Бэтмен (аслида Бат-ман) — бу DC Comics нашриётининг суперқаҳрамон персонажи бўлиб, биринчи марта 1939 йил 30 мартда «Детектив комикслари»нинг 27-сонида пайдо бўлган. У рассом Боб Кейн ва ёзувчи Билл Фингер томонидан чизилган.

Бэтменнинг биографияси 70 йил давомида бир неча бор ўзгаришларга учраган, бу DC нашриётининг сиёсати билан боғлиқ. Вақт ўтиши билан персонажлар албатта қарияга айланади, шунинг учун бу ҳолатдан қочиш ёки альтернатив сюжетлар билан боғлиқ бўлган муаммолардан сақланиш учун нашриёт ҳикояни қайтадан ёзишга қарор қилади. Бундай ҳолатлардан бири 1986 йилда "Чексиз Ерлар инқирози" кроссоверидан кейин содир бўлган. Комикслар тарихи бўйича олим Роберт Пирсон 1990-йиллар бошида Бэтменнинг бошқа персонажлардан фарқи шундаки, унинг ўзига хос «олдинги тарихи» йўқлигини таъкидлаган, унинг биографияси бешдан ортиқ ўн йиллик давомида турли ҳикоялар ва фактлар билан бойитилган.
Бэтменнинг ҳаётидаги марказий воқеа деярли ҳар қандай версияда унинг ота-онасининг ўлими ҳисобланади. Брюс Уэйн болалигида ўзининг отаси, шифокор Томас Уэйн ва онаси Марта Уэйннинг қотили Джо Чилл томонидан ўлдирилишининг гувоҳи бўлади ва бу воқеа унга жуда катта маънавий зарба беради. Юно Брюс Готэмдаги жиноятчиликни йўқ қилишга қарор қилади ва кейинчалик Батман деган ном билан қасос олувчига айланади.

Олтин давр

Бэтмен биринчи бор 1939 йилда «Детектив комикслари»нинг 27-сонида жиноятчиларга қарши курашувчи қаҳрамон сифатида тасвирланган. Брюс Уэйннинг болалигига оид ҳикоя 33-сонида кўрсатилган ва кейинроқ 46-сонида аниқроқ тасвирланган. Унда Брюс 19 февраль куни Томас ва Марта Уэйн оиласида туғилгани, уларнинг Готэмдаги бой саноатчилар бўлиб, шаҳарни обод қилиш ва хайрия ишлари билан шуғуллангани айтилади.
8 ёшида унинг ота-онаси ҳалок бўлганидан сўнг, Брюс Готэмда жиноятчиликка қарши курашишга аҳд қилади. У жисмоний тайёргарликдан ўтади, жанг санъати ва детективлик маҳоратини ўрганади. Шунингдек, Брюс Уэйн "жиноятчилар қўрқоқ ва хурофотларга ишонувчи бўлади", деб ҳисоблаб, қўрқинчли қиёфани яратишга қарор қилади. Қачонки бир куни унинг уйига бир қорақуш учиб кирганда, у ўз тахаллусини "Бэтмен" деб қўйишга қарор қилади.

Кўзга кўринган хусусиятлар

Бэтменнинг асосий хусусиятлари унинг молиявий имкониятлари, жисмоний тайёргарлиги, дедуктив фикрлаши ва қаттиқ иродага эгалигидир. Унинг ота-онасининг ўлдирилиши Брюснинг ҳаётини бутунлай ўзгартирган. Унинг ота-онаси коррупция ва жиноятчилик билан кўмилган тизим қурбонлари бўлган, ва Брюс Готэмдаги жиноятчиликка қарши курашга киришади.

Карьера бошланиши

Бэтмен ўз фаолиятининг бошида полиция томонидан салбий қабул қилинган, улар уни "ниқобли қасоскор" сифатида тушунган ва уни шунчаки психопат деб ҳисоблаган. Бу даврда Брюс Уэйннинг Жули Мэдисон исмли келини бўлган, бироз вақт ўтиб, Уэйн етими бўлган цирк акробати Дик Грейсонни ўз қўли остига олган ва у Робин номли шеригига айланган. Бэтмен Америка Адолат Жамиятининг асосчиларидан бирига айланади ва Супермен билан биргаликда унинг фахрий аъзоси бўлади. Шаҳар полицияси унга нисбатан муносабатини ўзгартиради ва тез орада у Готэм полициясининг фахрий детективи унвонини олади. Бир неча вақт ўтгач, шаҳарга Уэйнлар оиласининг хизматкори Альфред Пенниуорт келади ва Бэтменнинг ҳақиқий шахсини билиб қолганидан сўнг, унинг ёрдамчиси ва иттифоқдошига айланади.

Кумуш ва Бронза асрлари

DC нашриётининг "Кумуш асри" 1956 йилдан, яъни янги Флэш — Барри Алленнинг пайдо бўлиши билан бошланади. Олтин ва Кумуш асрлари ўртасидаги даврда Бэтмен ҳақидаги ҳикоялар камроқ мажруҳликка эга бўлган. 1960-йилларнинг бошига келиб, уларга фантастик элементлар, масалан, космик жонзотлар, илмий тажрибалар қўшила бошлаган. Бироқ, 1964 йил май ойида чиққан Detective Comics №327 сонидан бошлаб, Бэтмен ўз детективлик хусусиятларига қайтади.
1960-йилларда "Мултивселен" киритилганидан сўнг маълум бўлдики, Олтин аср персонажлари Ер-2 да, Кумуш аср персонажлари эса Ер-1 да яшаган. Бу дегани аввалроқ айтилган Бэтменнинг тарихи энди альтернатив версияга тегишли бўлиб қолган. Кейинчалик Superman Family №211 сонида у Ер-2 да Женщина-кошка Селина Кайлга уйлангани ва Хелена Уэйннинг отаси бўлгани, кейинчалик у Охотница номи билан танилгани кўрсатилган. Охотница ва Ер-2 Робини Дик Грейсон биргаликда Готэмни ҳимоя қиладилар. Бу ҳикоя Бэтменнинг асосий канонига кирмайдиган альтернатива деб ҳисобланади.

Қўшимча ўзгаришлар ва замонавий давр

1969 йилда Дик Грейсон коллежга боришни бошлайди, бу эса Бэтмен ҳақидаги баъзи ҳикояларни қайта кўриб чиқишга туртки бўлди. Брюс Уэйн Готэм марказидаги Wayne Enterprises кўчмас мулкининг пентхаусига кўчиб ўтади, бу уни жиноят жойларига яқинроқ бўлиш ва тезроқ реакция қилиш имконини берган.

1970-йиллардан 1980-йилларнинг бошигача Бэтмен деярли доимо якка ишлайди, баъзан Робин ёки Бэтгёрл билан биргаликда ҳаракат қилади. Ҳикоялар яна ўзининг анъанавий қоронғу мазмунига ва қийинчиликларга қайтиб, тасвирланган жиноятлар тобора оғирлашган. Шу даврда бир неча янги персонажлар пайдо бўлади, ва Жокер, Раъс ал Гул каби эски персонажлар қайтиб келади. Улар Бэтменнинг кимлиги ҳақида ҳам билишади.

1980-йиллар бошида Дик Грейсон Робин лавозимини тарк этади ва Найтвинг номи билан алоҳида суперқаҳрамонга айланади. 1983 йилда Brave and the Bold №200 сонида Бэтмен Адолат Лигасини тарк этади ва янги Аутсайдерлар жамоасини тузади, у 1986 йилгача, яъни Batman and the Outsiders №32 сонигача унинг етакчиси бўлиб қолади.

Ҳозирги давр — DC нашриёти комикслари қайта бошланганидан сўнг, Бэтменнинг тарихига янги қарашлар киритилди ва бу янги ўқувчиларга мослаштирилди.

"Чексиз Ерлар инқирози" номли чекланган серия комиксларидан сўнг, DC нашриёти ўз серияларини қайта ёзишга қарор қилди, бу эса персонажларни янги замон ва янги авлод ўқувчиларига мослаштириш учун амалга оширилган. 1986 йилда Фрэнк Миллер Бэтменнинг келиб чиқишини қайта ёзди (Batman № 404—407 сонларида), Бэтменнинг характери ва матонатига алоҳида эътибор қаратди. Ер-2 Бэтмени сюжетдан олиб ташланди, шунингдек, Кумуш асрдаги/Ер-1 давридан айрим биографияга оид деталлар ҳам чиқариб ташланди.

Янги версияда Готэм полицияси адолатли ва самарали эмас, балки коррупцияланган ва шаҳарнинг жиноий гуруҳлари томонидан назорат қилинадиган, шу сабабдан Бэтменни ўйиндан чиқаришга ҳаракат қиладиган тизимга айлантирилди. Натижада Бэтмен қонуний ҳимоядан маҳрум қилинди. Дик Грейсоннинг ўтмиши ўзгармаган бўлса-да, янги Робин пайдо бўлди — бу жиноятчи ўғли ва ётқинча Жейсон Тодд эди. Шунингдек, ёш Брюс Уэйннинг васийси бўлган Филип Уэйннинг тарихи олиб ташланди ва унинг ўрнига Альфред Пенниуорт Брюсга унинг ота-онаси ўлгандан кейин қарашга киришди.
1988 йилда, Batman № 426—429 сонларида иккинчи Робин, яъни Жейсон Тодд Жокер қўлида ҳалок бўлади. Бу ҳодиса Бэтменни жиноятчиларга нисбатан қаттиққўл қилиб қўяди ва уни камроқ эҳтиётчига айлантиради. Тодднинг ўлимидан сўнг, Бэтмен бир неча йил якка ишлайди, 1990-йилларнинг бошларида эса янги шерик топади — Тим Дрейк, ва у янги Робин бўлиб киради.
1993 йилда DC "Суперменнинг ўлими" (Death of Superman) ва "Рыцарьнинг қулаши" (Knightfall) номли серияларни чоп этди. Knightfall ҳикоясида Бэйн Брюс Уэйнга шикаст етказади, натижада Брюс вақтинча Бэтмен ролидан воз кечиб, ўрнига Азраилга мантиясини беради. Кейинги ҳикоя Knight's End (Рыцарьнинг охири) бўлиб, унда Азраил кучлироқ ва шиддатлироқ бўлган, лекин Брюс Уэйн соғайганидан сўнг уни енгиб чиқади.
1994 йилда Zero Hour: Crisis in Time (Вақт инқирози) сюжетида DC бошқа яна кўплаб ўзгаришлар киритди. Бэтмен энди фақат шаҳар афсонаси сифатида қабул қилиниб, унинг қаҳрамонлиги ҳақидаги маълумотлар қайта кўриб чиқилди.
1996 йилда Бэтмен Лигага қайтади ва Грант Моррисон янги JLA сериясининг ёзувчиси бўлади. Бу даврда Бэтмен ва Лиганинг кўплаб умумий ҳикоялари бор, лекин Лиганинг Бэтмен билан муносабатлари кейинчалик яна ўзгаради.
1998 йилда Готэмда зилзила рўй беради ва шаҳар кесилиб қолади. Бэтмен бу даврда шаҳарни ҳимоя қилиш учун барча технологик воситалардан маҳрум қолган ҳолда бангаларга қарши курашади, бу воқеа 1999 йилдаги Batman: No Man's Land (Бэтмен: Ҳеч кимнинг ери) сюжетини ташкил қилади.
2005 йилда "Шахсият инқирози" (Identity Crisis) кроссовери давомида Затанна, Адолат Лигаси аъзоларидан бири, Бэтменнинг баъзи хотираларини ўчиради, бу Бэтменнинг Лига аъзоларига бўлган ишончсизлигини келтириб чиқаради.
2008 йилдаги Batman R.I.P. (Бэтмен: Тинчлан) сюжетида Бэтменнинг ақлий муаммолари ва "Қора қўлқоп" номли номаълум ташкилотнинг таъсири кўрсатилади. Уларнинг таъсири остида Бэтмен деярли ўз ақлини йўқотади ва амнезияга тушади. Финал воқеалар давомида Брюс Уэйн йўқолади, ва уни ҳамма ҳалок бўлган деб ўйлайди. Кейинроқ маълум бўлишича, Брюс омон қолган ва кейинги ҳикояларда қайта пайдо бўлади.

The New 52 доирасида қайта ишлаб чиқилган серия

2011 йил сентябрь ойида DC оламнинг 52 сериясини қайта ишлаб чиқарганидан кейин Брюс Уэйн ўзининг "Бэтмен" алтер-эгоси ва Адолат Лигасига қайтди. Илгари бўлган ҳодисалар асосий канондан чиқариб ташланди. Дик Грейсон яна "Найтвинг" тахаллуси билан Бэтменнинг шериги сифатида ишлай бошлади.
Бэтменнинг ўзига хос хусусиятлари — унинг молиявий имкониятлари, жисмоний формаси, дедуктив фикрлай олиш қобилияти ва фикр-мулоҳазаларга бўлган иштиёқидир. Унинг айрим хусусиятлари турли муаллифлар томонидан қайта таърифланган бўлса-да, Бэтменнинг асосий хусусиятлари сезиларли даражада ўзгармаган.
Деннис О’Нил таъкидлаганидек, персонаж характерини яратиш жараёни илк босқичда катта муаммо эмас эди. Унга кўра, Жулиус Шварц Detective Comics да, Мюррей Болтинофф эса Brave and the Bold да Бэтменни яратарди, аммо улар кўпинча бир-бири билан мувофиқлашмаган. Бу даврда Бэтменнинг хусусиятларининг барқарорлиги муҳим эмас эди.
Брюс Уэйннинг ота-онасининг ўлдирилиши унинг бутун ҳаётини ўзгартирди. Боб Кейн ва Билл Фингер қаҳрамоннинг келиб чиқиши ҳақида муҳокама қилганларида, улар "Ўз кўзи билан ота-онасининг ўлдирилишини кўришдан ёмон нарса йўқ", деган хулосага келишган. Бу болаликдаги руҳий жароҳатга қарамасдан, Брюс мукаммал олимга айланади, ўз танасини жисмоний энг юқори даражага етказади ва Бэтмен сифатида Готэмга қайтади. Унинг фикрига кўра, ота-онасининг ўлимига сабаб бўлган нарса бу коррупция ва жиноятчиликка чўккан тизим бўлган. Шу сабабли, Бэтмен Готэмдаги жиноятчиликка қарши курашишга киришган ва керак бўлганида ўз принципларидан воз кечишга тўғри келган.
Брюс Уэйн Томас ва Марта Уэйнларнинг ўғли. Ота-онасининг ўлдирилиш кунида Брюс отаси билан суҳбатлашиб, янги детектив китоб олишни сўрайди. Брюс болалигида дўстлари Памела Айсли ва Виктор Фриз билан ўйнаётганида қоронғу ғорга тушиб қолади ва қўрқади. У элит мактабларда ўқиб, Готэмдан узоқ йилларга кетган. Саҳрода саёҳат қилаётганида Ра’с аль Гул билан учрашади ва суғориш етишмаслиги сабабли ўлимга яқин келади. Ра’с аль Гулдаги таълим давомида Талия аль Гул билан яқин муносабатда бўлган.
Бэтмен бўлиб етилганидан сўнг, Дэдшот билан тўқнаш келади. Дэдшот ва унинг банди банкни ўмарганида, Брюс унинг олдида ўз отасининг зажигалкасини кўради ва бу буюм қайдан пайдо бўлганини билишга ҳаракат қилади. Дэдшот қочиб кетади. Брюс аниқлайдики, зажигалка Флойд Лоутонники, ва у Кармайн Фальконе учун ишлайди. Уэйн Пингвиннинг байрамига йўл олади ва бу ерда Джеймс Гордон ва Харви Буллок билан суҳбатлашади. Кейин у Лоутоннинг изидан кетиб, Бэтмен кийимида унинг изидан кузатиб, уни ҳужум қилади. Маълум бўладики, зажигалка Кармайн Фальконега тегишли. Полицейскийлар Гордон ва Буллок бошчилигида келишади ва Бэтменни ҳужум қилишади, аммо у қочиб кетиб, Альфред билан машинага чиқиб кетади.
Бэтмен портдаги Пингвин ва Фальконе одамларига ҳужум қилади, кейин эса Пингвиннинг ўзини ҳам ҳужумга олади. Жангда Пингвиннинг зонти билан яраланган бўлса-да, Освальд Гордон ва Буллок томонидан қўлга олинади. Бэтмен Фальконе ва Дэдшотнинг изидан кетади. Дэдшотдан отасининг зажигалкасини Фальконедан совға сифатида олганини билиб олади. Улар орасида жанг бўлади ва Бэтмен Дэдшот устидан ғалаба қозонади, лекин Дэдшот Брюснинг шахсини фош қилади ва қурилаётган баланд бинодан йиқилиб ҳалок бўлади. Бэтмен Фальконени тутади ва унга ўз шахсини ошкор қилади. Фальконе Уэйнларнинг ота-онасига ҳужум ташкил қилганини, театрида чироқни ўчирганини, лекин уларнинг одамлари Уэйнларни ўлдиришга улгурмаганини тан олади. Бэтмен Фальконени ўлдиради. Альфред Бэтменнинг бу ҳаракатларидан норози бўлиб, бундай ёндашув билан Бэтмен оддий қотилга айланганини айтади. Кейинчалик Брюс ўз мулки ёнида Марсиан қўриқчисини кўради.

Абу Муслим русчадан тайёрлади