Чустий ҳақида сўз PDF Босма E-mail

Ҳаёт йўлимда менга дуч келган наъмунали кишилар ҳақида ўйлаганимда аввалгина шуни демоқчиман: улар ҳам бизга ўхшаб камчиликларга эга эдилар, аммо фазилатлари билан биздан ажралиб турардилар, шунинг учун биз уларни ҳурмат қилардик. Шундай ибратли кишилардан бири Чустий оиласи эди.

Чустий хушчакчак, ҳозиржавоб ва дилбар инсон сифатида тасаввуримда муҳрланиб қолган. Мумтоз адабий мактаб анъаналари руҳида тарбия топган Чустийнинг собиқ совет давридаги ҳаётида кўплаб ёқимсиз ҳолатлар бўлгани маълум. Ёзувчилар уюшмасидан четлатилгани, асоссиз танқидлар ва таъна-тадбирлар ҳар қандай ижодкорни "синдириши" мумкин эди. Аммо мен Чустий билан бир неча маротаба турли шароитларда учрашган бўлсам ҳам, уни ҳеч қачон ҳазин, руҳан заиф ёки умидсиз ҳолда кўрмаганман. Чустий ўз ғам-ғуссасини ичига ютадиган, кишиларни ўзининг мотамига эмас, байрамига шерик этишга ҳаракат қилувчи ажойиб инсон эди. Тоғамнинг хонадонларида бўлиб ўтадиган суҳбатларда Чустий мумтоз адабиётнинг билимдони сифатида ҳам давранинг муҳаббатига сазовор эди.

Сўнгги учрашувимиздан қолган хотира ҳеч эсимдан чиқмайди:
Тошкент атрофидаги хўжаликлардан бирида, раиснинг дастурхони устида кўришганимизда мен у кишидан ҳол-аҳвол сўрадим. У киши “қарилик гаштини” сураётганларини гапириб, дарҳол ҳазилга ўтдилар:
— Менга ўхшаган бир қария табибнинг олдига келиб, ўз аҳволидан нолиб: “Тез-тез белим оғрийдиган бўлиб қолди", — дебди. Табиб:

— “Бу — қарилиқдан", — деб изоҳлабди. Қария яна кўриш қобилиятининг пасаяётганидан нолибди. “Бу ҳам қариликдан", — дебди табиб. Қария: “Ўтирсам туролмайман, турсам ўтиролмайман", — деб яна нолибди. Табиб эса: “Бу ҳам қариликдан", — деб жавоб берибди. Қария жаҳл билан: “Эй табиб, нима десам ҳам қариликдан деб турасанми?” — деб бақирибди. Табиб эса пинагини бузмай жавоб берибди: “Бу гапингизга хафа бўлмайман, бу ҳам қариликдан".

Шу хушмуомалалик ва дадиллик туфайли Чустий Ўзбекистондаги машҳур шоирлардан бири бўлиб танилган эдилар. У кишининг буюк, кўп асрлик шеъриятимизнинг яхлит анъаналари руҳида ёзилган шеърлари ҳофизлар томонидан тезда мусиқий либосга киғизилар ва халқ орасида кенг тарқалар эди. Янги давр шеърияти вакиллари — Ғафур Ғулом, Асқад Мухтор, Рауф Бобожон ва бошқалар иккинчи жаҳон уруши даврида ва ундан кейин халқимизнинг элиталари орасида, хусусан, ёшлар ўртасида машҳур эдилар. Чустий ҳам расман тақиқланган ғазал жанрининг вакили сифатида кенг халқ оммаси орасида катта шуҳрат қозонган эдилар.Бу шуҳратда Чустийнинг ижтимоий фаолияти ҳам катта ўрин тутарди. Ғазалнавислар орасида Чустий ғазаллари кундалик ҳаётимизнинг муҳим масалаларига жавоб бериши билан ажралиб турар эди. Фарҳод ГЭСи, Катта Фарғона канали, Каттақўрғон сув омбори қурилишлари каби жараёнларда Чустий шахсан иштирок этиб, шеърлари орқали ҳам қатнашган.Замонасининг етакчи кишилари билан дўст бўлиши ва ҳамкорлиги шоир шуҳратининг янада ортишига хизмат қилар эди. Жуда кўп концертларда, тўй-базмларда, радиода ва матбуотда Чустий номи тез-тез пайдо бўлиб турарди — бу унинг халқ орасидаги муҳаббатининг исботи эди.Адабиётимиз тарихида бутун бир авлод ҳаракат қилган, аммо уларнинг хизматлари тўлиқ баҳоланмаган. Ўтган асрнинг 20-йилларида бизнинг бой исломий ва адабий меросимизга муҳаббатимиз сўндирилган, ўтмиш маданиятимизни ўрганиш тақиқланган эди. Кейинчалик бу соҳада бир оз енгиллик пайдо бўлган бўлса-да, аввалги салбий муносабатнинг таъсири маълум даражада сезилиб турган ва меросимизни илмий кенг миқёсда ўрганишга тўсиқ бўлган. Ҳатто олтмишинчи йилларда ҳам минг йиллик шеъриятимизнинг шакли бўлган арузга салбий муносабат расмий равишда “катталар”нинг нутқ ва маърузаларида аниқ баён этилган.Шундай инкорчилик даврида Суфизода, Хуршид, Ҳабибий, Чархий ва Чустий каби шоирлар мумтоз адабиёт анъаналарини давом эттирдилар ва бу анъаналарнинг ҳаётийлигини исбот қилишдан тўхтамадилар. Уларнинг ижоди ўз қудрати ва маҳорати, хусусан, халққа яқинлиги билан ёш шеърий авлодни ҳам анъанавий шеър ёзишга даъват этарди.Шундай қилиб, Чустий ва унинг ҳамкорлари ўтмиш адабиётимиз ўртасида кўприк солиб бердилар, бу жасоратли қадам ва катта тарихий хизматдир. Бу тарихий хизматнинг аҳамияти ҳақида ҳали кўплаб илмий тадқиқотлар ёзилади. Ана шунда Чустий каби истеъдодли шоирларнинг маданиятимиз тарихига қўшган ҳиссаси янада равшанроқ бўлади.

Эркин Воҳидов,
Ўзбекистон Қаҳрамони, халқ шоири.