Қақнус деган бир ажойиб қуш бор эмиш. У Ҳиндистон мулкида мақом тутган бўлиб, ўша ерда сайр қилар экан. Бу қушнинг шакли келишган, гавдаси ҳам бақувватдир. Унинг ҳар бир парида ўзгача нақшлар ва ранглар жилва қилади. У шундай ажойиб кўриниши билан бирга, ажиб бир тумшуққа ҳам эга. Тумшуғида бир талай тешиклар бор. Агар у жонга ҳузур бахш этувчи дилкаш бир наво тузмоқчи бўлса, тумшуғидаги ҳар бир тешикдан янги бир куй таралади. Агар у бирор куй чалса, бу куйни эшитган киши ҳушидан ажралади. У жуфтсиз ҳолда ўзи танҳо яшайди. Ҳеч бир қуш унга тенг кела олмайди. У кишилар оёғи етмайдиган олис бир ўрмонда маскан тутиб, бир дарахт бошида ўтиради. Бир кун Фисоғурс ўша ердан ўтаётганида, унинг унлари қулоғига чалинибди. У бу куйдаги турли садоларни эшитиб, улами ажратган ҳолда мусиқа фанини кашф этибди.
Қақнус ўрмонда жуда узоқ йиллар ҳаёт кечириб, умрини ўтин йиғиш билан ўтказади. Бу ўтинлардан, улар хоҳ ҳўл, хоҳ қуруқ боисин, беҳад улкан бир хирмон ҳосил бўлади. Умри поёнига етгач, у неча йиллардан буён жамланган хирмони устига чиқиб, бир хушнаво куй тортади, ниҳоятда ҳазин оҳангда дилкаш бир наво билан сайрайди. Бу куйни эшитган ўрмондаги барча қушлар ва ваҳший ҳайвонлар унинг атрофида йиғиладилар. Унинг мунгли ноласи уларга қаттиқ таъсир этиб, кўпчилиги хастаҳол бўлганча ҳалок бўлади. Унинг бу куйлари ниҳоясига етгач, охирида бир ажиб ўтли наво тортади. Бу наводан ўзи йиққан улкан хирмонга ўт туташиб, у турган манзил ва маскан олов ичида қолади. Бу ўт фалакка байроқ тортганча осмону фалакка кўтарилиб, хирмон гўё хашакка чақмоқ тушгандек ловиллаб ёна бошлайди. Бу ўтинлар ёнган сари Қақнуснинг ўзи ҳам улар билан бирга ёниб, парлари худди япроқлардек ўртанади. Ниҳоят, унинг ҳам ўзи, ҳам йиққан ўтинлари кулга айланади. Бу ёнғиндан юз туман зарра бир бутун бўлиб бирлашади.
Бу куллар бир тоғ бўлиб уюлгач, унинг ичида бир қақнусбачча — Қақнус боласи бекиниб ётади. У аста-секин қимирлаб кул ичидан бош кўтаради, кейинчалик турли-туман зийнатларга эга бўлган қанотлар чиқаради. Ҳавога кўтарилиб, атрофга назар ташлайди ва ўрмонни кўради ҳамда ўтин йиға бошлашга киришади. У ҳам умри давомида ўтин тўплаб, бу иш охирида бир дилкаш ун тортади. Унинг ёши поёнига етгач, у ҳам ўз отаси нима иш қилган бўлса, ўша ишни қайтаради.
Шайх гўё ўша аввалги қушга ўхшайди. У ҳам умрини куй айтиш билан ўтказади. У шундай ажойиб дилкаш наво билан сайрадики, унинг куйи барча ваҳший ҳайвонлар ва қушларни ўзига рнафтун этди. Барча унинг бу офат етказувчи навосидан нобуд бўлиб, хирмон ва унинг эгаси каби кулга айланди. Аммо ўша кул ичидан чўғдек ялтираб, балки чўғ ичидан самандар каби чиқиб келган бир қуш боласи бор эди. Аввалги қуш қандай ҳолатда кун кечирган бўлса, бунда ҳам ўша ҳолат зоҳир бўлди. Бу ҳам яна ўшанча хирмон жам этди ва унинг ҳам умри ниҳоясига етди. Гулшан ва даврондаги ҳар хил қушлар, фақатгина қушлар эмас, балки ваҳший ҳайвонларни ҳам ўз атрофида йиғди. Тумшуғидан юз хил наво чиқарди, бу наволарнинг барчаси ҳақнинг яширин сирлари ҳақида эди. У ҳам ўзига, ҳам хирмонга ўт солиб, ўзини ва ўзгаларни куйдирди.
Мен уни ота, ўзимни ўғил деб атамай, у бир олий сифат шоҳ бўлса, мен унинг бандаси, қулиман.
Чунки аввал у бу оловда куйиб, барча оламга ўт солди. Сўнгра бу ўтдан биронта кимса менчалик куйиб-ёнмади, оламни ўртовчи ва дунёни ёритувчи шуъла бўлиб порламади.
Қуш тили воситасида шуълалар пайдо қилиб, ҳам ўзимни, ҳам элнинг кул бўлишини билдим. Бу дунё отамдан нимаики кўрган бўлса, менга ҳам у насиб бўлди. Олам элини ҳам, ўзимни ҳам ўртадим. Сўзни ҳам қуш тилидан ўзгача қилмадим. Умидим шуки, бу фано ёлқини барча куйганларга абадийлик ато этсин.