Huban Seda Aras Ҳусайн Қилич билан суҳбатлашди.

Ҳусайн Қиличнинг биринчи китоби "Энди Нариги Томонга Ўтишингиз Мумкин" номи билан Кетебе Нашриёти томонидан чоп этилган эди. Унинг иккинчи китоби "Кичик Бир Эҳтимол" эса сентябр ойида Ўтўкен Нашриёти этикетида ўқувчиларга тақдим этилди. Унинг ижодига гувоҳ бўлган ҳолда, иккинчи китоб ва ундаги ҳикоялар ҳақида суҳбат қилдик.

Савол-Жавоблар

Huban Seda Aras: Ҳусайн Жаноблари, аввало суҳбатни қабул қилганингиз учун раҳмат. Илк китобингиз каби, иккинчи китобингизни ҳам қизиқиш билан ўқидим. Метинларингиз кўнглимда турли ўринларга жойлашди ва шу асосда саволларимни тайёрладим. Тайёр бўлсангиз, бошласам.

Ҳусайн Қилич: Салом! Аввало, иккала китобимни ҳам ўқиганингиз ва чиройли суҳбат таклифи учун раҳмат айтаман. Саволлар жуда қийин бўлмаслигига умид қиламан ва жавоблар китобга қизиқиш уйғотса, қувонаман.

Мен тайёрман!


Ҳикоялар ҳақида

"Дада" ҳикояси ҳақида

Huban Seda Aras: "Дада" ҳикоясининг асосий қаҳрамони ичкиликка мойиллик, ишга берилиб кетиш ва руҳий бузилишларга мойил шахс. Унинг ўзгариши оилавий суратдан чиққан бобо фигураси билан содир бўлади. Бу, аслида, жамиятда кўпчиликни ўзгартиришга ундайдиган ҳолат. Кургини яратиш жараёнида қандай ижтимоий кузатувлар қилдингиз ва бундай кура кушнингингизга нима берди?

Ҳусайн Қилич: Бу ҳикоянинг илҳоми ўқигим бир ҳикоядаги қаҳрамоннинг бобосининг суратига кўзларини тикиши эди. Менда "Инсон нега вафот этган кишининг сурати билан суҳбат қилади?" деган савол туғилди. Жавоби эса оддий: "Нега бахтсиз?". Бу саволларга жавоб топгач, ҳикоя ўз-ўзидан шакллана бошлади.

Ишга мойиллик бу фақат меҳнатни ёқтириш ёки дунёга фойда келтириш эмас, балки ёлғизликнинг натижаси. Ёлғизлик эса бошқа сабабларга боғлиқ. Ичкилик, оила, иш ва дўстлар бу занжирнинг қисми. Ушбу занжирларни яхши боғлай олсангиз, натижа ҳақиқий ва таъсирчан бўлади.

"Кресло" ҳикояси ҳақида

Huban Seda Aras: "Кресло" ҳикоясини ўқиганда ундаги метафора ҳаётдаги кўп нарсаларни ифодалайди, хусусан шахснинг ижтимоий мақоми. Бу нуқтаи назардан, ҳикоядаги кресло нима билан мустаҳкамланган?

Ҳусайн Қилич: Кресло бир вақтнинг ўзида ҳам метафора, ҳам оддий ишора. Бу бир хилда Насриддин Хожанинг "Е, куртагим, е!" деган ҳазилини эслатади. Бироқ креслони тўлдирадиган шахснинг ақли, ўйлари бўлмаса, унинг қиммати йўқ. Кресло эгалари ва унга ҳавас қилувчилар учун ўйлаш керак бўлган нарса бу.

"Давлат арбоблари ва кресло" мавзуси

Huban Seda Aras: "Кресло" ҳикоясида давлат арбоблари "Жаноб"нинг креслосини эгаллаш учун кураш олиб боришларини кузатамиз. Бу воқеа жамиятдаги қайси куч динамикаларини акс эттиради?

Ҳусайн Қилич: Ҳикоядаги барча "Жаноб" бўлишни истайди. Бироқ, "Жаноб бўлиш осонми, бу жамият учун фойдалими?" деган саволларга жавоб бермайди. Уларнинг аксари бу ҳақда ўйламайди. Натижада қасд қўйиш ва ҳавас туфайли айланма йўлга тушишади.

"Ажойиб хид" ҳикояси ҳақида

Huban Seda Aras: Роғиб Хошодурнинг ҳидга бўлган қизиқиши ва маҳоратлари унинг ички оламининг қандай бўшлиқлари ва қидирувларини акс эттиради?

Ҳусайн Қилич: Бу ҳикоя ҳид ҳақида эмас, балки муҳаббат ва оилавий муносабатлар ҳақида. Хид, уруш ва ўлимлар Роғибнинг улуғвор ҳикоясини бойитиш учун декорациялардир.

"Дўстим Азроил"

Huban Seda Aras: "Дўстим Азроил" ҳикояси ўзига хос фалсафий ва ижтимоий саволларни уйғотади. Бу ҳикояни ёзиш жараёнида қандай саволларга жавоб топишга ҳаракат қилдингиз?

Ҳусайн Қилич: Бу ҳикоя "ўлимнинг остонасидан қайтиш қандай ҳис?" деган савол билан бошланган. Ҳаётни чексиз варианти борлиги ва уни ҳар бир шахс ўзича қабул қилиши мумкинлиги ҳақида ўйладим.

Ҳусайн Қиличнинг "Кичик Бир Эҳтимол" китобидаги ҳикоялар ҳаётнинг реал жиҳатларини, инсон табиати ва ижтимоий муносабатларни чуқур тасвирлайди. Унинг ижоди ўқувчиларни фалсафий ва инсоний саволларга ундайди. Ҳушёрлик ва завқ билан ўқиш тавсия этилади.

Huban Seda Aras: Майкл Жексоннинг "Кўлларидан қайта туғилган одам" ҳикояси инсоннинг бойлик учун қандай чегараларни бузиши мумкинлигини, ахлоқий жиҳатдан қандай чўкишга дучор бўлишини кўрсатади. Адабиёт нуқтаи назаридан қараганда эса, Бурҳоннинг ишдаги ютуқлари ахлоққа зид йўллар билан эришилган бўлса-да, у рамзий маънога эга бўлиши мумкин. Бурҳоннинг муваффақиятга эришиш йўллари унинг шахсий маъно қидириши деб айта оламизми?

Ҳусайн Қилич: "Нима дейишингга ёки нима исташингга эътибор бер", дейилади. Бу ҳикояда ҳам қаҳрамонимиз, кўпчилигимиз каби, бойлик ва муваффақиятни истайди. Бунинг учун у ижодий ечим топади ва омад ёр бўлиши орқали ишлар ривожланиб боради. Бошқа томондан, қишлоқда қолган оила билан кўзга ташланмас, аммо ҳис қилинувчи қарама-қаршилик пайдо бўлади. Бир томондан келажакда бўлиши мумкин бўлган ҳолатни тахмин қилаётганимда, иккинчи томондан, истакларимиз фақат ўзимиз учун бўлса-да, бизга яхшилик келтирадими, деган саволни ўйлайман. Бурҳон ҳикоянинг баён қилинмаган қисмларида бахтлими ёки бахтсиз, деб ўзимдан сўрашни давом эттираман.

"Дада" ҳикояси ҳақида

Huban Seda Aras: "Дада" ҳикояси менинг китобдаги севимлиларимдан бири. Бу ҳикояни ўқиш жараёнида дуч келган ажабланарли янгилик менга жуда ёқди. Қаҳрамоннинг ўзига хос ривожланиши ҳикоянинг асосий жиҳатларидан бири. Ҳикоя шахснинг оилавий муаммолари, ички низоларини акс эттиради. Ундаги никоҳ муаммолари ва қаҳрамоннинг бу муаммоларни ҳал қилиш учун мурожаат қилган деда, қаҳрамоннинг оиладаги ролини қандай ўзгартиради?

Ҳусайн Қилич: Ҳеч қандай. Биз нимадир қиламиз, нимадир бошдан ўтказамиз ва натижаларини кўрамиз. Ишлар яхши кетганда, унга ёрдам берган омилларни унутиб, ўзимизнинг аслимизга қайтамиз. Қўлимиздаги яхши нарсаларга қаноат қилмай, янада кўпроғини хоҳлаймиз. Бу ерда ҳақиқатан ҳам дедами айбдор ёки аслида "яна кўпроқ" истайдиган қаҳрамонми? Бу ҳақда ўйлаш керак.

Қаҳрамонларнинг келиб чиқиши

Huban Seda Aras: Қаҳрамонларингизни яратишда илҳом олган шахсларингиз борми? Ёзиш жараёнида бу шахсларни ўзингиз хоҳлаган йўналишда ривожлантириб, тўғирлайсизми?

Ҳусайн Қилич: Қаҳрамонларим кимлигини аниқ билмайман. Баъзан ҳикояда бирор воқеа жараёнида бир қаҳрамонга таниш одамларимнинг ёки интернетда кўрган шахсларнинг хусусиятларини қўшаман. Бироқ, умумий жиҳатдан, қаҳрамонларнинг шаклланиши ва бирлашиши онгсиз тарзда ўз-ўзидан содир бўлади. Қаҳрамонларни яхшилаш ёки ёмонлаш ўрнига, уларни қандай бўлса, шундайлигича тўғри акс эттириш муҳим, деб ўйлайман.

Huban Seda Aras: Ҳусайн Жаноблари, саволларимга самимий жавобларингиз учун раҳмат. Китобингиз яқинда чоп этилган бўлса-да, сиз сермаҳсул ёзувчи эканлигингизни биламиз ва янги ижодингизни катта ҳаяжон билан кутиб қоламиз.

Ҳусайн Қилич: Мен ҳам ўз навбатида китобимни ўқишга вақт ажратганингиз ва бу чиройли суҳбатни ташкил қилганингиз учун сизга чуқур миннатдорлик билдираман.

Абу Муслим туркчадан тайёрлади