Ёғий фарзанди. Исажон Султонов

Home icon Бош саҳифа»Кутубхона»Наср»Ёғий фарзанди. Исажон Султонов - 2

Ёғий фарзанди. Исажон Султонов - 2

Материал индекси
Ёғий фарзанди. Исажон Султонов
2
Ҳамма саҳифа

2 дан 2 сахифа

Тунда, яйловдан унча узоқ бўл-маган сайҳонликда босқинчилар ва Ядғу йигитлари ўртасида мисли кўрилмаган жанг бўлди. Теварак-атрофни ўлаётганларнинг ва ўлдираётганларнинг бақириғи тутиб кетди. Унинг сурони ҳатто Тангритоғни   ҳам   титратиб   юборди.
Ойтўлди туни билан мижжа қоқмай чиқди. Мабодо ханзулар қайтиб келгудай бўлса, биринчи кир-ганининг бошига тушириш мақсадида эри жангда ишлатадиган болтани пойгакка суяб қўйди.
Тонгга яқин жанг тугади. Отлар дупури ва қийқириқлар Тангритоғнинг сўл ёнбағридан узоқлашиб кетганидан Ойтўлди босқинчиларнинг енгилганини, шавкатли Ядғунинг ботирлари уларни қувиб-солганини пайқади. Атрофга мудҳиш сукунат чўкди. Тинмай чуғурлашадиган қушлар ҳам бу сафар жим бўлиб қолгандилар.
Аёл ташқарига чиқди.
Ҳаводан қон ва тер иси анқир, пастда, бир йиғоч масофада ўликларнинг қалашиб ётгани кўриниб турарди. Ойтўлди уйига кириб ўткир тиғ олиб чиқди ва жанг майдонига қараб йўл солди. Эрининг тагига етган сўйлоқ тишли ханзуни топмоқчи ва бошини танасидан жудр қилмоқчи эди. Ана шундай қилса, ханзунинг руҳи мангу тен-тираб, бошини излаб юради, бу ҳолати ҳатто авлодларига ҳам ўтади. Интиқомнинг ўзига хос усули эди бу. Жанг майдонига етиб келгунча у анча чарчади, аммо биринчи ханзунинг ўлигини яқиндан кўриши билан жисмида янги куч-қувват пайдо бўлди ва мурдани ағдариб қаради: найза зарбидан унинг бир бети ўпирилган, оппоқ суяги очилиб, қиййқлиққа мойил кўзлари косасидан чиқиб кетгудай бўлиб олайганди. Ойтўлди уни танимади, шу сабаб тегмасдан ўтиб кетаверди.
Ўликларни бир-бир кўздан кечи-риб: «Э, бадфеъл маҳлуқлар, — дея хаёлидан ўтказиб борарди бу жасур аёл. — Нималарни кўзладингизу нималарга эришдингиз? Келдингиз, топганингиз ўлим бўлди... Ақалли битта ҳам тирик жон қолмабди. Ядғунинг қудратини билмасмидингиз, кунингиз битганига наҳотки ақлингиз етмовди? Мана энди кўзларингизни қузғунлар чўқийди, танангизни қонхўр каламушлар талашиб-тортишиб ғажишади. Кимга жафр, кимга жазо...
У навбатдаги ўликка яқинлашаркан, унинг елкасидаги бир нарса-га кўзи тушди. Қизиқсиниб, яхшироқ қаради ва ҳайратдан қўлидаги тиғни тушириб юбора ёзди. Хан-зу аскари елкасига икки-уч ёшлар чамасидаги бир болани боғлаб олганди. Афтидан, у жангчи эмас, афтиангорининг ўзи унинг жангчи эмасини ошкор этиб турарди, деҳқон бўлса керак, озиб-тўзиған, кийимлари бир аҳволда, қашшоқ, тиришиб ўлиб ётарди. Бола отасининг ўлимини сезганми-сезмаганми, кўзлари юмуқ, худди ухла-ётгандай ётарди. Ойтўлди уларнинг тепасига келиб, диққат билан разм солди: боланинг оқиш чек-касидаги ингичка, қизғиш қон томирлари билинар-билинмас уриб турганини кўрди.
Ойтўлдининг бирдан кўнгли бузилди. Кўк Тўнгри уни разолатдан қайтармоқда эди. Мана исботи: аёл ўлдирмоқни, ўликнинг танини бошидан жудо қилмоқни ва унинг ав-лодларини бемисл кулфатга дучор этмоқни кўзлаган эди, ҳозир эса акси бўлиб чиқаётир. Боланинг шундай қирғиндан омон қолгани-чи бу ҳам Кўк Тангри иноятининг ис-боти эмасмикин? «Бошқа кишиси йўқ шекилли, боласини ўзи билан олиб юрган экан», деган ўй ўтди унинг кўнглидан ва молу дунё йўлида кулфатга рўбарў келган жангчини қарғади. Унинг тепасига чўкка тушиб, болани ечиб олди ва тиғни ҳам унутиб, ортига қайтди.
Бола чиройликкина, дўмбоққина, сочлари қизғиш ва майин, тўгарак юзи нимаси биландир ҳалок бўлган ўғилларини эслатарди. Ойтўлди тезда ҳолдан тойди. Шунда хаёлига: «Уни жарга ташлаб кетсам-чи, бўри-мўри еб кетса, жуда маъқул иш бўларди», деган ўй ўтди. Шу ишни қилса, дилидаги интиқом ўти бироз сусайиши мумкин эди, аммо Ойтўлдининг пок кўнгли бундай қабиҳликни қабул қилолмади. «ёш боладан хун олиб бўлмайди, — деб ўйлади аёл, йўлида давом этаркан. —Агар вояга етган бўлса бошқа гап эди. Гўдакни ўлдирмоқ бизнинг қавмга ярашмайди. Бундан ҳатто Қўк Тангри ҳам ғазабланади».
Ойтўлди қўналғасига етиб келга-нида, Ядғухон ўттиз чоғли йигити билан уни кутиб турар, жангчилар-нинг бари қаттиқ ҳолдан тойган, кийимлари қонга беланган, аммо ўзлари хурсанд эдилар.
— Улуғ жангчи Эрхон бизни тарк этиб, бу ёруғ дунёдан кўз
юмибди. Унинг қондоши мен — Ядғу эндй бу ерларда қандай қилиб юраман? — деди Ядғухон сийрак сочли бошини қуйи эгиб. — Улуғ жангчи Эрхон ҳаммамизнинг отамиз эди. Уни душманимиз — манфур ханзу ўлдирибдию бизлар бехабар қолибмиз...
Ядғухоннинг изтироблари жанг-чиларга ҳам ўтди. Улар ҳалок бўл-ган қабиладошларининг ҳурмати учун бошларини қуйи эгиб, тек туришарди.
— Эрхоннинг ҳар бир томчи қо-ни учун ўнлаб ханзудан ўч оламан! — давом этарди Ядғухон. -— Хоҳ гўдаги бўлсин, хоҳ чоли — аямайман! Буни мен — Ялду ўғли Ядғу айтаётирман! Агар шундай қилмасам, Кўк Тангри мени оқ шақалларга дуч.қилсин, илонлар чақиб ўлдирсин, кўзимни қузғун чў-қисин! Уларнинг қонини Тангритоғ сувлари каби оқизмасам, нрмим абадий ўчсин!
Шундай деб Ядғухрн қаттиқ ҳайқирди. Унинг кўзларидан йирик-йирик ёш томчилари думалаб, соқолига тушарди.
— Ойтўлди, сен бу ерда қол-майсан! Ёнимизга борасан, бас, отга мингаш, — деди Ядғухон ва аёлнинг қўлидаги болани эндигина пайқаб, ранги-туси бирдан ўзгарди:
— Ханзу боласи-ку! — деб хитоб қилди у. — Ойтўлди, ортга қоч, мен унинг бошини танидан жудо қилай!
Ойтўлди ортига тисарилди ва:
— Сен ҳеч қачон унга тиғ кўтармайсан, Агар унга қўлингни тек-кизгудай бўлсанг ўла-ўлгунимча сени қарғайман, Ядғу. Беванинг қарғиши албатта уришини биласанг ку... Мендан хавотир олма, ханзуларки ўлдирмадими, энди ўз ажалим билан ўламан, — деб жа-воб қилди.
Ядғу ўйланиб қолди. Ойтўлди бо-лакайни кўм-кўк майсалар устига қўйди. У осмондаги ойдай бўлиб ётарди. Хунлар соҳибқирони душман зурёдига қараб, кин ва қаҳр билан: «Илоннинг боласи ҳам илон. Унинг бошини янчмоқ ке рак», деб ўйлади. Бироқ Ойтўлди нинг — ҳалок    бўлган    шавкатли жангчи хотинининг сўзига қарши боролмади. «Бу хотин нелар қилаётганини яхши англамаяпти чоғи. Наҳотки, у ҳимоя қилаётганда гўдакнинг томиридаги қанзу қони бир кун қўзғалиб, мана шу қўлчаларда ўлим топишини тушунмаётган бўлса?..» Улуғ Ядғухоннинг темирдай қизғиш юзида бир ифода лип этиб ўтди — у, агар йўлин қилса, бу болани барибир жонид жудо қилади. Майли, ҳозирча ўсиб-улғаяверсин, қачонки қўлигатиғ ту-тиб, ўқ-ёй ота оладиган бўлганда, Ядғу ёйининг кескир ўқи унинг юрагини   албатта   излаб   топади.
Ядғухон шу тариқа боланинг тақ-дирига ҳукм ўқиди ва яна бир бор:
— Ойтўлди, биз билан юр... У ерда эт мўл, эл хотиржам, хотинлар кўп, — деб мурожаат қилди.
Ойтўлди рад этди. Бу ўжар хотин билан талашиб-тортишиб барака топмаслигини яхши сезган Ядғу кўпам қистаб ўтирмади, ўзинг биласан, қабилида елка қисиб, ўл-жаларнинг бир қисмини шу ерда қолдиришни амр этдида, ўзи пастга томон от чоптириб кетди.
Орадан йиллар ўтди. Тангритоғ этаклари кўп маротаба қор билан қопланиб, кўп маротаба баҳорий яшилликларга бурканди. Ядғу сўзининг устидан чиқди — атрофга ёйилиб, кетган хун қабилаларининг бир нечтаси билан иттифоқ тузиб, Катта Дарёгача борган барча ханзуларнинг устига юриш қилди, натижада уларнинг қонини худди Тангритоғ ирмоқлари каби оқизди.
Бу орада Ойтўлди ҳам қариди. Қомати марҳум эри, жангчи Эрхон-нинг кўҳна ёйи каби эгилди, ханжардек киприклари тўкилди, жислидан қувват кетди. Унинг жонига энди асранди ўғил оро кираётганди. Қуш овлаш, сув келтириш, қўналғани тартибга солиш, таом пишириш, хуллас, ҳамма-ҳамма омушлар шу боланинг гарданида эди. Унга, хун ўғлонларидан фарқи ўлароқ, ҳеч ким жанг ҳунарини ўргатмади, бироқ бола яйловда чиниқди, ўрмонда дарахтдан дарахтга сакраб чаққон ва эпчил бўлиб ўсди. Ойтўлди кампирдан бобоси Эрхон ҳақида кўп сўраб-суриштирар, унингдек шавкатли жангчи   бўлишни   орзу   қиларди.
— Мен хун авлодиданман! — хайқирарди у, хунларникига ўхшаган қийиқ кўзларида ифтихор учуни алангаланиб. — Менинг ажодларим мулки то Катта Дарёгадир! Дарё ортини эса мен бўйсундираман. Худди бобом Эрхондай, оғам Ядғухондай жангчи бўламан!
Қари Ойтўлди унинг бу гапларими таассуф билан тингларди. Бола ўзини хун деб ҳис қилса-да, юз-кўзлари, гавда тузилиши, сержаҳлиги билан барибираждодларига ортмоқда эди.   Эри   Эрхоннинг ўлими ёдига тушганда, ҳар сафар Ойтўлдининг дйлидағазаб ва интиқом олови гуриллар ҳамда боланинг тезроқ катта бўлишини Кўк Тангридан тилар эди. У ҳали жуда-ям ёш, ҳозирча қасос олиш мумкин эмас, аммо катта бўлсин, шунда барча чекловлар барҳам топа-ди. Ўшанда Эрхоннинг нотинч руҳи Ойтўлдидан мамнун бўлади. Ханзулар шўрлик Эрхонни заифли-гига ҳам қарамай ўлдирдилар. Шусиз ҳам унинг жони қилтиллаб, эрта-индин ўлиши муқаррар бўяиб турганди. Улар ёвузлик қилдилар, бироқ хунлардаги тартиб-қоидалар Ойтўлдига ҳозир ўч олишни таъқиқлаб турарди. Баъзида у болани ўрмонда йиртқич ҳайвонлар еб кетса ёки дарахтдан қулаб ўлса кошкийди, Деб ҳам қўяр, аммо дарҳол бу ўйини нари қуварди: унда ўч олмоқ-чи? Ойтўлди дилидаги интиқом ўтини ўчирмасдан бу оламдан кета олармикин?
Ханзу ўғлони келишимли йигит бўлиб вояга етаётганди. Унинг ҳаракатларини кузатиб, кампир икки ўт орасида қийналарди: душман боласининг нимасидир ўша, тоғ кўчкиси остида қолиб ҳалок бўлган ўғилларининг тўнғичига ўхшаб кетарди. Йиллар ўтиб, ҳатто душман авлодидан бўлса-да, у кампирнинг кўнглига ёқиб қолган, қани эди ҳозир шу бола менинг ўғлим бўлиб қолса, деб баъзан,турли хаёлларга ҳам берилар эди. Лекин шу за-ҳоти яна ўзига келарди: ахир, Эрхон мана шу яйловлар узра капалак бўлиб учиб, қавмлари, қутлуғ жанг-чи боболарининг хуни учун нима ишлар қилаётганини кўриб туриб-дику. Ойтўлди нима қилса шавкатли Эрхон хурсанд бўларкин? Кўк Тангрини-чи, қандай рози қилиш мумкин? Ойтўлди кампир ўйлаб ўйига етолмас, аммо шу ҳолатида ўғлонга қарши тиғ кўтаролмасини пайқаб турарди. Қачондир, ҳамма нарсани хотималайдиган ва ё Ойтўлдининг, ё боланинг умрига нуқта қўядиган кун етиб келиши керак эди.
Ботир Ядғухон ҳам Ойтўлдининг ёнига тез-тез ташриф буюриб турар, ҳар сафар турфа ўлжалардан совғалар олиб келарди. У кампир билан суҳбатлашар экан, адоват тўла нигоҳини ханзу ўғлидан узмасди. Ойтўлди унинг ниятини жуда яхши сезарди, албатта. Сезардию ўғлонни Ядғу ёйидан қутқариш йўл-ларини ўзича чамаларди. Хуллас, ҳар иккови ҳам хун олмоқ истагида ёнишар, аммо бу истакларини бир-бирларидан    яширардилар.
Ниҳоят, ханзу ўғлон балоғатга етди -—у хун қизларига узоқ-узоқ кўз тикадиган, негадир қизарадиган, тунлари уйқуси ўчиб, безовталанадиган одат чиқарди. Ойтўлди кампир фурсат етиб келганини туйди — қасос вақти, ниҳоят, юз кўрсатган эди. Кампирнинг ҳам ҳаёти пбёнига етаётган бўлиб, унда ортиқ сабр қилмоққа ҳеч тоқат йўқ эди.
Ўша куни, қуёш ботиши олдидан Кўк Тангри вақт етганини англатди — бу маҳалда Ойтўлди болани қандай қилиб ўлдирсам экан, деб майсалар устига ўтириб олиб бош қотирарди. Тангритоғ устида туйқусдан момақалдироқ гумбурлади, кампир ўша ёққа қараб, чўққилар устида қора булут-дан асар ҳам йўқлигини, кечки шафақ яллиғи энлаган осмоннинг тип-тиниқлигини кўрди. Ҳа, фурсат етганди. Кўк Тангри кампирнинг ниятларини пайқаб, интиқомга розилик берган эди.
Кампир ўрнидан қўзғалди ва ич-карига кириб, яшириб қўйган жойидан эри Эрхон янги танишган кезларида совға қилган кичкинагина тиғни олиб, кўйлаги қатига яшир-ди-да, қайтиб чиқди. Ханзу ўғлони ялангликда Эрхоннинг камонйни кўтариб, ёй отишни машқ қилаётган эди. Кампир ўзиникига ўхша-маГан овоз билан уни чақирди. Ўғлон дарров Ойтўлдининг қошига: келди, унинг қийиқ кўзларида қувонч чақнарди.
— Мен хунларнинг энг баҳодир йигити бўламан! —деди у мағрур. Бобом, қутлуғ жангчи Эрхоннинг ёйи энди меники. Уни ҳеч кимга бермайман ва ҳеч қачон қўлимдан қўймайман.
— Бас қил! — деб бақирди кам-пир, сўнгра қўйнидаги тиғни олди. Уни кўриб ўғлон таажжубланди. Кампирнинг қўллари титрар, ияклари қалтирар, ажабки, қандай-дир бир куч унинг заиф жисмига қувват бахш этган эди. — Сен бу ёйни тутишга у дунёю бу дунё хақли эмассан. Ташла уни!
— Нега? — сўради ханзу ўғли, тўгарак юзида кампирдан ранжиганликни ифодаловчи белги акс этди. — Ҳалиям эр бўлиб етмадимми? Қаранг, билакларимда куч тў-либ оқаётир, ғайратим тошаётир... Ҳали мен Эрхон авлодининг...
— Сен Эрхон авлодидан эмассан, — деди кампир, беадад қаҳру адоват билан. Ўғлон уни бундай аҳволда ҳеч кўрмаган эди, важоҳатидан ҳайиқиб, кетига тисарил-ди.— Сен хун ҳам эмассан, — ҳайқирди у, кўзларидан дув-дув ёш оқиб. — Сенинг томирингда манфур ханзу қони оқаётир. Улуғ Эрхонни сенинг қондошларинг ўлдирган эди. Мен сени саноқсиз ўликлар ичидан топиб олиб, эр этилгунингча сабр қилдим. Мана, вояга етдинг, сендан ўч олмоқ истайман! Ўзингни олиб қоч, манфур ёғий боласи!..
Ўғлон қулоқларига ишонмай ту-рарди. Кампир ғойибдан келган шиддат ила унинг кўксига тиғ урди, аммо қўллари мўлжални тўғри ололмади, тиғ ўғлоннинг бақувват билагига санчилар-санчилмас, ерга тушди.
Кампир ҳолсизланиб ўтириб қол-ди, унинг кўзларидан ҳали ҳам ға-заб ва надомат ёшлари дувиллаб тўкиларди. Ханзу ўғлон эса қулоқларига ишонмай, тош қотиб турар, ранги бўздай оқариб кетган, тиғ етказган жароҳатдан аста-секин қон сизиб чиқиб, ерга — қадимий хунлар ерига, Эрхоннинг мулқига томчиларди. Эрхон учун қасос оли-ниб бўлинганди — мана, ёғий ўғлининг қони унинг ери узра тўкилаётир, буни шавкатли жангчининг руҳи ҳам, Кўк Танғри ҳам кўриб турибди. Эй хунларнинг қутлуғ жангчиси Эрхон, энди Кўк Тангри сенга абадий ором ва роҳат иноят этсин!..
— Мен ростдан ҳам ханзуманми? — бир замон тош қотиб турган ўғлоннинг бўғзидан даҳшатли нидо отилиб чиқди. — Ойтўлди, айт, раҳминг келсин, менинг отам хан-зуми?
Ойтўлди унга жавоб қилмади. У бошини қуйи эгганча йиғлаш-дан тўхтамас, шундай эса-да дилининг бир четида ўғлоннинг тирик қолганидан мамнун ҳам эди. Ахир, хун олинди, душман қони тўкилди, бас, Эрхон учун шунинг ўзи етарли. У улуғ жангчи эди, кечиримли эди, бу иши учун кампирдан ҳеч қачон дили ранжимайди...
Аммо Тангритоғ тепасида яна момақалдироқ гумбурлади. Ханзу ўғлони ортига чекинди.
— Йўқ! Йў-ўқ, мен ханзу эмасман!—ҳайқирди у титраб-қақшаб. Аммо товушини момақалдироқнинг навбатдаги гумбурлаши босиб кетди,— Мен хунман! Хун бўлиб туғилганман, хун бўлиб ўламан!..
Ва у Эрхондан хотира бўлиб қолган ўткир учли ёй ўқини олиб, нақ юрагига ботирди. Негаки, ўғлоннинг томирларида ханзу қони оқаётган эсатда, номусли хунларнинг тарбиясини олган эди.
Орадан бир қанча вақт ўтиб, ўрмон оралаб етиб келган Ядғухон ёғий ўғлонининг ўлимидан хабар топгач, Ойтўлдига таассуф билан деди:
— Эсиз! Ўч олмаганим битта шу ханзу қолувди. Сен жангчи хотини эканлигингни кўрсатдинг. Энди Эрхон абадий тинч бўлсин!
Кампир унга жавоб бермади. Судрала-судрала кулбаси томон йўл олди. Шўрликнинг дили энди батамом таскин топган эди. Кўзидан зса ўкинч ёшлари тўкиларди. Нима қилсин, ханзу ўғлонини у сал-кам ўн олти йил тарбия қилди, едирди-ичирди. Ханзу боласи шу кечган вақт ичида, гарчи душман бўлса ҳам, ўз фарзандидек бўлиб қолганди. Ҳозир кампирнинг кўз ўнгидан ўғлоннинг кулишлари, сўзлашишлари, ёқимтой одатлари бирма-бир ўтаётганди. Қомати яна-да букилган, вужуди мадорсизликдан худди шамолда қолган тол новдасидай чайқаларди...
Тангрйтоғ узра қоронғилик чўка бошлади...
Ядғухон кампирнинг дилидан нелар кечаётганини фаҳмлагани боис, бошқа сўз қотмади. Аммо уруғдошлари ёнига қайтиб кетмади ҳам, отини боғлаб, шу ерда қолди. Негаки, кампирнинг ҳам умр дақиқалари тугаган, қазоси етишига бир ёки икки кунгина қолганди, холос. Бор-йўғи бир ёки икки кун...

<< Аввалги - Кейинги