Facebook
Баҳри тавил PDF Босма E-mail

БАҲРИ ТАВИЛ - «узун баҳр» маъносини англатадиган сажъли наерда қўлланиладиган ўлчов номи. Баҳри тавилда ёзилган насрий асарларда амалдаги рукн ёки унинг тармоқлари иштирок этиб, асарни ўзига хос мусиқий оҳанг билан таъминлайди. Насрий матннинг кўламдорлиги рукнлар сонининг ҳам кўп бўлишини тақозо қилади. Комил Хоразмий қаламига мансуб сажъли наcрдан олинган тубандаги парча баҳри тавилга яққол мисол бўла олади. «Соқиё, тут манга бир жом тўла бодай гулфомки, айлаб они шом, бўлиб мает мудом, айлайин аҳволими эъломки, ман хастаи нокомға бир сарви гуландом, ики наргиси бодом ғами ишқи тушуб субҳ била шом, ани васли хаёлида уруб гом, не мандин етируб бир киши бир қатла паём анга, не ондин манга пайғом, ўтуб ҳасрати олом била бир неча айём, баногоҳ ул кабки хиром учраса, кўргач они қолмай дилу жонимда даме сабр ила ором, бера олмайин ул дамда салому ўтуб моҳи тамом, кўзи ғораткари ислом, неча нозу карашма била саллонаву мастона хиром айлар эрди. Мен қолибон, фурқатидин жонима ўтлар солибон, ул борибон, ақл ила ҳушим олибонки, яна қозиға боқиб, лутф ила қошини қоқиб шавқи муҳаббат ўтиға жисму низоримни ёқиб, ҳар сори кўз ёшим оқиб, ҳажрида кун-тун улоқиб, билкулл ўлур эрдим анга волаву шайдо...» Ушбу парчага диққат қаратсак, асар рамали махбун вазни асосида ёзилгани, уни оҳанг бўлакларига ажратсак, улар сони 73 та бўлиб, фоилотун (солим) ва фаилотун (махбун)лардан ташкил топганлиги маълум бўлади. Бу хил ўлчов туфайли насрий асар мусиқий оҳанг, жозиба ва таъсирчанлик касб этади. Ижодкор ифодалаётган ғоя, лирик қаҳрамон туйғуларини ўқувчи теран англаб етишига имкон туғилади.
Кўриниб турганидек, баҳри тавилда ижод қилиш осон машғулот эмас. Шунинг учун айрим ижодкорларгина унга мурожаат қиладилар.