Мусанифни васиятлари («Саботул ожизин») |
«Саботул ожизин»ни эътиқод масалаларини баён қилувчи ақоид китоби, дедик. Пайғамбаримиз ва у зотнинг издошлари ҳаётида кечган ибратли тарихий воқеаларнинг манзума-ҳикоятлар шаклидаги баёнига кўра бу асарни қайсидир даражада ҳикмат ва сийрат китоби ҳам дейиш мумкин. Лекин «Саботул ожизин»даги бевосита ақида масаласига бағишланган манзумалар бўладими ёки муножот, ҳикоят, насиҳатлардан иборат қисмми, ҳар бўлим сўнггида Сўфи Оллоёр ўзни шундай маломат қиладики, бу оғриқ энг ичкаридаги, деярли ўлиб бўлган ҳужайраларгача етиб боради, ғафлатни қувиб, ҳушёр тортасиз. Бутунича олганда, китобнинг умумий таъсир йўналишини белгилаган бу руҳ ҳар бир мавзунинг хулосаси ўлароқ, бўлимдан-бўлимга ўтиб, узлуксиз давом этади. Аслида, «Саботул ожизин»ни асрлар давомида хосу авом ўртасида оммалашувига сабаб бўлган, қўлдан-қўлга ўтиб ўқиладиган суюкли китобга айлантирган хусусият ҳам шу бўлса керак. Агар бу рост бўлса, «Саботул ожизин»ни нафақат ақида ё сийрат китоби, балки том маънода, «ўзни маломат қилиш китоби» десак, адашмаган бўламиз. Айни руҳ мазкур «Мусаннифни васиятлари» бўлимида авж нуқтага кўтарилган: Ман ўлсам, эй жамиъи маҳрами роз, Эй, менинг сирларимга маҳрам бўлган барча яқинларим! Қачон дунёдан кўз юмсам, мени бошқа ўлганларни иззатлагандек эъзозламанг. Балки жасадимни хасу тиканлар устига ташлаб хорланг, ҳайвонлар жасадидан жиркандек менга яқинлашишдан ор этинг, жасадимни остонага улоқтириб, йиртилиб увадаси чиққан кўйлагимни кафан қилинг. Наким киргану чиқғон тепсун ўтсун, Мендек гуноҳкорнинг остонада ётган жасадини кирган-у чиққан босиб-тепкилаб, хорлик тупроғини устимга сепиб ўтсин. Гарчи одамлар айб санасада, мендек итоатсиз қул учун тутилмаган, янги бўз матони ҳайф этиб, кафанлик қилманг. Мен каби исёнкорни борадиган охирги манзилимга тезроқ жўнатинг, мабодо шумлигимга қолиб, сиз бирор ёмонлик етмасин. Кўзунгиздин чиқорманг қатрайи ёш. Кўзларингиздан бир қатра ҳам ёш чиқмасин, мен учун йиғламанг, балки тобутим орқасидан тошлар отинг. Эй гуноҳкор кас, нега бу дунёда ёлғиз Яратувчинг бўлган Оллоҳга бандалик қилмадинг, тоат-ибодатдан чекиндинг деб, оёқларимдан судраб, лаҳадга тиқинг. Оллоҳ манъ этган нарсаларга қараган кўзларимга қора тупроқларни сочиб, уларни вайрон ва яксон этинг... Агар чандики ман бўлсам гуноҳкор, Эй яқинларим! Гарчи мен бошдан-оёқ гуноҳга ботган бир банда бўлсам-да, бу бечора бандадан дуо-ю зорингизни аяманг ва айтинг: «Эй Парвардигор, Яратувчи Эгам, гуноҳларни кечиргувчи, бандасига меҳрибон якка-ю ёлғиз Зот! Мана Сенинг қочган, хатолар эшигини очган қулингни олиб келдик. Мана, қулинг ҳузурингда турибди, энди қочай деса, на ҳийласи, узр айтай деса, на тили бор. Гуноҳи шу қадар кўпки, юзланиб қарашга бети йўқ, лекин бўйинсунишдан дошқа чораси ҳам йўқ. Агар бу қулингга жазо бераман десанг, Ўзинг ҳамма ишга қодир Зотсан, аммо уни афв этсанг, Ўзинг барча ҳукм ихтиёрида бўлган Подшоҳсан. Илоҳи, барча отинг ҳурматидин, Илоҳим! Барча Исминг, пок Зотинг ва сифатларинг ҳурмати ҳаққи, бу қочқан бандангга раҳм айла, гарчи у бандалик риштасини узиб, тоат-ибодат имконини бой берган. Ўзинг Каломингда «Муҳаммад» деб исм берган суюкли дўстинг ҳаққи ҳурмати, бу бандангга охират роҳатини насиб эт. Гарчи бу банданг қанчалик ёмон феъллик бўл-са ҳам, ўтган барча пайғамбарларинг, барча солиҳ қулларинг ҳаққи ҳурмати, хато-ю гуноҳлар юзига мағфират чодирини ёп.
Эй ҳамиша барҳаёт Зот! Гарчи ҳузурингда турган бу бангдангнинг қўлида гуноҳларидан бошқа ҳеч вақоси бўлмаса ҳам, муҳаббат аҳлининг сирлари, уларнинг сарғайган юзлари, қон бўлган диллари ҳаққи ҳурмати, бу қочган қулингни расво қилмагил! Ғазотга кирган эр инсонларнинг жони, шаҳидларнинг тўкилган муборак қони ҳаққи ҳурмати, ёши улуғларнинг оқарган соқоли, ёш йигитларнинг шавқ-у иштиёққа тўла қалблари ҳаққи ҳурмати, сочлари қировга айланган момоларнинг боши, етимларнинг аччиқ кўз ёши ҳаққи ҳурмати, кўнгли синиқ беваларнинг ичини куйдирган дардлари, тутқунликда эзилган асирларнинг оҳ-у фиғонлари ҳаққи ҳурмати, бу қочган қулингни шарманда қилма!» На бўлғай бу дуолардин Худойим, Эй яқинларим! Сизларнинг қилган дуоларингизни меҳрибон Оллоҳим ижобат этиб, бу қочган банданинг гуноҳларини кечирса, қандаям саодат..! Сўфи Оллоёр |
Навоийхонлик
- 0
- 1
Ишқни оловлантирган сув ёхуд “Қаро кўзим”Бир донишмандцан: дунёда энг кучли лаззат нима? — деб сўраганла... |
Илм ва олимлар ҳақидаОламнинг иши халқ билан душманлик экан, олим хор-у, жоқил (били... |
Қўрқутма мени тамуғдинҚўрқутма мени тамуғдин, эй зоҳиди ях, Жаннат манга бўлғуси дебо... |
Навоийнинг ваҳдат тушунчаси ва пантеизмШарқ мумтоз шеърияти, аслини олганда, тавҳид, яъни бирликка асо... |
«Аввалгиларга ўхшамас»Бу – ҳазрат Алишер Навоийнинг тушунилиши анча осон, луғатталаб ... |
Масжидқа неча аҳли риёдек етайин...Масжидқа неча аҳли риёдек етайин, Ё ринд киби азимати дайр этай... |
Бобом сўзин тушунгим келар...Мақоламиз қаҳрамони бир катта шаҳарда ҳоким бўлган, улкан мамла... |
Риёкoр шaйxлaр xусусидaXирқa кийгaн риёкoр шaйxлaр xусусидaким, улaрнинг oлдидa хaқиқи... |
МАҲБУБ УЛ—ҚУЛУББИСМИЛЛОҲИР—РАҲМОНИР—РАҲИМ Ҳамд ангаким, зотиға ҳамд ончаким, ... |
“Лисон ут-тайр” достонида келган тўрт халифа ҳақидаги ҳикоятларҲазрат Навоий бошқа достонларидан фарқли ўлароқ “Лисонут тайр” ... |
Адабиётшунослик
Бадий матн ва таҳлил муаммолариШоирлик аслида шеърни шеъриятга алоқаси йўқ нарсалардан тозалай... |
Улуғбек Ҳамдам. Қодирийнинг хизмати нимада?Қодирий ўзбек халқининг энг севимли адибларидан бири. Ёзувчи ва... |
Абдурауф Фитрат. Аҳмад Яссавий (1927)Аҳмад Яссавий тўғрисида матбуотимизда бир-икки йўла гаплар бўлу... |
СюжетСюжет (фр. sujet — предмет) — адабиёт, драматургия, театр, кино... |
Она фидоийлиги ҳақида бир асарXIX аср охири ўзбек маърифатпарварлик адабиётининг бир қисмини... |
Уйғониш даври
- 0
- 1
Чўлпоннинг «тонг сирлари» шеърий тўпламига сўзбошиБаъзи бир ўртоқлар Чўлпонни йиғлоқ, деб айбситадирлар. Балки ҳа... |
Калвак махзумданБухоройи Шариф билодида фақирнинг ота қадрдон бир ошнамиз бўлур... |
Биз ким ва нималардан қўрқамиз?Ҳар кимнинг ўзига яраша қўрқатурған нарсаси бўладир. «Иштонсизн... |
Самарқандда асари нажотЎтган замонларда Самарқандда мадрасалар дорул-улум(Илмлар уйи.)... |
ШаллақиХалқда бир мақол бор: «Ўғри кулиб енггар, ғар йиғлаб.» Шунга ўх... |
Шомий домланинг оқ салла ташвиқотчилари(Абдулла Қодирий)Саҳар ноғорасини қоқиш олдидан сурнай «Наво»ни эзиб бошлаған эд... |
Ай, Худай урғанлар (Абдулла Қодирий)— Бачимаъни ер ислоҳот?(Чиғанмоқ — тисланмоқ, қўрқмоқ.) — деб м... |
Эски шаҳар «чека»си атрофиндаИкки йил энди ярим ёрти ҳукумат ишлари ўз қўлимизга берилиб кел... |
Хонларга хитобБир-икки сўзда давлатли хонларга сўйламоқ истаймиз, афу буюрсин... |
Шодмарг. Абдулла ҚодирийМулла Карим ҳожининг ёши етмиш ёшларда эди. Ёшликда бошигакўб ж... |