Мен кўпгина ёш ижодкорлар қатори Нажмиддин Эрматов ижодини ҳам кузатиб келаман. Унинг “Туркий элнинг шиддати сўнганга ўхшаётир” мазмунидаги, умуман, туркий элнинг армонию орзу-умидлари тўғрисидаги, бошқача айтганда, Шавкат Раҳмон, Ҳалима Худойбердиева шеърлари руҳидаги шеърларини аввал ҳам қониқиш билан ўқиганман.

“Туркий элнинг шиддати сўнганга ўхшаётир”  шеърида акс этган мазмун бугун ўзбек жамиятининг катта бир қатлами ўйу ҳисларига ҳамоҳанг. Шеърнинг бирданига машҳур бўлиб кетишининг сабабларидан бири – шу. Бироқ энг катта сабаби – унинг Ўзбекистон телевидениесида намойиш этилиши, деб биламан. Шов-шув шу ерда. Йўқ, шеър бунга арзимайди, демоқчи эмасман, асло. У жуда ҳам арзийди. Гап шундаки, Нажмиддиннинг бундай оловли битикларини олдин ҳам ижтимоий тармоқларда ўқиганман-да. Лекин улар яхши шеър бўлишига қарамай, бунчалик эътиборга тушмаган.  Демак, яхши шеърни (умуман, ҳар қандай асарни!) қачон, қандай шаклда етказишда ҳам гап кўп экан. Шу маънода, агар шоир бу шеърини ўз “фб” саҳифасида ёзма равишда эълон қилиб қўйганда эди, у нари борса, ўн ё ўн бешта баҳам кўриш (перепост!) билан чекланарди. Ҳолбуки, у телевидениедан эълон қилинди. Эълон қилинганда ҳам шоир томонидан “бас” овозда ифодали тарзда ўқиб берилди. Ўзбекистон телевидениесини фақат “жаннат”дан репортажлар қилишнигина билади”, деб ишониб юрган томашабин бундай танқидий руҳдаги шеър намойишидан ҳайрону лол бўлиб қолди.
Шеър ўқиб берилаётганда унинг оҳангига ҳамоҳанг бош қимирлатиб ўтиришларни мен асар моҳиятига етиш, уни тўлиқ тушуниш деб ўйламадим. Тушунилганда эди, жуда катта эҳтимол билан, бошлар тебранмас, билъакс, лаблар қаттиқ тишланарди. Қўрқувдан эмас, йўқ, туркий халқлар, шунингдек, ўзбек эли тушиб қолган фоже қисматни юрак-юракдан ҳис қилишдан, англашдан шундай қилинарди.
Шу билан бирга, шеърнинг, Бобур ҳазратлари таъбири билан айтганда, кичик бир “айбғинаси” бор. У ўқувчига умид бериб якунланишини кутгандим. Лоақал бир нур кириб келиши  мумкин бўлган тирқиш қолдирилгандир, деб ўйлагандим. Чунки шеърга “Туркий элнинг шиддати сўнганга ўхшаётир” деб ном ва нуқта қўйиш, элдан умидни узиш билан баробардек жаранглайди. Шоир бундай қилмаслиги керак. Шоирнинг бундай қилишга, сўзда таслим бўлишга, ҳукмдорлар ботмон-ботмон тортиб олган умиднинг сўнгги мисқолларини териб кетишга ҳаққи йўқ. Майли, унинг жисми таслим бўлсин, енгилсин, нобуд бўлсин, бироқ сўзи эмас, юраги эмас! У юртининг ҳеч кимнинг назари тушмаган гўшаларидан, элининг юрак пучмоқларидан миллатнинг қайта туғилмоғию қаддини тикламоғи учун керакли таянч нуқтасини топмоғи ва халқига кўз-кўз қилмоғи шарт! Унга қисмат мана шундай вазифани юклаган. Шоир шунинг учун ҳам шоир. Таслимиятга чақаришга унинг маънавий ҳаққи йўқ. Унинг қўлидаги қалам бунга йўл қўймайди. Йўл қўймаслиги керак!
Ўйлайманки, Нажмиддин буларни жуда яхши тушунади, билади. Шеърнинг бундай тушкун кайфиятда якунланиши эса айрим туркий қавмларнинг бугунги аянч ҳоли учун чуқур бир қайғуга ботиш билан изоҳланади, дея ўйлайман. Қолаверса, Чўлпон бобо айтмоқчи, “Чечаклар унгуси кўзёшларимдан!”. Нажмиддиннинг ҳам эрк куйчиси бўлган устоз шоирга эргашиб ўз кўзёшларидан чечак ундиргиси келган бўлса, не тонг!
Шоирга ва бундай шеърларни тушуниб, қадрлаб турган адабиёт мухлисларига омонлик тилайман!  Адабиёт, шеърият яшамоқда! Биз-чи?..

Улуғбек Ҳамдам
28.02.2023