Талаб водийсини тамом қилганингдан сўнг Ишқ водийсига қадам қўясан.
Ишқ сўнмас бир машъалдир. Уни машъал дема, бутун оламни ёндирувчи шуъла дегил. Ишққа ҳар ким муносиб бўлавермайди. Самандардан бўлак қайси жонзот ўт ичида юра олади? Ишқ аро ботирлик ва қаландарлик лозим, шуъла денгизида самандар бўлмоқлик керак. Шуъла ичра куяётган парвона каби ошиқу девонанинг иши куймоқликдан иборатдир. Доноликни раъноларнинг иши деб айтма, парвона бўла олишга капалакнинг ҳадди сиғмайди. Капалак ёш болаларга ўз ҳусни ва зеболигини кўрсатиб, гуллар узра жилва қилиб учиб юради. Аммо унинг қўлидан жанда кийган девонанинг ишини қилиш келмайди. У парвона каби шуълага ўзини ура олармиди?! Гарчи капалак ўзининг турли ранг ва холлари билан кўзга чиройли кўринса-да, у парвона каби ёниб куя олмайди. Азалдан ишқ аро кул бўлмаган ҳар бир қушнинг отини булбул деб бўладими?
Ишқ ичра куйиб-ёнмаганни ишққа берилган дема! Ким жонини илдо қилмас экан, уни ошиқ деб санама! Ишқ аҳли ўртаниб ёниш билан ўзини шод этади, бу ишни ўртаниш билан эгаллаб бўлмайди. Ишққа мубтало бўлган киши кўнглидан чиққан ўт вайронани ёндириб юборувчиъ аждар дами каби қудратлидир.
Ошиқлар кўнгли ўтли оҳ чекишдан бегона эмас. Ахир оташгоҳдан дуддан бошқа яна нима чиқиши мумкин?! Ишқдан тушган ёлқини бутун ҳавони ёндириб юборувчи чақмоқ каби оламни ўртаб юборади. Ишқ ўтига ҳақиқий пок ошиқ ўртанади, унинг бу ўртаниши гўё чақмоқ тушган хирмонга ўхшайди.
Сен ошиқ кўнглини оташзада деб айтма, балки уни ишқ ана шундай оташкадага айлантирган. Киши агар оташкада ичига тушса, у ерда ўртанмасдан бошқа иложи йўқ.
Кимки ишқ аро ўтга айланса, ажабланманг, чунки ўтга нимаики тушса, у ҳам ўт бўлиб ёнади. Ишқ бир ўт каби унинг вужудини чулғаб олади, негаки, олов атрофида айланган киши ўртанмай қолмайди.
Ишқ билан ўйнашиб бўлмайди. Жисмингга ўт тушса, у сени қуюндек саргардон қилади. Ишқ аро фақат ўртаниб ёниш лозим, ўт аро куймасдан ўзга чора йўқ. Ишқ осмонидан қайси ёққа чақин тушса, у шу ондаёқ жонни шуъла селобига ғарқ қилиб юборади. Ишқ чақмоғи хонумонни куйдириб юборади, хонумон нима деган гап, бутун жаҳонга ўт қўяди!
Ошиқ кишининг асосий иши жон тарк этиш деб билгил. Ёр учун оимоқни ўзинг учун арзимас иш деб англагил.

Ҳикоят

Асмаъий (араб тилшунос олими, 828-в.е.) ҳаж сари кетаётиб, бир манзилда дарахтлар ва гулларнинг ўсиб ётганини кўрди. Бу эрдаги майсазор ва гулзор ўртасидан бир чашма сув тириклик сувидан нишона бериб, шарқираб оқиб ётар эди. Бу ердан ўтган ариқ ошиқ жонидек покиза ва равшан бўлиб, ундан ошиқларнинг кўз ёшлари каби тиниқ сувлар оқарди.
Асмаъий сув ёқасида бирмунча вақт ўтириб, ҳордиқ чиқарди, кўнгли ғамлардан халос бўлди. Табъи шу ерга нақшланиб, чашма бошида хат ёзилган бир тошни кўрди. Унда: "Эй Ҳижоз аҳли, бу сирнинг чорасини топсангиз. Агар бир киши ишққа мубтало бўлиб, ишқ унинг сабру қарорини олган бўлса, не қилсин?" деб ёзилган эди.
Асмаъий қўлига қалам ва давот олиб, бу хат тагига шундай деб ёзиб қўйди: "Кимки, бу ҳалокатли гирдобга тушиб, ундан пок чиқмоқчи бўлса, ўзи тушган йўлдан қўрқмасин".
Асмаъий юқоридаги саволга шу жавобни ёзиб, бу манзилни тарк этди. Эртасига яна шу жойга келиб: хат битилган тошга назар солди. Қараса, олдинги котиб ўз қалами билан яна қуйидагиларни ёзиб қўйибди: "Агар озурда жон ошиқ ўзи пок бўлсаю яна ишқини яширин сақласа, лекин унинг қалбидаги муҳаббатнинг шиддати тез бўлиб, унинг тоқати тоқ бўлса ҳамда васлга эҳтиёж сезса, бундай пайтда у нима қилсин? Агар бу ишнинг иложини топа олмаса, найласин?"
Асмаъий бу фавқулодда сирни кўргач, ўзининг сеҳрли қалами билан яна шундай деб ёзди: "Ишқ ичра мен насиҳат қилган ўша дардли ва нотавон киши бу насиҳатларимдан ўз мақсадига эришмаган бўлса, ўлсин ва ишқ ўтидан ўзини халос қилсин".
Бераҳм насиҳатгўй бу ҳалокатли жавобни ёзиб, чашма ёнидан тезда жўнаб кетди. У бир кун бошқа жойда ҳаяллаб, эртасига ўз туясини яна ўша томонга ҳайдади ва ошиқ жавобини билмоқчи, ғойибдаги ҳасратли ошиқ яна нима деб хитоб қилганини кўрмоқчи бўлди. Келса, умридан воз кечган, афти-ангоридан зорлиги ошкор бўлган, ранги-тусидан беморлиги кўриниб турган, ўз аҳволи билан эл кўнглини буза олгудек руҳсиз бир киши чашма ёнида ётибди. У ишқ ичра чигалликни ечиб, бошини тошга чунон урибдики, бу зарбадан тош синиб кетибди. Қони чашма сувини лолагун қилиб оқар, сув томондаги тош устидан боши пастга тушганча ўлиб ётар эди.
Насиҳатгўй берган ўгит туфайли ошиқ ўз жонини тарк қилиб, уни ҳижрон азобидан қутқарган ва ишқ аро гўё ўзидан кетиб ётган экан.
Асмаъий бу ғаройиб ҳолни кўргач, кўнглига юз хил қийналиш нишлари санчилди. Тўнини йиртиб, салласини ерга урди, ўз насиҳатига қулоқ солган киши учун мотам тутди. У бундан ортиқ бирор қаттиқ ҳолатни кўрмагани туфайли фарёд тортиб, аччиқ-аччиқ йиғлади. Бу иш унинг кўнглини ғаш қилди, ерни қазиб, ўликни қабрга қўйди. Ҳалок бўлган киши шаҳид ўлгани сабабли унинг жисмига ўзининг қонли либоси кафан бўлди.
Эй Фоний! Ишқ ичра фоний бўлиш йўли ана шундай бўлади. Агар сабри тоқатинг тугаган бўлса, худди шу каби жон таслим қил. Бу хил ўлмоқни Аллоҳ кимга насиб қилса, унга юз туман жонни фидо қилса ҳам арзийди.