Қўйнинг косасини оқартириш эбида, аммо эчкининг оти Абдикарим(1).

Айни чўллаған кезда бир бечора сув келтирди. Худда ичиб турған пайтда битта нахс кўвачани синдирди. Оғзи қийшиқ бўлса ҳам бойвачча гапирсин. Янги чиқған жимжималик ҳақиқатка қарағанда яна ўша жанасники(2) маъқул!
Домлаларча айтсак, фалак кажрафтор(3), ҳақиқат сўқир ва махтовлиқ сигирлари қисир эмиш. Зеро шу хумса фалакни уч кунгина ўзинг синаған йўрғасида кўрганинг борми? Ахтахонангга қантарған арғумоқингнинг тезагидан бошқа нимасига эга бўлдинг? Ҳақиқат сўқир бўлмаса нега унга битта харидор чиқмабдир? Ана шу тўғриларда ҳам бир ўйлаб боқ, хонавайрон!
Тузик, сен яхши ният билан тариқ экасан ва устига сувлар сепасан. Натижа?
— Уйи куйсин натижанинг, боласи ўлсин, бурнига ел тушкан ҳақиқатнинг. Кўнгил айнайдир.
Бу элнинг неси кўб? Чўталчиси ёки бўталчиси. Айтиш уят, аммо айтмаслик номус. Кўлдан бир иш келиши гумон, бироқ иштаҳа карнай! Дармон йўқ ва лекин юракнинг қора бурчакини обод қилған бир армон бор.
Нима қилсин бечора?
— Туф!
Ичиб турған ошингга бир муфсид(4) томонидан шу меҳрибончилиқ. Товоқ-қошиққа ит тегди. Ош ихтиёрингдан кетти.
Тошпўлад ака: «Сўзимнинг тариқча гидирини топсанг худойға сол!» деб онд ичадир. Шунга ўхшаш сўзимдан зиғирча гидир топсанг мени ҳам ўша товоқ-қошиққа теккучининг ёниға боғла!
Анови саккиз йиллик гапларни возеъи вазъ қилғанда(5) албатта манови кўриб турганинг писмиқларни йўқотишқа буюрған. Бироқ биз,
миқёсда пахта монополиясини юргиза бошлади. Бозорга рухсат берилди... «Ҳарбий коммунизм»-да оч-яланғоч қолган халқ ўзини бироз тиклади. Ўрта ҳол деҳқонлар кўпайди.
3-босқичда эса барча ерлар ялписига коллектив хўжаликларга бирлаштирилди, оз қолган катта ер эгалари, айниқса энди Я.И.С. туфайли пайдо бўлган минг-минглаб ўрта ҳол деҳқонлар ишончсиз синф сифатида қулоқ қилинди, мол-мулки мусодара қилинди. Аслида узоқни ўйлаб режа қилинган Я.И.С.нинг моҳияти ишчилар диктатурасига деҳқонларни иқтисодий-ғоявий боғлаш эди, коллективлаштириш эса қишлоқ хўжалигида хусусий мулкни тугатиб, давлат монополиясини ўрнатиш эди. Мана шу зўрлик билан, босқинчилик билан олиб борилаётган совет сиёсатига мулла Тошохунд, Сотимдов ичида норози, қарши... лекин овоз чиқарган ҳар қандай шахсга аёвсиз равишда «аксилинқилобчи» тамғаси қўйилиб турган бир паллада муаллиф — иложсиз ҳолда худой урган томошабин бу халқни нозик бир адабий услубда танқид қилиб ўтган эди.


----------------

1. Ўтмишда Абдикарим исмли қассоб харидорларни алдаб эчки гўштини қўй гўштига аралаштириб сотар экан. Буни харидорлар билиб қолиб, бошқа қассобдан гўшт олаётганларида «Бу Абдикаримни гўшти эмасми, эчкининг оти Абдикаримми?» деб сўрар эканлар. Жумлада муаллиф ўзбек халқи рўшнолик кўриши мумкин, лекин ҳукумат тепасида ёлғончи, фирибгар Абдикаримлар ўтирибти, деб киноя қилиб ўтяпти.
2    Жанас — тезак
3    Кажрафтор — тескари, эгри юрувчи.
4    Муфсид — фасодчи, бузғунчи.
5    Возеъи вазъ қилған — асосчиси асос солган.