб-тутуб, яна ёди билан қочар хатарим.
Тутаб-тугаб кетамен ишқ алангаси бирлан,
Чидаб-чидаб турамен норида туруб назарим.
Тараб-тараб қора зулфин кийиб қаро қундуз,
Ўраб-ўраб келар ойдек юзини ишвагарим.
Такаллуми менга жон бахш этар малоҳатидин,
Табассуми аслимдур, каломи найшакарим.
Ҳаё-ҳаёли қараш сирларин ёзиб шарҳин,
Қаро-қаро кўзини васф этиш нетай ҳунарим.
Агар ўгурса юзин дўст, бир гуноҳинг бор,
Югур-югур деб эди раҳматий менинг падарим.
У нозанинни қаро сочларин хаёли билан,
Кечам мунаввар ўлуб, Чархиё, ўтар саҳарим.

МЕҲНАТ ДЕДИМ

Эй кўнгил, бахту саодат, не дединг, меҳнат дедим,
Меҳнатинг завқ берса одат, не дединг, роҳат дедим.
Ҳар фазилат касби заҳматсиз бўлурми дастгир,
Бўлмаса танда риёзат, не дединг, иллат дедим.
Юздаги ҳусну тароват, кўздаги меҳригиё
Сўздаги лутфу фасоҳат, недединг, ҳурмат дедим.
Эгрилик исноди инсонга, разолатдан далил,
Тўғри йўлга чин далолат, не дединг, шафқат дедим.
Бадгумон дилдан ширинлик топмадим деб ранжима,
Шўру зах ердан зироат, не дединг, офат дедим.
Ҳар ёмону яхши йўлга бошлаган ўз хоҳишинг,
Бу икки маънода ҳикмат, не дединг, улфат дедим.
Кибру манманлик билан тўлган кўнгул ёр ўлмағай,
Камтарин дўстинг-ла суҳбат не дединг, давлат дедим.
Айтди донолар ғанимат, ҳар даминг, ҳар соатинг,
Бу азиз умр ичра қиммат, не дединг, фурсат дедим.
Баҳралансин донишингдан беғараз толибларинг,
Лекин оғир юк ниҳоят, не дединг, миннат дедим.
Чархий, бошингни эмас, қалбингни рост айлаб гапир,
Сенга бу мазмун ишорат, не дединг, ибрат дедим.
1968 йил.

ТОПДИМ

Чаманда сайр қилдим, боғ аро нашъу намо топдим,
Бу гулшан булбулига жўр бўлиб мен ҳам наво топдим.
Кезиб гулзорни гуллар ичра ёлғиз бўлмадим бир дам,
Кўгил меҳрига пайванд дўсту ёри ошно топдим.
Қўниб қалбим қуши гул шоҳига сайрарди булбулдек,
Унинг мадҳин ўқиб ман шавқ ила достонсаро топдим.
Баногоҳ қўзу кўнглим сарв ила сунбулга бир боққач,
Хаёлимга тушиб ёр зулфи бўйи дилрабо топдим.
Тикиб бир нуқтага умр ўтди бу савдо нечукдир деб,
Лаб узра холидан сўрдим деди: «Меҳригиё топдим!»
Бу мужда жону дилга оташин меҳрин аён этгач,
Висол завқига тўлдим, Чархиё, чин муддао топдим.

ФАРҒОНАМ

Омон бўл ориятли мард элим донгдор Фарғонам,
Ҳалол меҳнат туфайли шуҳратинг бисёр Фарғонам.
Машаққат бирла кунларни улаб тунларга ҳосил деб,
Йигит-қиз мижжа қоқмай ишлади бедор Фарғонам.
Териб дурдоналарни меҳрила қилмай грамм нобуд,
Ватанга армуғон айлади тайёр Фарғонам.
План юз бўлди юзлар равшан ўлманг қаҳрамон шерлар,
Ҳижолат тери йўқ энди, ёруғ дийдор Фарғонам.
Хусусан техника деҳқон учун доим мададкор у,
Шунингчун бел бақувват ҳам тўкис рўзғор Фарғонам.
Зарафшон сув “оқ олтин” дурлари дунёга машҳур ким,
Оқин сой ташна қолмас мавж урар анҳор Фарғонам.
Сенинг мадҳингни қанча ёзсам арзир то ҳаётим бор,
Унутмас Чархий фарзандинг, сени зинҳор Фарғонам.

БАД ҚИЛДИМ, ХАТО ҚИЛДИМ

(Бир мансабпараст,ишдан ҳайдалган текинхўр қилмишларига пушаймон бирла бу ғазални ўқиди)
Аё дўстлар, бугун зинҳор бад қилдим, хато қилдим,
Ҳамма айбимга мен иқрор, бад қилдим, хато қилдим,
Эсиз, мансабда чоғим патҳалимлар бирла хилватда,
Қилардим кўп бузуқ кирдор, бад қилдим, хато қилдим,
Ёмонга ёндошиб ён бердим, афсус, кулфати етди.
Қозондек қоп-қаро дийдор, бад қилдим, хато қилдим,
Керилдим, кибр қилдим, менсимасдан камтар одамни,
Берардим ўлгудек озор, бад қилдим, хато қилдим,
Менга бир кимса ҳурматлаб салом берганда боқмасдан,
Қилардим ҳурматин кўп хор, бад қилдим, хато қилдим,
Неча савлат сотувчи мағзи пучлакрга тегиб сон денг,
Биқинда эрдилар тайёр, бад қилдим, хато қилдим,
Пару болимга сув пуркаб, кўтардилар чунон кўкка,
Қанотим ҳўл бўлиб бекор,бад қилдим, хато қилдим.
Ишимнинг ёғига хўп боқдилар, бу ёғига боқмай,
Ана улфат, ана дилдор, бад қилдим, хато қилдим,
Ҳузуримдан бири кетса, бири кўнглимни овларди,
Келиб неча “пари рухсор” бад қилдим, хато қилдим,
Биров арз ила келса, бир баҳона бирла қайтардим,
Ялинса: мен дедим бор-бор, бад қилдим, хато қилдим,
Бироқ қилмишларимни халқ ўзи ҳукми-ла фош этгач,
Бузулди афт ила ангор, бад қилдим, хато қилдим,
Бошимни гангитиб, маст этдилар, паст этдилар охир,
Наҳанг нафси лаганбардор, бад қилдим, хато қилдим,
Текин деб, тегди кулфат тоши, дилда юз пушаймоним,
Ўлай бўлмай ҳаром пулдор, бад қилдим, хато қилдим,
Қаёндан келди бу пул, шул томонга оқди-ю кетди,
Қуриб қолди оқар анҳор, бад қилдим, хато қилдим,
Кўриб бу ҳолатимни дўсту душман алҳазар дерлар,
Қочиб мендан ҳама безор, бад қилдим, хато қилдим,
Адашдим тўғри йўлдан, бошлангиз дўстлар бугун йўлга,
Сабабчи бир гала айёр, бад қилдим, хато қилдим,
Ҳалол меҳнат-ла энди ўткарай қолган бу умримни,
Ўла-ўлгунча мен такрор бад қилдим, хато қилдим,
1963 й.

ФИДО БЎЛДИМ

Кўзим кўзингга боқиб, дилбар ошно бўлдим,
Юзим юзингга тушиб эрди, мубтало бўлдим.
Такаллумингга қилай бўлса минг жаҳон садқа,
Табассумингга вужудим билан фидо бўлдим.
Қачон дедингки, менга қилмадинг фидо жонлар,
На этсанг, орази гул, шунга мен ризо бўлдим.
Сени дедим бўлак олам ҳузуридан кечдим,
На ғамда кўнгли синиқ, на дили яро бўлдим.
Хатинг чиройи юзим саҳфасин баёз этди,
Лабингнинг васфин ўқиб, толеи зиё бўлдим.
Сочингга боғлаб ўзин ҳар томон урар кўнглим,
Бу бегуноҳга мен ҳам бирга ҳамжазо бўлдим.
Ниҳоли гулга қўниб, Чарх уриб шу гулшанда,
Чаманни булбулидек масту хушнаво бўлдим.

ТЎЙОНАСИ БИРЛАН
(Мустаҳзод)

Тўй зийнати тўйга келур ҳамма сарафроз,
тўёнаси бирлан,
Гулчи гулидан йўлга тўшар гулли пояндоз,
гулхонаси бирлан,
Сен ҳам, қаламим, бор бисотингни ёзиб кўр,
шояд эса манзур,
Чунки азамат пахта миришкорлари келгай,
дурдонаси бирлан,
Ҳар донаси бир бахт дебон парвариш айлаб,
ҳосилни авайлаб,
Яшнатди Ватан боғини, ҳар ёғи “оқ олтин”
кошонаси бирлан,
Дерлар кишининг бўлса агар туҳфаси манзур,
савғосига раҳмат,
Арзийди ғурур этса гавҳар донаси бирлан,
дур шонаси бирлан,
Майдонда маҳоратда топиб шон ила шуҳрат,
машъаллари беҳад.
Ҳар бир отахон чеҳрасида ярқираган нур,
нурхонаси бирлан.
Ҳар қанча меҳр қўйса киши дилда бу ҳам оз,
она Ватанимга,
Яйраб яшнагай ҳар бола ҳам тарбия берган
ўз онаси бирлан.
Меҳнат зафари мангу саодатга етирди,
халқ тинчу фаровон,
Ҳар шам ўзининг равшани ўз хонаси бирлан,
парвонаси бирлан,
Дўндирса ишин мард эли дер оламу одам
халқимга тасанно,
Республикамиз фахри баланд ҳиммати олий,
Фарғонаси бирлан.
1964 йил.

ЎЙНАСИН-КУЛСИН

Улуғ давронда ёшлар шоду хандон ўйнасин-кулсин,
Муборак дилда боғлаб, аҳду паймон ўйнасин-кулсин.
Ҳаёт гаштини сурсин, то абад бахту саодатда,
Вафо боғидан узсин гул, гулистон ўйнасин-кулсин.
Укун муштоқ диллар васл умидин эрди илҳоқи,
Бугун хурсандлик айёмида шодон ўйнасин-кулсин.
Қачонким ҳур ҳаёт гулларни гулга қўшди, соз этди,
Ушалсин орзуси роҳатда чандон ўйнасин-кулсин.
Табассум кетмасин лабдан, такаллум чоғи булбулдек,
Чунон сайрарда завқи жонга дармон, ўйнасин-кулсин.
Экиб меҳру вафодан янгидан-янги ниҳолларни,
У ширин мева бергач, боғда боғбон ўйнасин-кулсин.
Тилар Чархий ҳамиша бахту давлат, соғ-омонликни,
Ҳамма ўз ёри бирлан шоду хандон ўйнасин-кулсин.

ҲАР ЖОН БОРИДАН

(Муқимий билан суҳбат)
Туҳфа айлар дўстига ҳиммати ҳар жон боридан,
Соя ташлар, соя истар жонга дармон боридан,
Бе ижозат мен дема кел ҳимматингни тут баланд,
Элга дастурхон ёзар, ҳар қайси мезбон боридан,
Борлигингдур бойлигинг беркитма, ҳиммат боғин ос,
Ҳадя қил юртингга майли бўлса бир нон боридан,
Ё ўзингдан, ё сўзингдан, баҳра олсин одами,
Мард кишилар мардлиғин қўймайди виждон боридан.
Сурат оро бўлма дўстим, қалби оролар бу кун,
Кўрса бир вайрона этди боғу бўстон боридан.
Ўчгуси бир кимса хулқи бирла ҳар ёнган чироқ,
Этгуси бир мард ўғил, тукин чароғон боридан.
Чўлни бўстон айлабон,”оқ олтин”идан офарин,
Тоғ каби хирмон яратди, яхши деҳқон биридан.
Не ғамим бор, бахтиёрман фахру-шоним давлатим,
Ранг-баранг гул ундирар бизнинг гулистон боридан.
Эй Муқимий, давр одил, шул сабаб инсон азиз,
Чархий бизни қадрларкан, мард қадрдон боридан.

ОНАЖОН

Кетдингиз оламдан афсус қолди армон онажон,
Доғлар кўксимда қат-қат, юз пушаймон онажон.
Меҳрингиз оламча эрди , барча фарзандлар учун
Йўқ экан харгиз ўлимга чора-имкон, онажон.
Тўғри йўлда раҳнамолик айладингиз биз учун,
Тарбиянгиз соясида топдик унвон онажон.
Меҳнатинг роҳат дедингиз, ҳурматинг баҳтинг сенинг,
Шафқатинг деб соя берсин элга ҳар он онажон.
Тупроқ олсанг бўлсин олтин, соғ бўлиб олтин бошинг,
Деб кўзингиз юмдингиз сиз, йиғлатиб қон, онажон.
Яхши ниятли кишилар, дўстлар ҳор ўлмагай,
Яхшилар номи ҳамиша тилда достон онажон.
Чархиё ким она қадрин билмаса инсон эмас,
Гарчи у аллома бўлсин, бўлмас инсон онажон.
5 август 1978 йил

УЧРАМАСИН

Эй кўнгил, сақла ўзинг, токи бало учрамасин,
Не бало, йўлни тўсар эзманамо учрамасин.
Қўли кўксида мудом, кўнгли тўла фисқу фасод,
Ҳама иғвога шерик юзи қаро учрамасин.
Қоч ёмон соясидан, сояси ҳам қурсин унинг,
Токи туҳмат тошидан сенга жафо учрамасин.
Киши азорига лаб очма, адаб илмин ўқи,
Хулқу одобинг учун икки баҳо учрамасин.
Бевафолик бирла ҳар кимсага шоф этма қўлинг,
Эгри тўқмоққа яна эгри асо учрамасин.
Мунча қийнарсан ўзингни чираниб бюрократ,
Дам хафа димлама айвонда вабо учрамасин.
Синчалакдек кўтариб кўкка оёғинг тирама,
Қарчиғай чангалида сенга қазо учрамасин.
Она сут берди, отанг вояга еткурди сени,
Мен ўзим катта дема, катта жазо учрамасин.
Ўнақай кўзу ширин сўзни элингдан аясанг,
Чапақай тарсаки еб, қаҳру изо учрамасин.
Олим илмига амал айласа-ю, учраса хўп,
Айтинг-айтингки, амалсиз уламо учрамасин.
Чархий жону дили-ла оқил эллинг фандин эшит,
Эҳтиёт айла дилинг, кибру ҳаво учрамасин.
1966 йил, 9 август.

ЧАНДИРМАН

Эшитинг дўстлар, ҳар ҳолда мен юмшоқ чандирман,
Ёмонларнинг танига тўлдириб тўлғоқ, чандирман.
Ҳалол чандишнинг унча айби йўқдир, ҳамма ҳам чандир,
Демасман ҳаммадан устун туриб, тезроқ чандирман.
Замир оҳанги нозик, шеър ғараздан холироқ бўлсин
Хиёнат бирла ким ўйнар эса, жуфт-тоқ чандирман.
Эшитдим баъзи шоир ялласин, эл ранжиб айтармиш:
Ўчир-ўчир овозини, ёп оғзига қопқоқ чандирман.
Тянь-Шань тоғининг сакратмаси вазнига салламно,
Қизилқум чўлидек ундирилмагин янтоқ чандирман.
Таранг-тоз шеърлар сарлавҳасин кўрдим, бураб радио,
Тегарғтегмас қўлим, бир дўппича тўзғоқ чандирман.
Гап ўтмасларга ўтмас сўз десанг ор этмайин айтур:
-Пичоқнинг бети қайтар, болта ўтмас қоқ чандирман.
Сўз олмосини мазмун дер, чуқур шеър бўлса ким олмас,
Юрак туйғуларимни этсангиз чўлтоқ чандирман.
Қиёмин еткуролмасдан гапиргандан гап урган кўп,
Эсиз зарҳал қаламлар, садқаи авроқ, чандирман.
Қуруқ гапларни сотгунча, қўриқ ерларни боғ этсин,
Текин боғ олмасин еб, қоқмасин ёнғоқ чандирман.
Ишимда моки хатлатмай, териб ип лосини ҳар дам,
Ўраб дастгоҳни маҳкам, ҳўл қилиб арқоқ чандирман
Беркмачоқ бирла шеърим битта куй остига вақтим чоқ,
Агар куй кетса, шеърим, қоқу валқайроқ чандирман.
На вазну на лотофат, шеърият номига бу туҳмат,
Утилсирьёга топширмоқ учун илҳоқ чандирман.
Сотилган бу қўшиқлар энг лаҳим гўшт ўрнида пулга,
Дегай у, қўлга осанг қоқ суяк, ярғоқ, чандирман,
Дилим равшан қилиб, буткул элу юрт номидан айтдим,
Ҳақиқатни дейишга мен нечун қўрқоқ, чандирман.
1962 йил.

ТЎЙИНГИЗДА ТИЛАГИМ

Сизга дўстим кўнгил парвона бўлсин,
Тўй устига тўйингиз ёна бўлсин.
Йиғилган барча меҳмон, ошнолар,
Уйингиз гулу, ҳам гулхона бўлсин.
Тилак шулким азиз фарзандингизга,
Садоқатли аҳил ҳамҳона бўлсин.
Ҳамиша ўйнасин, кулсин жаҳонда,
Улардан дарду ғам бегона бўлсин.
Тақозоий ҳаёт истар ширинлик,
Бири шам-у, бири парвона бўлсин.
Вафо бўстонида яйраб гул узсин,
Бири жону , бири жонона бўлсин,
Икки наврастадан унган ниҳолин,
Бири лаълу, бир дурдона бўлсин.
Умид ҳам шул зарур дилда ҳамоно,
Бири олим, бири фарзона бўлсин,
Эл ичра кўрсатиб ибрат намолиқ
Ажойиб мардуми Фарғона бўлсин.
Хаёт нашъу – намосин кайи ортиқ,
Май ичмай Чархийдек мастона бўлсин.

ҚИНҒИРЛИК ЁМОН

Тўғрилик кўп яхшидур оламда, қинғирлик ёмон,
Тарбият бирлан тузалмас бағри тош кирлик ёмон.
Минг аср ер остида қолган темир том бўлмагай,
Занглаган мисни қизартирмоққа жилвирлик ёмон.
Фарқ этиб яхши-ёмонни, сўнгра йўлдош айлагил,
Тилда дўсту меҳрибонлик, дилда қилвирлик ёмон.
Дангаса том бошида доим гадодан нон сўрар,
Ишда йўқ, лекин маишат бўлса ҳозирлик ёмон.
Орқадошинг орқадан боплайди, бор орқам дема,
Бўйнига бир бор занжир тушмагаан шерлик ёмон.
Ҳарна тадбир айласанг душманга ишлат, дўст учун,
Хийла-найранг, бетамизлик бирла мудбирлик ёмон.
Тер тўкиб топса кишилар ёғ ила яжман еган,
Кунда бемеҳнат топилган тандаги жирлик ёмон.
Йўлда юк босганга ҳомий бўл оғир юк босмасин,
Ишга ҳозирлик дуруст, ишратга моҳирлик ёмон.
Текин ўт деб, ҳар томондан шилма эпчиллик билан,
Сур бўлиб қилган иморат нақшида сирлик ёмон.
Эр аёлдан ё аёл эрдан баҳона тарзида,
Ҳар бўлар бўлмасга ҳар ёқларга ғир-ғирлик ёмон.
Етди ботир, етди деб етмиш тийиндан йўқ дарак,
Лекин ишга иштаҳа йўқ, ошга ҳозирлик ёмон.
Сут билан кирган ҳар одат жон билан у чиқса ҳам,
Ол деса, ойда жаранглар кунда бер-берлик ёмон.
17.12. 1958 йил.

ЭНГ ШИРИН СЎЗ

Энг ширин сўз яхши инсонлар учун,
Яхши инсон, тоза виждонлар учун.
Дил тубидан танлаган дурдоналар
Аҳди маҳкам яхши деҳқонлар учун.
Қанча таъриф айласам ҳам шунча оз
Яшнаган бу боғу бўстонлар учун.
Юрту элнинг пок дилида ҳурмати
Пахтакорлар, марди майдонлар учун.
Айтмасам чин дилда таҳсин, офарин,
Ҳиммати олий қадрдонлар учун.
Шукр этармиз бахтимиз бор тоабад,
Ҳарна мавжуд, ҳамма имконлар учун.
Мадҳин айтиб сайраган жон булбули
Шу Ватан-чун, шу гулистонлар учун.
Тебратар Чархий қалам то танда жон
Қаҳрамон ҳалқимга достонлар учун.

ВАФО СЕНДАН

Арзи ҳол мендану вафо сендан,
Кутмадим жабр ила жафо сендан.
Ўзгадин зарра эҳтиёжим йўқ,
Ҳожатим айламак раво сендан.
Ишқ аро минг бало дучор ўлса,
Дарди ҳижрон учун даво сендан.
Кундузи сен қуёшу мен зарра,
Тунларим моҳсен, зиё сендан.
Мунтазир кўзларим қароғи ўзинг,
Хира кўзларимга тўтиё сендан.
Тупроғинг ўпмагим раво бўлса,
Жондан ўпай, этиш бажо сендан.
Дўст учун яхшилик раво мендан,
Ғайр учун бермаклик жазо сендан.
Чарх уриб ихтиёрингга келдим,
Қабул этмак, кўзи қаро, сендан.

ДЕРМАН

Жонон кўриб жамолинг кўнглим баҳор дерман,
Ҳар кун кутиб йўлингда келсайди ёр дерман.
Сенсан менга тўлин ой, эй кўзлари хуморим,
Қалбимда меҳринг ўти ургай шарор дерман.
Хушхулқу хуштакаллум, олижаноблигингдан,
Касб айласин ўзига ҳар гулузор дерман.
Олам менга муясссар бир йўл назора этсанг,
Ҳар бир табассумингга кўз интизор дерман.
Рашкинг ўтида нигоҳ куйса бу устихоним,
Чиқмоқ учун танамдан жон беқарор дерман.
Кўйингда чарх уриб ким, ҳукмингга бермайин бош,
Лофи муҳаббат урса беэътибор дерман.
16 март, 1968 йил.

КЎЗИНГДАН

Кўрдим неча бир жафо кўзингдан,
Йўқ-йўқ аламим қаро кўзингдан.
Бир мен эмас ишқ аро топибдир,
Ҳар аҳли вафо, наво кўзингдан.
Бир боқсанг агар табассум айлаб,
Ҳосил ҳамма муддао кўзингдан.
Ўтлар сочадур нигоҳи мастинг,
Куйдирмаса мен ризо кўзингдан.
Юздан кўринур жаҳонномалиғ,
Сўздан асалу, ҳаё кўзингдан.
Кўрганда рақиб кўзи кўр ўлсин,
Чархийга етур вафо кўзингдан.

КОСМОНАВТЛАРГА

Сайр этишди икки лочин кўкка парвози билан,
Ёйдилар юрт шуҳратин оламга фан сози билан.
Бу сафар- тинчлик биносин, чин пўлат қўрғонидир,
Барқарор бу ҳамнафас халқларнинг овози билан.
Кема парвозида инсон мўъжиза корни кўринг,
Кемадан чиқди фазога, учди жонбози билан.
То абад топсин камол моҳир жасур авлодимиз,
Фахр этар ғолиб Ватан бу икки шоввози билан.
Мардлар пешвозига чиққанда ҳар ким завқи-ла,
Чарх уриб шоир чиқар шеъри-пояндози билан.

МАРҒИЛОН

Ой жамолингга боқиб тўймади, бўстон Марғилон,
Бор қуёш акси юзингда эй, қадрдон Марғилон.
Эл чиройингни томоша этмоғи бежиз эмас,
Дўстлигинг рамзи узорингдан намоён, Марғилон.
Боғларинг, гулзорларинг таърифига ожиз қалам,
Йўлларинг атрофи гуллардан хиёбон, Марғилон.
Дўстларинг ташрифига атлас поёндозлар тўшаб,
Кенг қулочингдир очиқ келганда меҳмон, Марғилон.
Товланиб ким ҳусни ортиб, ҳуснига бергай жило,
Атласингни кийса ҳар сарви хиромон, Марғилон.
Неча олим, меҳнат аҳли топдилар сенда камол,
Фахри-ла тилларда номинг, зикри достон, Марғилон.
Давлат арбоби-ю, санъатнинг гули, сўз устаси,
Сенда жам бўлди, етишди, топди унвон, Марғилон.
Бу саодат, бу зафарлар нури сўнмас тоабад,
Чунки берди давримиз бу бахту имкон, Марғилон.

ЖОН НИСОР ЎЛСИН

Агар Ширин эрур, сендек вафода барқарор ўлсин,
Ва гар Фарҳод эрур, кўзингда мендек пойдор ўлсин.
Дилоро,юз очиб кел сайр этиб бир бўстонимга,
Кўриб олам томошо айласин-кўнгли баҳор ўлсин.
Қуёш бошингдан айлансин, қаддингдан жони зорим ҳам,
Қамар даврида юлдузлар йўлингга интизор ўлсин.
Ҳилол абрўларингни тебратиб қўрқитма ошиқни,
Жафо ҳар неча этсанг майли, меҳринг дилда бор ўлсин.
Кечиб даъвосидан оҳулар айтар юз хижолатдан:
“Тасанно, кўз деган шундай хумору тиғдор ўлсин”.
Ёмон кўз бирла боқса ғайрилар гулдек жамолингга,
Ҳасад ўтида ёнсин, жисми жони бемадор ўлсин.
Вафо майдонида ҳар бир ҳавас лофини урганлар,
Менингдек изларингдан чарх уриб жони нисор ўлсин.
3 июль 1968 йил.

ЎЙНАСИН

Мутрибо, созингни соз эт шўхи жонон ўйнасин,
То кўриб ағёр элин кўксида армон ўйнасин.
Ўйнасин кўз устида гоҳи қаро қундузлари,
Гоҳи шўхлик бирла қош остида мужгон ўйнасин.
Оташин рухсоридан тушганда ишқин учқуни,
Бир менинг жоним эмас, базм ичра юз жон ўйнасин.
Булбулни овози ечса боғаро гул тугмасин,
Ғунча очилган лаби кулкуда чаққон ўйнасин.
Сунбулин тарқатса жоним ҳидламоққа майл этар,
Майли ошиқ кўнглидек зулфи паришон ўйнасин.
Тут поёндозингни гулдан ёр учун, э боғбон,
Гул баҳори ҳуснидан бўй олди бўстон ўйнасин.
Куйлаган васфини мендек мубталолар кам эмас,
Дилбарин даврида Чахийдек ғазалхон ўйнасин.

ОФАРИН

Эй, азамат пахтакор сизга жаҳон офарин,
Дер ҳамма халқ таҳсину балки замон офарин.
Пойгада қолмай мудом маррага етган ҳамма-
Мард кишилар довруғи элга аён офарин.
Дамни ғанимат билиб ваъдага айлаб вафо,
Ҳиммат ила ошдингиз катта довон офарин.
Тун бўйи парво қилиб пахта учун ишлаган,
Хирмони дурдонага тўлди ҳамон офарин.
Сафда чеварларни ҳам қўллари дард кўрмасин,
Бир-бирига меҳрибон қизу жувон офарин.
Терган “оқ олтин”лари дил тўридан армуғон,
Туҳфаси лойиқ мудом, бўлсин омон офарин.
Пахта учун қайғуриш бизда бу виждон иши,
Чунки бу неъмат эрур нон ила дон офарин.
Минса пўлат от уза мард чавандозлар,
Машъала майдон эрур ҳар қаю жон офарин.
Бир неча шоввозлар, неча миришкорлар,
Кўксига республикам тақди нишон офарин.
Ҳисса қўшиб жон қуюб завқила ёшу қари,
Юртга ўзин ҳадясин тутди ҳар он офарин.
Сиз азамат дўстлар меҳри-ла илҳомидан,
Завқи тўлиб Чархийнинг таъби равон офарин.

ГУЛШАН АРО

Гоҳи-гоҳи эркалаб эсса сабо
Тоза диллар баҳр олур гулшанаро.
Ким етар бўлса ҳаётнинг қадрига
Бор масал: Умрида ҳеч тўймас асо.
Сабру бардош қил йўлингда эт давом,
Эътиқодла ҳал бўлур ҳар муддао.
Чархий шогирдга бериб чин тарбия,
Дедим улғай, топ қадр сен доимо.
18 сентябрь 1976 йил.
Қўқон

ГУЛЗОР ТОП

Келдинг оламға нишонанг қолғудек бир кор топ,
Яхши хислатлар билан йўл кезмагинг даркор, топ.
Кезма эгри йўлни ҳаргиз, ҳар одим озори бор,
Тарк этиб расво қадамни тўғри бир рафтор топ.
Ҳарнечук бедардларга айтма кўнгул розини,
Бил аянч ҳолинг билувчи маҳрами асрор топ.
Нафс деб ишратга мойилларга майлинг бўлмасун,
Ўзни ғафлатдан йироқ айлаб, дили бедор топ.
Сен ёмонга ёндошиб номусни барбод айлама,
Бир қадам ҳам қўйсанг, айтай, рост дўсту ёр топ.
Тансиҳатлик шукрини билгил кучаймай иллатинг,
Чора истаб қайда малҳам бўлса, билсанг бор топ.
Ҳайф бир сўз бағри тош одамга, қадринг на билур,
Арзиҳол айтгувчи бўлсанг, мардуми ҳушёр топ.
Келмасанг инсофга ҳаргиз, билмасанг эл ҳурматин,
Осгали нафси бадингни бир баландроғ дор топ.
Токай аччиғ сўз-ла юрсин, Чархий, гардундан ошиб,
Ишқ девонин ўқуб сен ҳам ширин гуфтор топ.

ДИЛРАБО ЎТАР

Ҳар дам кўзимдан жилва бериб маҳлиқо ўтар,
Юз куйдириб алам ўтида, дилрабо ўтар.
Кўз-кўз жамолини мен хаста зор учун,
Юз-юз жафога жонни этиб мубтало ўтар.
Минг-минг ситамга тоқат этиб келди жону зор,
Кенг-кенг жаҳонни тор қилиб бевафо ўтар.
Кам-кам бузиб ул кунги қилган ваъдаларни ёр,
Дам-дам вафога мойил улуб ошно ўтар.
Гоҳ-гоҳ кўнгил ҳушини олиб у нишонга,
Ваҳ-ваҳ нечук этай демадим бир бало ўтар.
Ўқ-қўланиб турар демангиз бу рақиб учун,
Йўқ-йўқ жонга отганда бехато ўтар.
Бир-бир ҳавас йўлидан аё Чархий бонг уриб,
Мен ошиқи деган ҳамма аҳли наво ўтар.

БЎСТОН БЎЛУР

Навбаҳор барқ урса ҳусни ер юзи бўстон бўлур,
Гар тараннум тузса булбул ғунчалар хандон бўлур.
Сабзалар яшнаб бисотин ёзса ҳар жон илгида,
Даста-даста гул, бинафша, чаккада райҳон бўлур.
Чин муҳаббат аҳли, меҳнат аҳлидир аҳбоблар,
Гул ҳаёт ишқида ҳамма бир тану бир жон бўлур.
Қишда ёз фаслин ғамин еб навбаҳор айёмида
Пахтазорда пахтакору боғ аро боғбон бўлур.
Фан элининг ҳиммати-ю, техника хосияти,
Бўлди жаннат дашту саҳро қойили инсон бўлур.
Қаҳраган саҳрода не ўссин агар сув бўлмаса,
Сув билан дарё тубида лаъл ила маржон бўлур.
Сув ҳаёт, сув қатрасин ҳам зарра исроф айламанг,
Заррадан зар бўлса пайдо қатрадан уммон бўлур.
Сув билан чўллар гулистон, қолмади сувсиз сароб,
Бир ҳовуч сув кўрмаган ер саҳни хористон бўлур.
Ялтироқсиз, жисми хомуш, таъби вазмин тоғлар,
Бағритўла нуқра олтину зажарбад кон бўлур.
Яхши ният бирла, дўстим, айла боғу роғлар
Қолса бир туп мевасиз ер эл учун армон бўлур.
Сўзни уққан яхши фарзанд бахту омад келтирур,
Ўзбилармон, тантиқ одам аксарий нодон бўлур.
Оташин қалбингла, дўстим, ишла енгиб мушкилинг,
Ўтга тоб берган хамирдан лоларанг ширмон бўлур.
Жону дилдан туҳфамиз бу юртим олтин тўйига,
Шубҳасиз, дурдоналардан тоғ-тоғ хирмон бўлур.
Она тупроқ нури чашма ҳур замон авлодимиз,
Ваъдамиз чиндан муқаррар аҳд ила паймон бўлур.
Ишни қойил айлаганлар меҳнатига офарин,
Эл шарафлаб олий минбар узра у меҳмон бўлур,
Чархиё, ғолиб элингнинг мадҳида тебрат қалам,
Меҳнати минг-минг китобу ҳурмати достон бўлур.

ДОНГДОР ҲОРМАНГЛАР

Яшанглар, ориятли мард элим-донгдор, ҳорманглар!
Ҳалол меҳнат туфайли даштлар гулзор, ҳорманглар!
Машаққат бирла кунларни улаб тунларга ҳосил деб,
Йигит-қиз мижжа қоқмай ишлади бедор, хорманглар!
Эрурсиз қўллари гул йўллари гул химматингиздан,
Заминлар ташна қолмай, мавж урар анҳор, ҳорманглар!
Баҳордан то кузак тер тўкдингиз ишлаб сахт ерга,
Саҳоват шул эрур, албатта, бахтли ёр ҳорманглар!
Забардаст қиз-ўғиллар, ваъдаси чин марди майдонлар,
Дили бир, сўзи бир аҳдида доим бор, ҳорманглар!
Муҳаббат бирла деҳқон бир чигит ундирса ғайратидан
Ватан ҳам рози ундан, халқ миннатдор, ҳорманглар!
Хусусан, техника деҳқон учун доим мададкордир,
Шунинг-чун бел бақувват, ҳам тўкис рўзғор, ҳорманглар!
Териб дурдоналарни меҳр ила этмай грамм нобуд,
Ватанга армуғонлар этдингиз тайёр, ҳорманглар!
Ёзурда мадҳингизни Чарх урар парвона кўнгиллар,
Узун умру баланд химмат тилай такрор, ҳорманглар!

КЕЛТИРУР

Ҳар қаю манзилга, кўнглим, ўз оёғинг келтирур,
Ниятинг не бўлса дилдан, иштиёқинг келтирур.
Тортар эрсанг бир муҳаббатли кўнгилнинг меҳрини,
Меҳрибонлик бирла кенг очган қучоғинг келтирур.
Тутмасанг ўз ҳурматингни ҳар яқин бўлгай узоқ,
Ҳимматинг бўлса баланд, ҳар бир узоғинг келтирур.
Отма ноҳақ кимсаларга таънадан туҳмат тошин,
Ҳар алам бошингга ўз откан таёғинг келтирур.
Нафси бадлик-тан-сиҳатликнинг ашаддий душмани,
Ҳар касалларки келур, қурғур тамоғинг келтирур.
Қўйма ҳар хавфли маконга беибо бежо қадам,
Ҳар маломатлар етар, қинғир туёғинг келтирур.
Чархи чин илхом парисин бил вафо бўстонидин,
Эзгу ниятлар билан ёнган чироғинг келтирур.

ТОПАР

Ҳар улуғ мақсадни одам тоза виждондан топар,
Тоза виждонни дили покиза инсондан топар.
Истаса ҳурмат жаҳонда топгали ахлоқ керак,
Кимки манманликни истар бўлса, нодондан топар.
Меҳнат этса гар киши дарёга, қайтар унга ҳам,
Маҳсулин дарё эмас, бир кун хиёбондан топар.
Осмонга боқма, аввал боқ оёғинг остига,
Қайси эр ердан эмас, давлатни осмондан топар?
Парча нон қадрини билган, чўпни ҳам хор айламас,
Бир ҳовуч дон сепса деҳқон, кузда хирмондан топар.
Халқ аро меҳру вафодан тоза бир гул истаган
Чархийдек булбулга кон, ҳур шу гулистондан топар.
1955 йил.

МУАЛЛИМЛАР
(қўшиқ)

Ҳай-ҳай нахуш давримизда,қутлуғ айём муаллимлар.
Таъзим сизга қалбимиздан минг эҳтиром муаллимлар.
Сиз мураббий инсон учун,диллардаги виждон учун,
Чексиз илму урфон учун,берган илхом муаллимлар.
Маърифатнинг кенг қучоғи, доим қайнар фан булоғи,
Инсон бахтин сиз чироғи, ширин калом муаллимлар.
Сиз туфайли утозимиз, денг таратган овозимиз,
Кўклар сари парвозимиз,топди низом муаллимлар.
Заптингизга ер-осмон, фанимизга қойил жаҳон,
Элга ғамҳўр чин меҳрибон, дилга ором муаллимлар.
Сиз боғбон биз боғингиз, ўчмас ҳаргиз чироғингиз,
Тўтиёдир сабоғингиз, кўзга мудом муаллимлар.
Чархий ғамдан бегонаман, май ичмайин мастонаман.
Кўйингизга парвонаман, сизга салом муаллимлар.

ДЎСТЛАР, ФАЗИЛАТ АҲЛИН

(Дўстим Собир Абдулланинг шеърий мактубига жавоб)
Дўстлар фазилат аҳлин ширин забони Собир.
Улкан адибу шоир, эл меҳрибони Собир.
Васфида созлабон соз, мингдан бирин десам оз,
Шоирлар ичра мумтоз, таъби равони Собир.
Назму насрда ғолиб, шеърига барча толиб,
Санъатга сўзи қолип, йўқ, йўқ гумони Собир
Ёзилса шеър қаноти, парвозда мазмун оти,
Хўп ранг-баранг бисоти, маънонинг кони Собир.
Дил кўзгуси мунаввар, ишқ шубҳа, қалби гавҳар,
Ахли қаламинг камтар, зўр паҳлавони Собир
Гул ошиғи ҳамиша, назм ишқида пеша,
Ургай тиканга теша, кўрган замони Собир.
Иқбол майини тотган, орзуларин ушатган,
Сўзидан гул яратган, гул боғбони Собир.
Сўзда латифа ғоят, дўстлар учун иноят,
Менга бу бир башорат, хуш имтиҳони Собир.
Қўқонда қишму ҳар кун деса биров, дедик жўн,
Ҳар кун шамолу ҳар тун , қор осмони, Собир.
Б ултурги қорга сўз деб бу йилги таънасин еб,
Ёзмоқни кўрмадим эп, ҳажвим-ла, они Собир.
Қор бирла тўлди томим, пишди курашда ҳолим
Сустлашмас интизомим, берма сазони Собир.
Йўқ тоб гард илинса, ранжийди дил билинса,
Ҳар қанча мақтанилса, йўқдир зиёни Собир.
Илҳом берарда шоир, мақтов натижаси дер,
Қурбони кетсанг арзир, ақли расони Собир.
Шу-шу вазифа ҳар дам хизматда биз дамо дам,
Ҳайхот олмагай дам хужра қозони Собир.
Юз шукурким тузалдим, туз тотгали узалдим,
Излаб шифони дардим, топди давони Собир.
Наврўзи олам эмиш, завқу сурур ғанимат
Биздан ҳамиша хизмат, дўстлик нишони Собир,
Чархий бошим кўтардим, чун лола ранги зардим,
Қолгунча ерда гардим мен дўсти жон Собир.

У ЁРА ЕТУР

Сабо, саломимни аввал кўзи хумора етур,
Сўнг арзи ҳолими ул юзлари анора етур.
Менинг ғуборим унинг остонига етмас,
Унинг ғуборини мен бу хокисора етур.
Саҳар рақиб элидан даргоҳи бўлур холи,
Юрак сиримни секин субҳидам у ёра етур.
Фироқ шомида ёзган ҳазор достоним
Висоли субҳ етушган дами нигора етур.
Меининг саломим агар етса, не саодатким,
Унинг саломини сен ҳам мен интизора етур.
Вужуди ўртади, деб сўзла нозанин ёра,
Ёшурма рози дилимни сен ошкора етур.
Куюнма нолада, Чархий , муҳаббат учқунидин,
Рақиб уйига қўюб ўт, уни шарора етур.
1927 йил.

ЧАМАН БЕЗАНДИ БУ КУН…

Чаман безанди бу кун, дилга бир савол келур,
Магар кўнгил севинар, ҳусни бемисол келур.
Қачонки келса, кетур шул куни юракдан ғам
Қачонки кетса, яна дарди эҳтимол келур.
Садафдек асрамоғим дилдаги муҳаббатин
Рақибларимга ғаму менга турфа ҳол келур.
Карам умиди ҳамма кимсага баробармас,
Ёмонга балки завол, яхшига камол келур.
Ҳамиша ўю хаёл дилда меҳрибонимдир,
Масалки: тушда ҳамон ўйлаган хаёл келур.
Вафоли шўх санамим чорласа висолига,
Танамга қон югуриб, янгидан мажол келур.
Қачон етушса хабар мунтазир қулоғимга,
У дам юракка мадору лабимга бол келур.
Хато эмаски, сепиб сув, йўлин супирмоқ-чун
Камоли ҳимматидан Чарх уриб шамол келур.
1945 йил.

ВАТАНИМ
Кўзимга ҳур Ватаним Гарди тўтиё кўринур,
Унинг муҳаббати ҳар бир кўгулда жо кўринур,
Юракда завқи висол нурли офтобимдан,
Кўнгулда нақши вафо кўзгуси жило кўринур.
Чиройи бу чаманим хорсиз гулистоним,
Баҳори парваришим шому ҳар сабо кўринур.
Элимни қудратидан гулшан ушбу саҳролар,
Зилол қатраси бир дурри бебаҳо кўринур,
У кун қуш учса, парин куйдирур биёбонлар,
Бугун тамоми чаман боғи дилкушо кўринур.
Кимики халқ назари меҳридан жудоланса,
Ки ҳар нафасда анга ранжу юз бало кўринур.
Вафо йўлида қадам Чархи бемадор ўлмас,
Ҳақиқий дилда ҳамон ушбу муддао кўринур.
1942 йил.

ВАФОДОРЛАРИНГ БОР

Фарғона, сенинг марду вафодорларинг бор
Меҳнатда, маҳоратда кўп илғорларинг бор.
Фахр айласа ҳар қанча киши шаънингга арзир ,
Ҳар сафҳада ҳам васфи улуғворларинг бор
Ҳиммат камари белда жасоратли қиз-ўғлон,
Жону дили-ла техникага ёрларинг бор.
Ғов учраса бир зарба билан парчалаб ўтган,
Арслон билагу, шер юрак ёрларинг бор.
Чўлларни чаман айлаган “оқ олтин”и бирлан,
Мўл ҳосил учун пухта миришкорларинг бор.
Пилланг эса кенг оламаро довруғи машҳур,
Пахтанг Ватаним қадри гуҳарборларинг бор.
Пешона терин тўкди, зафар лочини бўлди,
Бонг ургувчи майдондаги шунқорларинг бор.
Ҳар ишда тафаккур ила ихлосу муҳаббат,
Ҳар соҳада кўп олиму ҳушёрларинг бор.
Сен тарбиялаб вояга еткирдинг элимни,
Беҳад сени ҳурматга сазоворларинг бор.

БАҲОР

Ҳамалда ер етилиб келди бу насими баҳор,
Баҳор шабодаси жонга ҳузуру, танга мадор.
Мадори дилга берур завқу шавқ меҳнатда,
Шу меҳнат ишқида илҳом юракда турна қатор.
Қаторда эгнига кийгай бинафша янги либос,
Ечарда тугмаларин айласанг бу жонни нисор.
Нисор этар ҳама ҳам борини бу мавсумга
Тикиб бири узум, анжир, бириси олма, анор.
Анори шарбатидан дардманд давога етиб,
Узум сувин татиганда қолур кўзида хумор.
Ватан чиройига қўшгай чирой ихлос ила
Йигитларики қўли гул, қизики лолаузор.
Узоридин ёғилур нур, баҳоридан ҳосил,
Қаторидан камимас ҳеч, рафиқу ҳамдаму ёр.
Унумли водий безангай гулу гулистондан,
Шу гулни дейди “оқ олти” тўла фахрли диёр.
Диёр хизмати бирлан муҳаббатин аямай,
На куннинг аксида зарра малол, на тунда ғубор.
Ғуборсиз дил ила ваъдага вафо айлаб,
Шараф билан бажарилгай ҳамиша қатъий қарор.
1965 йил.

МЕҲРИМ БАРҚАРОР
(Қайтарма баҳр)

Бахтиёрман яшнаган юртимда, меҳрим барқарор,
Барқарор мендек ширин умри-ла ҳамма бахтиёр:
Ихтиёр эркини қўлдан яхши инсон бермагай,
Бермагай ҳаргиз ёмон йўлларга виждон ихтиёр.
Эътибор топмоқ адабдин беадаблик кўп ёмон,
Кўп ёмон эл олдида ким бўлса у беэътибор.
Бемадор бўлма йигитлик чоғида юз товланиб,
Товланиб юз рангда бўлсанг билки умринг бемадор.
Ёр бўлур бахту саодат мард кишига то абад,
То абад хавфу хатарсиз кимки меҳнат бирла ёр.
Ошкор бўлганда қандай яхши ният бир куни,
Бир куни ҳар бир ёмон ният бўлур тез ошкор.
Интизор айлар вафосиз ҳамнишинлар ваъдаси,
Ваъдаси чин ёру дўстлар айламаслар интизор.
Бор, яхшиликни касб айла, чароғинг ўчмагай,
Ўчмагай номинг жаҳонда яхши келдинг, яхши бор.
Лолазор эт, Чархий, давронингни кўнглим кел, безат,
Кел, безат даврим жаҳон борича бўлсин лолазор.
1966 йил.

НИГОРИМ БОР

Кетур қадаҳни менга соқиё хуморим бор,
Кўзимда жилвагарим нақду гул узорим бор.
Етушса ишқ эли ёрин висолига бир дам,
Демас жаҳон элини куйдурар шарорим бор.
Тутиб вафо этагин демадим бу йўл олис,
Кечиб ўзимдин унга шукур-эътиборим.
Не ғам рақиб элининг макридан не андешам,
Менга не ранжу алам, марҳаматли ёрим бор,
Лабида оби ҳаёту, сўзида меҳри вафо,
Қаро кўзида ҳаё, аҳдида турорим бор.
Нетай жаҳонни бақосиз гулига йўқ ҳавасим,
Нигоҳи тушса замин саҳни лолазорим бор.
Хазони йўқ чаман ичра қилур наво Чархий,
Шу гул билан ўтар деган қарорим бор.
1941 йил.

ГУЛБАҲОР

Боғу чаман яшнатиб, келди баҳор, гулбаҳор,
Меҳнат элин шод этиб, келди баҳор, гулбаҳор.
Мавсуми ғоят гўзал, сувлари қанду асал,
Шавқи-ла айлаб жадал, келди баҳор, гулбаҳор.
Ер юзин алвон этиб, чўлни гулистон этиб,
Саҳнини бўстон этиб, келди баҳор, гулбаҳор.
Фахри-ла дер коинот, сенга тасанно, ҳаёт,
Кўкка учиб космонавт келди баҳор, гулбаҳор.
Қучганимиз ҳар сафар, янги ютуқ-ла зафар,
Мўътабару бехатар келди баҳор, гулбаҳор.
Юрту саноат учун, кўрсатиб элнинг кучин,
Меҳру муҳаббат-ла чин, келди баҳор, гулбаҳор.
Мардлар улуғ шонида, ҳурмату унвон ила,
Қудрату имкон ила, келди баҳор, гулбаҳор.
Ҳар минут олтинга тенг, қадрини дурдона денг,
Ҳар дамин имкони кенг, келди баҳор, гулбаҳор.
Нурли чироғи билан, қалбида чоғи билан,
Сепу-саноғи билан, келди баҳор, гулбаҳор.
Ваъдага этмак вафо, ҳамма юракларда жо,
Меҳнат учун муддао, келди баҳор, гулбаҳор.
1966 йил.

ТОШ ОТАР

Менга ёр айлаб тағофил ўзгаларга қош отар,
Рашкидан жоним чидолмай кўзларим дув ёш отар.
Ҳар замон ёдимга тушса айлаган парволари,
Ўхтин-ўхтин кўкка оҳим ўти бебардош отар.
Тушса ҳар ким бошига бир ёр савдоси агар,
Аввало юз минг маломат тошини тенгдош отар.
Ишқ водийсида саргардон қуюндек кезма кўп,
Ҳар балият етса сенга йўлдаги йўлдош отар.
Розиман ағёрсиз бир менга танҳо ёр ўзи,
Сийнам узра жавр ўқини бўлса эрди кош отар.
Чарх уриб домига тушдим шўх экан, танноз экан,
Ноз ила текканга тегмай, тегмаганга тош отар.
1956 йи.

АЮҲАННОС

Бағримни пора қилди бу ноз аюҳаннос.
Ўпкамни ёра қилди бу ноз аюҳаннос.
Икки қилиб гапимни шириллатиб лабимни
Бўм-бўш ноғора қилди бу ноз аюҳаннос.
Оғу қўшиб тузимга омбур солиб юзимга
Куйган зоғора қилди бу ноз аюҳаннос.
Эндигина тузоқда ажралсам у узоқда.
Келдим наззора қилди бу ноз аюҳаннос.
Аҳли бузуқ санамдек қинғир юрар қаламдек.
Синган тоғора қилди бу ноз аюҳаннос.
Айлантириб бошимни кексартириб ёшимни
Не дардга сора қилди бу ноз аюҳаннос.
Улфат бўлиб замонлар бермай сира омонлар.
Йиллаб овора қилди бу ноз аюҳаннос.
Хўб кўрсатиб ўйимни тўғри турар бўйимни
Тешиб минора қилди бу ноз аюҳаннос.
Беюз карандаларга ифлос кашандаларга
Чархий ишора қилди бу ноз аюҳаннос.

ИНТИЗОР ЭТМАС

Кимки бахти очилса, элни ҳаргиз интизор этмас,
Қадрдонин унутмас, ҳурмат айлар, асти хор этмас.
Фаросат аҳлидан бўл эй, кўнгил қушдек ҳаволанма,
Ҳамоқат аҳлин ақли бир тиниқ жойда қарор этмас.
Бемаъни бўлса сайёд, билки бемаъни шикор этмас.
Севар ўз ёрини, аммо вафосиз ёрни ёр этмас.
Шикоринг бўлса равшан, сўнгра учсин лочининг қўлдан,
Бақолик мансабу, иззатдадур элдан назар топган,
Улуғлик хислати зотида мавжуд бўлмаса не суд?
Чунончи, тол ёғочин минг йўниб нақшин чинор этмас.
Азиз юртингда Чархий тинчлигин шукрин бажо айлаб,
Чаманзорини чанглатмас сира қалбин ғубор этмас.
1951 йил.

ИЛТИМОС

Йил бошидан бошланур, ҳар кимда ҳам бор илтимос,
Тавба қилдим тушмагай, бошимга зинҳор илтимос,
Айб эмас бир ҳожатин, хал айламай-чун ёлвориб,
Кимга кимдир айлагай бир ишда ночор илтимос.
Хоҳ пиёда,хоҳи от сур, хоҳи бўл фарзин сувор,
Дарҳақиқат, кишти-мот вақтида даркор илтимос.
Илтимосингни қабул этгувчига осон эмас,
Куйдириб, кул айлар эмиш, баъзи айёр илтимос.
Мен бировдан сўрсам, у аста қулоғимга деди:
Жон биродар, ҳаммадан тиғдори пулдор илтимос.
Ранг-барангми, илтимос навий десам, айтди кулиб,
Гоҳи пушти, гоҳи сафсар, гоҳи зангор илтимос.
Танда титроқ, бошда хуш йўқ, ёлборурсан, йўқ жавоб,
Шунда бўлгай, соғ кириб, қайтишда бемор илтимос.
Гоҳи-гоҳи илтимос деб, ажрадик кўп дўстдан,
Дўстни дўстдан ажратишда бўлди ағёр илтимос.
Айтинг-айтинг мард кишин номардга арзи тушмасун,
Мушкулинг ҳал бўлгувчи даргоҳда кўп хор илтимос.
Чархласанг ҳам бебизоат сўзи кесмайдур дема,
Кесгувчи, кулдургувчи, ундургувчи, бор илтимос.

ТОПИЛМАС

Ҳеч қандай асал қиймати ҳалвода топилмас,
Дурдонани, бил, ҳар қаю дарёда топилмас,.
Минг шираю шарбатни йиғиб шаҳд тузинг ким:
Ширинлиги ул олу мураббода топилмас.
Фарҳод муҳаббатда улуғ, Қайс жунунда,
Ширинни ширин лабзи у лайлода топилмас.
Атр ила қизил гул бўйи дерларки шириндир,
Лекин сифати лолаю раънода топилмас.
Ҳар қайси фасл ўзгача бир руҳ бағишлар,
Куз файзи бўлак сайри томошода топилмас.
Эй, Чархий вафо гулшанидан сув ўгириб ич!
Бу нашъу намо ҳар қаю маънода топилмас.
1934 йил.

ЎЛДИҒИМ БИЛМАС

Нигориким мени ҳуснига ҳайрон ўлдиғим билмас,
Билур ошиқлигим, кўйида сарсон ўлдиғим билмас.
Қаю тил бирла васфин айтайин олижанобимни
Қаро зулфи каби кўнгли паришон ўлдиғим билмас.
Олиб ақлимни торож айлади ширин табассум-ла,
Асири волайи чоҳи зинахдон ўлдиғим билмас.
Мени дардимга дармон истама билмай масиҳоким,
Табибим ул пари илҳоқи дармон ўлдиғим билмас.
Кўзим, ул ой юзига боқмасангди, зор бўлмасдинг,
Нетай энди шаҳиди тиғи мужгон ўлдиғим билмас
Кўнгил йўлида тутдинг кўз, кўрай деб қайта ҳуснин оҳ,
Билур хўп интизорин дилларим қон ўлдиғим билмас.
1930 йил.

ҒАФУР ҒУЛОМГА ҲАСБИ ҲОЛИМ

(Ғафур Ғуломга арзи аҳволим)
Кел, эй дўстим, сухан оғоз этиб кет,
Сухан мазмунини танноз этиб кет.
Ётибман термулиб беморликда,
Сўраб ҳоли дилимни, ёз этиб кет.
Оёқ остида қолдирмай фақиринг,
Ғанимат умрини, кел, соз этиб кет.
Жафоси ўтди бир мансабпарастнинг,
Нафас ур, бир Масиҳ иъжоз этиб кет.
Кўнгил бир кун эмас, бир кун тинар деб,
Тиним йўқ, сарбағиш бир оз этиб кет.
Бичиб, андозага солдим суханни,
Ўзинг андозани андоз этиб кет.
“Кабутар бо кабутар, ғоз бо ғоз”
эса, шул маънида парвоз этиб кет.
Наики сажда қилдирмоқлик истар,
Ўшандоқ бутни тирандоз этиб кет.
Бериб лангар чўпин, тутқиз қўлига,
Йиқилган Тошпўлот дарвоз этиб кет.
На дерман, дилни савдосини дерман,
Бу савдони ечиб, шарроз этиб кет.
Келишда хушхабар бирла келибсан,
Кетишда наърали овоз этиб кет.
Бу мушкул ҳола тушганларга ҳомий,
Ўзинг, қадримга ет, эъзоз этиб кет.
Ўқиб “Гулёр”, гаҳи “шаҳноз” этиб кет.

МЕНИ ҲАРЁНА ТАШЛАБ
(мувашшаҳ)

Кўринмай бизга жоним мавҳи дийдор этмадингизму?
Мани ҳар ёна ташлаб ўзгани ёр этмадингизму?
Рақиблар илкида санги маломат бирла куксимни,
Тешиб мажруҳ кўнгил бирла афгор этмадингизму?
Умидим шулмида сиздан, аё эй маҳваши танҳо,
Нечук аввалда менга ваъда изҳор этмадингизму?
Майи васли сафодин ҳасратки тотмадим зарра ,
Бизингдин ёширун ағёра ошно этмадингизму?
Тамоми танда жоним васл муштоқи жамолингиз,
Ки ҳижрон оташиға куйдируб зор этмадингизму?
Халос этмоқ бу хижрон оташидин сизға осондур,
Неча ранжу аламдин бизни бемоор этмадингизму?
Очиб барқи жамол кавкабингиз шуъласини элға,
Бу ғамдин йиғлатиб ҳар кеча бедор этмадингизму?
Не бўлғайким, камина арзи ихлосин эшитсангиз,
Ки ишқ бозорида бизни харидор этмадингизму?
Неча ким номингизни ҳарфини назмиға жо этди,
Дилингиз тортибон Чархийни хуштор этмадингизму?

ХАБАРДАН БУ
(Ғафур Ғуломга мактуб)

Хати расмона эрмас номаиким хуш хабардан бу,
Эмас тулнинг чироғи, равшан шамсуқамардан бу.
Назокатда ниҳоли сари ўз даъвосидан кечсин,
Нафосатда чиройи жумлалар, дурри гавҳардан бу.
Соғинган кўрмай аввал, хатларингни айтки ким кўрсин,
Умр боқи эса лаззатда у, бодоми тардан бу.
У илҳомимга илҳом қўшса, бу мактуби жонпарвар,
У марғуби кўнгил бўлганда, манзури назардан бу.
Қариб, ёшим етиб олтмишга кўзлар хранок ўлмиш,
Зиёбахш ўлди мужданг, ё магар куҳлул-басардан бу.
Топиб бир базми гулхан, Чархий, юз қайта ўқиб насринг,
Сенинг ёдингда куйлаб кечалаб ёзган асардан бу.

НАВО БЎЛУРМУ

Безавқ наво-наво бўлурму,
Бенур ҳаво-ҳаво бўлурму.
Олтин эмас эрса асли зоти,
Мис рангли жило-жило бўлурму.
Дил ойнадирки, сайқали йўқ,
Кўзгуда зиё-зиё бўлурму.
То дўстингда дилни пайванд этмай,
Ҳеч сидқу сафо-сафо бўлурму.
Ҳар йўлда йўловчи ҳамдам эрмас,
Ҳар жони фидо-фидо бўлурму.
Ишқ аҳли умид ила чекар оҳ,
Ёр бўлса жудо-жудо бўлурму.
Маъшуқ иши ноз ила тағофил,
Ошиқда хато-хато бўлурму.
Гар боқмаса сарвиноз қиёлаб,
Бир тарзи нигоҳ – нигоҳ бўлурму.
Иқрорига кўнмаса ўжар дил,
Инкори раво-раво бўлурму.
Иффатли дилинг-ла шарм тутгил,
Чимматли ҳаё-ҳаё бўлурму.
Мумкинки, қорайса сурмадан кўз,
Ҳар кўзи қаро-қаро бўлурму.
Юз ваъдага бир вафо кўринмас,
Пуч аҳли вафо-вафо бўлурму.
Шўрхок заминда парваришсиз,
Бечора гиёҳ-гиёҳ бўлурму.
Бонг урмаса жону дил билан ким,
Чархий, бу Сафо-сафо бўлурму.

ДИЛДОРИ ШЎХ

Мунча ҳам кўнглимни севган ёри шўх,
Ҳар нигоҳида кўзин хуммори шўх.
Қўйса оҳиста қадам гул сайрига
Меҳри жўш урса кўринг рафтори шўх.
Ўтмикан, зуҳромикан ё юлдузи,
Ўртанур жон, оташин рухсори шўх.
Белга ташлаб майда-майда кокилин,
Юрса тебрангуси зулфин тори шўх,
Товланур хуршид мисоли орази,
Шуъласидан яшнаган гулзори шўх.
Кўрсатиб аҳду вафонинг расмини
Гоҳи лутф этганда, гоҳ озори шўх.
Чархиё, ўткарма сўзинг ҳаддидан,
Чунки ҳар мазмунда бир гуфтори шўх.
1968 йил.

МЕН КЕЛАМАН СОҒИНИБ

Мен келаман соғиниб, ёр қанорингни оч,
Сенга учай қуш бўлиб, боғу баҳорингни оч.
Ёр, жамолинг кўриб лаҳза қувонсин кўнгил,
Чертма қабоғинг, кулиб лутфи нисорингни оч.
Кўрса чаман булбули сенга тасанно десик,
Бахтли кулиб, яшнаган лола узорингни оч.
Дафтари ҳуснингдаги хол у вафо шоҳидим,
Гул юзинг авроқидан аҳду қарорингни оч.
Чархий гулистонингга келди наво соз этиб,
Куйла, кўнгил севгиси, дилдаги борингни оч.
1928 йил.

ҚУЁШ

Нур сочар оламга беминнат зару зевар қуёш,
Ердан инъоми жавоҳир яъни кони зар қуёш.
Мўътабар инсон мукаррам зот учун ҳам ҳар нафас
Бахш этар дунёча лутфин мавжидан гавҳар қуёш.
Ҳар чаман ундан латофат касб этар, ундан камол,
Ҳар варақ гул баргидан гўё очар дафтар қуёш.
Қатралардан тўлса дарё, заррадан ёғду йиғиб,
Меҳрибон эл боши узра зар сочар заргар қуёш.
Ой жамолин шуъласидан берса гулларга чирой,
Нозу неъматларни айлар шаҳд ила шаккар қуёш.
У билан равшан жаҳону, у билан оламда жон,
Жисм учун гар бўлса дармон, дил учун дилбар қуёш.
Безавол аҳкоми ақли то абад, деб пойдор,
Қурди мустаҳкам бу янглиғ қаср учун минбар қуёш.
Чархиё, рамзу ишорат бирла инсонлар учун
Ўргатур меҳру вафо расмин вафопарвар қуёш.
1977 йил.

ТОП-ТОЗА ҚИШ

Қор эмас, дон ёғди кўкдан, шул сабаб топ-тоза қиш,
Куз кетиб ноз уйқусидан, айлади ҳамёза қиш,
Кузги ҳосилдан тамоми меваларни асрабон,
Қўйнида сақлар “есин” деб эл буни то ёза қиш.
Катта шудгор ўсма қўйган қош янглиғ барқ урар,
Вақти етгач, қордан тортар юзига ғоза қиш.
Гоҳи у чертар қабоғин , гоҳи мағрур ишваси,
Худди ўхшар маст истиғноли бир танноза қиш.
Бонг уриб, сарсар шамоли келса-келсин, деб ётар,
Шул сабаб андозасига бўлди беандоза қиш.
Гоҳ баҳор айёми янглиғ оби-тобин кўрсатур,
Яъни меҳнатда чиниққан чўлқувар шаввоза қиш.
Айлагай оламга ибрат марду ғолиблар ишин:
“Ишда ҳам жангда чиниққан мард-бу “, деб овоза қиш.
Қиш ғамин ким еб саранжом этмаса кузги ишин:
“Аттанг ойим” келдилар, деб ланг очар дарвоза қиш.
Беғубор кўнгил каби, Чархий, мусаффо иқлиминг,
Арзигай, ҳар қанча ёзсанг ҳурмату эъзоза қиш.
1977 йил.

ОШ-ПОШ

Бергуси ожиз юракка йўлда чин йўлдош-дош,
Бўлмаса идроки бўлмас, катта ҳар бир бош-бош.
Ҳар нечук бемеҳр одам ёзса дастурхон агар,
Қатра сув ичмас-емас оч қолса ҳам фаррош ош.
Тоза ўтказ ғалвирингдан дону дунин яхшилаб,
Чиқмагай ошингда тишни синдирар бир тош-пош.
Яхши ният-ла биров гул ўтқазур меҳнат билан,
Бир гул ундирмай узуб гул, дер биров мен ёш-ёш.
Ош дебон ошма маишат томига зинҳорким,
Чунки истиғно сирин айлар у шундоғ Ош-фош.
Дидли бир суратгар иста кўзу қош пардозига,
Кўз чиқаргай йўқса қўйдим деб чала наққош-қош.
Чархий, тамсилингни равшан этгали аҳбоблар,
Яхши мазмунлар атаб, то берсалар кенг ош-кош.

ТАРБИЯ

Энг улуғ инсонга аввал тарбия,
Тарбиятдан эзгу ҳолим деб жўя.
Бир бино сол, у бинодур яхшилик,
Яхши ният-ла қўяр ҳар уя.
Ғам е авлодинг учун, инсон эсанг,
Нафс деб ўргамчидек тортма уя.
Юрма бемеҳнат текинга дом қўюб,
Турма бехизмат, шу тақдирим дея.
Чин сахийлик нисбатим десанг агар,
Катта оч дарвозани қилмай қия.
Шунча савлат бирла гумроҳлиғ надур,
Бошла йўл, дер, бир эшакка, юз туя.
Тикланиб ётган матодан ол хабар,
Кўр, мабода тушмаган бўлғай куя.
Оқни қора айламакка ҳад керак,
Қора дил оқ бўлмағай, минг йўл бўя.
Урса ноҳақ ким йиқилғонни яна,
Чархиё, сен бор, йиқилғонни суя.

ЧИН ИШТИЁҚ

Дилда пайдо бўлса гар чин иштиёқ
Оқил инсон изланиб топгай маёқ.
Ота-она қадрини тутса баланд.
Ушбу фарзанд тортмагай дарду фироқ.
Элу юртингни азиз тут, тупроғин
Кўзга суртгил, сўнгра сен дунёга боқ.
Зарни мисдан ажротолмас бўлса ким
Бу ҳаётдан ҳеч ололмайдир сабоқ.
Чархий, Комилларча имдод айладим
Айтинг-айтинг, солмасин ағёр нифоқ.
18 сентябрь 1973 йил

ОНА АЗИЗ

Она азизу мукаррам, она дилинга чироғ,
Тушурма фарзанд эсанг, қалбига аламдин доғ.
Ота-онанг шарафинг, боиси вужудингдур,
Сабабсиз олам аро келмади бирон тирноғ.
Суёнғучинг икки зот, кўксига етурма ситам,
Нураб ҳаёти, хазон бўлмасин суёнган тоғ.
Онангни ранжита кўрма ҳаёли фарзанд эсанг,
Уйингни булбули бўл, бўлма бадтарин чун зоғ.
Ҳама баробар эрур, деб ёмонга бўлма яқин,
Баробар бўлмади инсон қўлида беш бармоғ.
Юзига тик қарамас бўлмайин деса осий,
Сўзига мин тоқибон айламас фироқ-димоғ.
Ғубоирни сийнадин ирғит, дилингни пок айлаб,
Онанг ризо эса сендин, ҳамиша вақтинг чоғ.
Назарда дўст сўзин, Чархиё, заҳар демагин,
Алам қилурму ниш урса бериб шакар янтоғ?

БУЛБУЛ ЭРСА

Келтирар элга надомат нафс учун сайёралиғ,
Минг балога юзланиб ҳам юз туман оворалиғ.
Яъни номард хонидан миннатли ютган нондан,
Ҳар нечук давлатдин ортиқ бекасу, бечоралиғ.
Ҳар қаю нодон не билсин суҳбату сўз қадрини,
Айлагай у дилни гавҳар порасин юз поралиғ.
Халқ ризоси кимё айлар вужудингни кўнгул,
Келтирар эл ранжиши ҳар кимга бахти қоралиғ.
Булбул эрса ҳамнишининг зоғдек савт айлама,
Суҳбати минг боралик бўл бўлмагин бир боралиғ.
Панди оқил сурат ороларга таъсир айламас,
Зоҳири инсонга ўхшар, қалби маҳзи хоралиғ.
Шивага лаб очма, Чархий, тут сабрнинг доманин,
Син бутунга бут-бутун бўл, ёрлиққа ёралиғ.
1918 йил.

САОДАТ АҲЛИ

Саодат аҳлиму эл манзили улуғ даргоҳ,
Ҳамиша бахт унинг ҳолидин бўлур огоҳ.
Дил у тилида вафо расми бу замона элин,
Қилур бири бирига меҳрибон назарда нигоҳ.
На ғам дилида, на қайғу бу давр аҳлида ким,
Ўз эрки шоҳидидур толеи ҳамиша гувоҳ.
Чиқар тараннуми ушшоқ висол бодаси-ла,
На ҳажр шомида андух, на васл уйида оҳ.
Муборак эл қадами қайси чўл аро етса,
Етушди шул куни гўё карамли пушту паноҳ.
Чиқарди ташна замин бағрига чин обиҳаёт,
Кўкарди кўксида ҳар ранг шифоли меҳри гиёҳ.
У бир гиёҳ демайин бу дуру жавоҳирлар,
Кўринди кўзга, оқ олтин мисоли меҳр ила моҳ.
Татиб тузин бу муқаддас ватанга ким хоин,
Залиду хору надомат билан ўтар гумроҳ.
Самимий ният ила Чархиё қалам тебрат
Ҳамиша халқ мададгору менга бахт ҳамроҳ.