Ўзбек адабиёти
Ўзбек адабиёти — ўзбек халқига хос бўлган, тили, маданияти, тарихий ва маънавий қадриятларига асосланган адабий меросдир. Ўзбек адабиётининг асослари даврий, миллий, ва ижодий нуқтаи назардан турли вақтларда шаклланган. Ушбу адабиётга хос энг муҳим хосликлардан бири бу адиблар ва шойирлар ишлаб чиқарган ишларнинг, халқ ҳаётининг ва сиёсий ҳаракатларининг назарий жиҳатдан ўзгариши билан, ўзига хос тарихий контекстда намоён бўлишидир.

Ўзбек адабиёти тарихан, асосан араб, форс, турк ва рус адабиётларидан таъсирланган бўлиб, шуларнинг барчаси ўзбек адабиётини шакллантиришда муҳим роль ўйнади. Унинг аслидаги ишланмалари XVII-XVIII асрларда, ўзига хос миллий тил ва адабий шаклларнинг асосланиши билан кенгайди.

Ўзбек адабиётининг муҳим босқичлари:
1. Ўрта асрлар адабиёти: Бу даврда турли халқларнинг адиблари — Имом Бухорий, Ал-Хоразмий, Хоразмийнинг "Таърихи фалсафия"и ва бошқа адиблар иши муҳим аҳамиятга эга.
2. Қаҳрамонлик адабиёти: Ўзбек халқи тарихида ижодий даражада юқори ўринга эга бўлган адабиётнинг тарихий матнларидан бири "Шоҳнома"га асосланган ва улар ўзбек адабиётининг асосий мероси ҳисобланади.
3. Жадидлар даври: XIX асрнинг охирларидан XX асрнинг бошларигача бўлган даврда жадидчилар ўзбек адабиётида ёшларнинг ижодий потенциалини шакллантиришда муҳим роль ўйнади.
4. Совет даври адабиёти: Совет даврида кўплаб ўзбек адиблари ижод қилган ва миллий адабиётнинг янги босқичига эга бўлган асарлар яратганлар.

Чиғатой тили
Чиғатой тили — турк тиллари оиласининг ўзига хос тармоғи бўлган, ўзбек адабиёти учун муҳим аҳамиятга эга бўлган тил. Чиғатой тили, аввалан, Мовароуннаҳр ва ўзбек халқларининг асосий тилларидан бири бўлиб, узоқ вақт давомида классик ўзбек адабиётининг асосий тили бўлган.

Чиғатой тилининг пайдо бўлиши, асосан XIV-XV асрлардаги оғир тарихий ўтмишнинг таъсири ва турк-шарқий маданиятларнинг урф-одатлари билан боғлиқдир. Бу тилнинг тўғридан-тўғри таркиби турк тилидан келиб чиқади, аммо араб ва форс тилларидан кўп таълимотлар ва иборалар қабул қилинган.

Чиғатой тили ўзбек халқининг адабий меросида аҳамиятли ўрин тутади. Араб ва форс тилларининг адабий кузатишлари билан бирга Чиғатой тилидаги олий адабий асарлар мукаммалликка эришган ва миллий тарихда чуқур из қолдирган.

Чиғатой тилидаги асосий асарлар:
- Алишер Навоийнинг асарлари, жумладан, "Хамса", ўз вақтида Чиғатой тилининг олий ўзбек адабиётидаги муҳим асарлардан бири ҳисобланади. Бу асарларда на только адабий кўникмалар, балки жамият ҳаёти, адабий ва диний мулоҳазалар ҳам очиқ ва равшан кўрсатилган.

Чиғатой тилининг адабий роли ва аҳамияти ўтган асрлар давомида ўзбек халқи учун катта аҳамиятга эга бўлган ва замонавий адабиётнинг ривожланишида муҳим омиллардан бири бўлиб келган.

Абу Муслим